TNO Arbeid
Onderzoek naar ICT en arbeidsproductiviteit
Om beter inzicht te krijgen in de manier waarop Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) de arbeidsproductiviteit in overheidsorganisaties kan beïnvloeden heeft InAxis, het Innovatiecentrum Openbaar Bestuur (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) door TNO Arbeid laten onderzoeken op welke manier de effecten van ICT-innovatie op de arbeidsproductiviteit gemeten kunnen worden, en hoe dit in de praktijk gebeurt.
Het onderzoek bestond uit een uitgebreide literatuurstudie en case-onderzoek bij zeven overheidsorganisaties met sterk uiteenlopende omvang en taakstelling. Doel van de literatuurstudie was inzicht te verkrijgen in de aard van de relatie tussen ICT en arbeidsproductiviteit in de specifieke context van overheidsorganisaties. Het case-onderzoek had als doel op basis van dit inzicht bestaande instrumenten voor productiviteitsmeting te evalueren.
Wat is nodig om een goed meetinstrument te ontwikkelen?
Bij de ontwikkeling van een meetinstrument dienen de arbeidsproductiviteitsontwikkeling én de kosten/baten afweging van ICT-investeringen te worden meegenomen. Van de eerste zijn nog weinig toepassingen op organisatieniveau te vinden. Wel is er op organisatieniveau aandacht voor (veelal onevenwichtige) kosten-bateninstrumenten. Organisaties zijn gebaat bij een instrument waarmee de productiviteits- en andere gevolgen van ICT-investeringen in kaart kunnen worden gebracht.
Op basis van het onderzoek concludeert TNO Arbeid dat dit instrument minimaal de volgende eigenschappen moet hebben:
* Het moet de besluitvorming ondersteunen.
* Het moet een evaluatie bevatten, zodat de conclusies richtinggevend kunnen zijn voor verbeteringen.
* Het moet toepasbaar zijn in verschillende typen overheidsorganisaties.
* Het instrument moet passen bij verschillende typen automatisering.
* Er moet worden aangegeven hoe de resultaten in het besluitvormingstraject passen.
* Het instrument moet het doorrekenen van formatiegevolgen faciliteren.
* Het moet flexibel genoeg zijn om met kwalitatieve baten en gedragseffecten te kunnen omgaan.
* Kwantitatieve baten dienen nauwkeurig te worden berekend en kwalitatieve baten dienen minimaal te worden gedocumenteerd.
Een instrument dat aan deze voorwaarden voldoet zal een belangrijke bijdrage leveren aan het beantwoorden van de vraag in welke mate ICT-investeringen kunnen bijdragen aan een effectieve en efficiënte overheid. Deze vraag zal nationale en lokale overheden zeker in tijden van economische tegenwind sterk blijven bezighouden.