TNO Arbeid
Net verschenen : Vierde Trendrapport Arbeid
Werkenden rapporteren meer beslissingsruimte in hun werk
Werknemers in Nederland hebben in de afgelopen tien jaar aanzienlijk meer beslissingsruimte in het werk gekregen. De ontwikkeling dat werkenden meer zelf kunnen bepalen hoe zij hun werk inrichten is gunstig omdat uit eerder onderzoek blijkt dat het werk zo interessanter wordt gevonden en meer mogelijkheden geeft tot betrokkenheid en ontplooiing. Dit pakt gunstig uit voor de productiviteit en is dus van wezenlijk belang voor een economie die stagneert en waarbij werkenden sterk onder druk komen te staan.
De groeiende beslissingsruimte komt naar voren in de vierde 'Trends in arbeid' die TNO Arbeid heeft gepubliceerd. Deze trendrapporten brengen de belangrijkste trends in kaart op het gebied van 'kwaliteit van de arbeid in brede zin'. Het gaat daarbij om aspecten van arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen, arbeidsmarkt en sociale zekerheid. 'Trends in arbeid' kwam tot stand in samenwerking met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het CBS.
Onderstaande grafiek laat zien dat van alle aspecten van 'kwaliteit van de arbeid' de beslissingsruimte in het werk zich in de afgelopen tien jaar in Nederland het meest gunstig heeft ontwikkeld. Andere aspecten, zoals vuil werk, stank in de werkomgeving en het werken onder grote tijdsdruk worden over de afgelopen jaren ongeveer gelijkblijvend of iets minder gemeld.
De trend van stijgende beslissingsruimte komt vooral door de relatief recente verschuiving van werkgelegenheid naar met name sectoren van de zakelijke dienstverlening en naar functies waarin men traditioneel een relatief grote beslissingsruimte heeft. Deze werkgelegenheid is ten koste gegaan van werkgelegenheid in 'blauwe boorden', waar men die beslissingsruimte minder heeft. Daarnaast zijn nieuwe werkvormen zoals telewerken sterk toegenomen, wat de beslissingsruimte van de Nederlandse werknemer ook sterk ten positieve lijkt te hebben beïnvloed.
Verschil in sectoren
De gezondheidszorg, de welzijnssector, de horeca en in mindere mate het onderwijs scoren ongunstiger dan het algemene beeld van de traditionele werkstressbalans van veel beslissingsruimte ter compensatie van hoge taakeisen zoals een hoog werktempo. Deze sectoren gaan dus niet mee in de gesignaleerde gunstige ontwikkelingen in beslissingsruimte en werktempo. Een reden hiervoor is dat in deze sectoren het werk nog steeds sterk gebonden is aan vaste werktijden en een vaste locatie.
Uit het trendrapport van TNO blijkt ook dat de contractuele arbeidstijd in Nederland afneemt, maar dat het overwerk toeneemt. De afname in contractuele arbeidsduur kan worden verklaard door de toenemende deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt. Velen van hen werken parttime, waardoor de werkweek gemiddeld korter wordt. Nederland is overigens koploper in de wereld wat betreft het aantal parttime banen.
Andere trends
Naast trends in kwaliteit van de arbeid besteedt dit vierde trendrapport aandacht aan trends in:
* Ontwikkelingen in de gevolgen van kwaliteit van de arbeid in termen van gezondheidsklachten, verzuim, arbeidsongeschiktheid, ongevallen, beroepsziekten en de hiermee gepaard gaande kosten
* Het belang van arbeid voor werkenden
* De lange werktijden in Nederland
* De arbeidsmarkt voor oudere werknemers
* De arbeidsparticipatie van vrouwen in een Europees perspectief, en de
* Benutting van die groepen die (nog) niet deelneemt aan de arbeidsmarkt
'Trends in arbeid 2004', onder redactie van dr. I.L.D. Houtman, dr. P.G.W. Smulders en dr. D.J. Klein Hesselink, ISBN 90-5986-081-0, is een uitgave van TNO Arbeid en kost ¤ 27,50, exclusief BTW. Het rapport is schriftelijk te bestellen bij TNO Arbeid, fax 023 554 93 94 of receptie@arbeid.tno.nl.