Socialistische Partij
Vergrijzing vormt alibi voor afbraak sociale voorzieningen
Het kabinet overdrijft bewust de gevolgen van de vergrijzing om de
geesten rijp te maken voor afbraak van sociale voorzieningen. Er is
echter geen reden voor paniek. Als we op een verstandige manier omgaan
met de vergrijzing, vallen de gevolgen reuze mee.
---
door Jan Marijnissen, fractievoorzitter SP in de Tweede Kamer
---
De komende decennia verdubbelt het aantal mensen dat ouder is dan 65
jaar: van ongeveer twee miljoen nu, tot vier miljoen in 2040.
Tegelijkertijd blijft het aantal mensen tussen de 15 en de 65 ongeveer
gelijk. Het kabinet trekt de conclusie dat we te maken hebben met een
demografische tijdbom. Onze sociale voorzieningen worden onbetaalbaar
en moeten worden beperkt, zo beweert het kabinet. Bovendien moeten we
snel de staatsschuld aflossen, omdat wij anders de komende generaties
opschepen met een enorme schuldenlast. En om te beginnen moeten we de
pensioenrechten drastisch beperken, want we kunnen mensen die pas 45
jaar gewerkt hebben, niet laten rusten op de kosten van de jonge
generaties, zo houdt het kabinet ons voor.
Met dit inmiddels grijsgedraaide plaatje, uit volle borst meegezongen
door de werkgevers, geeft de regering een valse voorstelling van
zaken. Tegenover die staatsschuld staat namelijk een twee keer zo
grote reserve bij de pensioenfondsen van meer dan vijfhonderd miljard
euro. En voor de pensioenen die werknemers tijdens de vergrijzing
willen genieten, hebben zij keurig gespaard bij deze fondsen. Alleen
de AOW die nu wordt uitbetaald, wordt nu door de werkenden verdiend.
Het gaat ter indicatie in 2040 om zo'n 23 miljard euro per jaar aan
extra kosten. Het eind jaren negentig ingevoerde AOW-fonds is een
boekhoudkundig fonds dat geen echt geld bevat en daardoor ook geen
verlichting biedt. Hier kan de vergrijzing zorgen voor een stijging
van de belastingdruk, want het groeiende aantal AOW-uitkeringen van
straks, moet ook straks door de werkenden worden opgebracht. Dat hoeft
overigens geen probleem te zijn zolang die stijging maar binnen
proporties blijft. En dat kan, want de stijging van de AOW-kosten valt
mee:
* De AOW stijgt bij een volledige koppeling wel mee met de
CAO-stijging, maar niet met de incidentele loonstijging die
werknemers daar nog extra bij krijgen. Het gaat hier naar
schatting om een kwart procent per jaar. Deze loonstijging leidt
wel tot extra premiebetaling voor de AOW, maar niet tot hogere
kosten voor de AOW.
* Doordat het aantal tweeverdieners toeneemt, groeit ook het aantal
premiebetalers.
* Door de AOW-premie via het belastingstelsel te verrekenen, kunnen
we de allerrijkste gepensioneerden meer mee betalen aan de
schatkist.
* De omzetting van VUT in prepensioen die al jaren gaande is, leidt
in de praktijk al tot een geleidelijke stijging van de
pensioenleeftijd.
Directeur F. Versteeg van de Algemene Werkgevers Vereniging Nederland
(AWVN) wees er vorige maand op dat juist door die ombouw de gemiddelde
pensioenleeftijd in het bedrijfsleven al is opgeschoven van minder dan
60 jaar naar ruim 62 jaar. Die trend zal zich geleidelijk aan
doorzetten. Het nu afschaffen van VUT en prepensioen leidt er echter
toe dat allerlei CAO-afspraken over deze omzetting moeten worden
opengebroken, met een onzekere uitkomst. Zonder dat dit iets oplevert,
omdat dat langer doorwerken voor ouderen op dit moment alleen maar
leidt tot een hogere jeugdwerkloosheid.
Oudere werknemers geven zelf aan dat de belangrijkste overweging om te
stoppen of door te gaan niet geld is, maar waardering. Oudere
werknemers verdienen meer respect omdat ze het geheugen van bedrijf of
instelling zijn. Ze kunnen hun schat aan ervaring overdragen aan
jongere werknemers. De overheid zou het goede voorbeeld moeten geven
door oudere werknemers niet versneld te laten afvloeien, maar door hen
een wettelijk recht op deeltijdpensioen te geven. Ook het regelen van
goede verlof- en scholingsmogelijkheden voor oudere werknemers, is een
slimme manier om de vergrijzing op te vangen.
Maar nemen de kosten van de gezondheidszorg ook niet toe door de
vergrijzing? Dat hoeft niet. Als mensen tien jaar langer leven maar
ook tien jaar langer gezond leven dan leidt vergrijzing niet tot
hogere kosten. Volgens onderzoekers van het RIVM en de Erasmus
Universiteit zal het effect van de vergrijzing op de gezondheidszorg
in Nederland leiden tot een extra groei van 0,6% per jaar van de
uitgaven (Medisch Contact, 2034-8).Op een verwachtte groei van de
zorguitgaven van ruim drie procent per jaar is dat een relatief klein
aandeel. Internationaal gezien is niet duidelijk óf en in welke mate
vergrijzing leidt tot hogere zorguitgaven. Zweden gaf als sterk
vergrijsd land in 2002 volgens de OESO 9,2% van het BBP uit aan de
gezondheidszorg. Terwijl de Verenigde Staten met een relatief jonge
bevolking in 2002 maar liefst 14,2% van het BBP aan de gezondheidszorg
uitgaf. Terwijl er ook nog 43 miljoen mensen onverzekerd rondliepen!
Al met al moet het effect van de vergrijzing op de gezondheidszorg dus
niet gedramatiseerd worden.
Het kabinet Balkenende gebruikt doembeelden om de sociale
verworvenheden af te breken, constateerde onlangs ook oud-minister
Bert de Vries van het CDA. Steeds wordt ons voorgehouden dat wij de
komende generaties niet mogen belasten met schulden. Het gevolg is dat
velen zich blindstaren op de staatsschuld. Maar wat hebben de nieuwe
generaties in een kenniseconomie aan een afgeloste staatsschuld, als
die aflossing ten koste is gegaan van de kwaliteit van het onderwijs?
Zijn zij dan werkelijk beter af?
De vergrijzing zorgt voor een ingrijpende verandering van onze
samenleving. En er zijn genoeg problemen die daar mee samenhangen
waarvan de eenzaamheid onder ouderen de grootste is. Hoe houden we de
ouderen betrokken bij hun omgeving en de samenleving als geheel? Wat
doen we met de huisvesting? Hoe zorgen we dat het respect voor ouderen
groeit en daarmee hun betekenis voor de jongeren? Dit alles vraagt om
doortimmerd beleid en slimme maatregelen. Hier moeten we ons op
concentreren, want dit zijn de echt belangrijke vragen.
Het kabinet heeft het, sprekende over de vergrijzing, altijd en alleen
over doemscenario's in verband met de publieke financiën. En zo wordt
de vergrijzing misbruikt als argument voor de afbraak van sociale
voorzieningen, bijvoorbeeld het afschaffen van de fiscale regeling ten
behoeve van het prepensioen Toevallig al decennia het belangrijkste
punt van de VVD-agenda - óngeacht de economische en demografische
ontwikkelingen
NRC Handelsblad van 26 juli 2004