5 juli 2004
Speech burgemeester mr. dr. G.D. Dales van Leeuwarden in het kader van onthulling poëziesteen voor Provinciehuis Fryslân op dinsdag 6 juli 2004
Voor deze tekst geldt een embargo tot dinsdag 6 juli 2004 om 14.00 uur. Alleen de door de heer Dales uitgesproken geldt als de formeel juiste tekst. De heer Dales zal de Friese tekst uitspreken. U ontvangt hierbij zowel de Friese als de identieke Nederlandse tekst.
Nederlandse tekst:
Geachte Gedeputeerden,
Namens het Leeuwarder college van B&W dank ik het college van Gedeputeerde Staten van Fryslân hartelijk voor deze poëziesteen. Dank voor uw hartelijke woorden! Leeuwarden is per 3 juli jl. echt 500 jaar hoofdstad van Fryslân. De Leeuwarder Historische Vereniging Aed Levwerd bood vrijdag jl. een gedenkplaat aan en vandaag dan deze mooie poëziesteen.
Want wat vieren we eigenlijk in 2004? In de stadsgeschiedenis is 1504 een breukpunt met twee heel verschillende kanten. Leeuwarden kreeg er een identiteit bij, namelijk van hoofdstad van het gewest. Maar het gewestelijk gerechtshof binnen de muren betekende ook verdere centralisatie van de macht en verlies aan autonomie voor de stad. En dat zou Leeuwarden nog merken, want in latere eeuwen maakten de plattelandskwartieren de dienst uit in Friesland en had de hoofdstad bedroevend weinig te zeggen, ook als je dat vergelijkt met andere provinciehoofdsteden.
Vijfhonderd jaar geleden zullen de gevoelens, net als nu, ook gemengd zijn geweest. De wrijving tussen stad en provincie was echt niet iets alleen voor de bestuurders. De kloof tussen stad en omgeving werd ook diep verankerd in de volksverbeelding. Daar hebben de Leeuwarders zelfs hun bijnaam aan te danken van galgelappers. Volgens dit oude verhaal hadden de stad en de provincie immers ruzie over de vraag wie moest opdraaien voor de kosten van het onderhoud van de galg aan de Harlingertrekvaart, waar misdadigers uit de hele provincie werden opgehangen. Door die ruzie viel de galg haast van ellende uit elkaar. Ook toen al was de provincie soms niet al te scheutig met de middelen voor de hoofdstad. De hele provincie mocht aan de galg hangen, maar de stad moest weer voor de kosten opdraaien, dat was ongeveer de stemming. Dat werd de stad aangerekend, ten onrechte natuurlijk. De galg is er niet meer, daar heeft niemand dus meer kosten van, maar de prachtige bijnaam van galgelappers moeten we symbolisch vandaag ook maar weer teruggeven.
Laat ik daarom in mijn reactie in alle eerlijkheid iets meer zeggen over deze geste van de provincie aan de stad.
Hoe om te gaan met dit gebaar, als je als stad geen enkele inbreng hebt in wat je er mee zou willen doen. Of in dit geval waar je dat cadeau zou willen aanbrengen. Of op welk moment het jou als jarige stad zou passen dat cadeau in ontvangst te willen nemen en welke tekst wordt vereeuwigd in jouw grondgebied.
Nee, het provinciaal bestuur bepaalt het moment waarop het cadeau wordt gegeven, bepaalt de tekst en de lokatie van de steen. Bij zichzelf voor de deur!
We hebben er over nagedacht hoe we dit in historisch perspectief moeten duiden. Worden we gehuldigd, of juist beledigd? Duidt dit alles op onvoorwaardelijke steun van het provinciebestuur voor de provinciehoofdstad? Of worden we op onze plaats gezet? Slechts één van de elf steden, in een provincie die vooral wordt gekenmerkt door dorpen, meren en de Friese taal?
Wij zien het zo: met dit cadeau geeft het provinciebestuur te kennen dat zijn verantwoordelijkheid natuurlijk groter is dan Leeuwarden alleen. Maar heel subtiel geeft u in uw keuze voor Hoorniks gedicht, dat zegt dat niet de elf steden, niet de dorpen of de meren, maar de taal het instrument tot ademhalen is en dat bovendien in het Nederlands is gesteld, te kennen dat Leeuwarden, meertaliger dan welke Friese stad dan ook, toch de plek is waar het het beste ademhalen is. Dat u dit ook nog voor het nageslacht vastlegt pal voor uw eigen deur, beschouwen wij als een extra steun in de onze rug. Wij zijn u daarvoor oprecht erkentelijk.
De hoofdstad en de provincie en stad werken veel samen. We delen tijdens de verbouwing van ons Stadhuis de vergaderzalen in uw Provinciehuis, waarvoor we u erkentelijk zijn. Op veel werkterreinen zijn we gelijkmatig gestemd. Maar het blijft wel een voorzichtige relatie, niet echt "from the heart".
De verhouding tussen provincie en stad is zoals hij is, inwoners en bestuurders hebben samen decennia lang de stad gemaakt tot wat hij is. Met of zonder galg, met of zonder steen. Hoofdstad en provincie zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden, hebben elkaar nodig en versterken elkaar. Daarom is over en weer iedere geste naar elkaar per definitie belangrijk.
Juist nu, want Friesland zit in een risicovolle periode. Ik noem bijvoorbeeld de problematiek op het gebied van de economie en werkgelegenheid, de bereikbaarheid van deze stad en heel concreet de nieuwbouw van een nieuw Fries Museum in ons stadshart.
Leeuwarden heeft impulsen nodig om te blijven groeien, om gastvrij een nationaal publiek naar de stad te trekken en om de werkgelegenheid te blijven stimuleren. Daarvoor is de bouw van een nieuw Fries Museum een absolute must. Dat is voor ons college, en naar ik hoop ook voor de gemeenteraad van Leeuwarden en uw Provinciale Staten van Fryslân in hun politieke besluitvorming na de zomer een extra uitdaging.
Nou kan mijn verhaal cynisch overgekomen zijn, maar zo is dat zeker niet bedoeld.
Geachte heer Nijpels, geacht college van Gedeputeerde Staten, oprechte dank voor de steen! Maar ook wij willen onze dank ook laten zien. Wij bieden u straks graag een helpende hand. Wij bieden onze vergaderruimte aan in ons nieuw verbouwde stadhuis tijdens de verbouwing van uw Provinciehuis. En ook wij bieden u als cadeau over een aantal jaren graag net zo 'n poëziesteen aan. Op naar wij hopen net zo'n bijzondere plaats: op de stoep van een Nieuw Fries Museum op het Wilhelminaplein van Leeuwarden. En over de tekst die erop komt? Laten we het daar heel binnenkort maar 's samen over hebben!
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: perstelefoon gemeente Leeuwarden, telefoon 058-2334002.
-----------------------
---- --
Gemeente Leeuwarden