RSJ
PERSBERICHT 2 juli 2004
Publicatie jaarverslag Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming
KORTE INHOUD
2003 was voor de in 1953 opgerichte Raad een jubileumjaar. Een halve
eeuw advisering, toezicht en rechtspraak, met het oog op de
rechtspositie, de bejegening, het belang van de justitiabele. Een
belang dat tegelijkertijd nauw verweven is met het belang van de
samenleving bij een humane toepassing van het strafrecht en een
daadwerkelijke vermindering van recidive door middel van gerichte,
effectieve resocialisatie.
In het verslagjaar pakten zich dreigende wolken samen boven de
terreinen van strafrechtstoepassing en jeugdbescherming, waar de Raad
als toezichthouder optreedt en waarop zijn adviezen zijn gericht.
Ingrijpende bezuinigingen brengen steeds sterkere versobering in
zicht, die in verschillende opzichten zorgen baart.
Het jubileumjaar van de Raad werd helaas overschaduwd door de steeds
sterker wordende dreiging dat het toezicht op strafrechtstoepassing en
jeugdbescherming, die de Raad als onafhankelijk orgaan uitoefent, bij
de Raad zal worden weggehaald. In het sombere perspectief dat de Raad
ziet voor de tenuitvoerlegging van straffen is onafhankelijk toezicht
echter meer dan ooit van belang.
Centrale thema's
Afnemend absorptievermogen voor maatschappelijke problemen
De Raad constateert dat het absorptievermogen van de samenleving voor
wat betreft steun en opvang van problematische personen afneemt.
Maatschappelijke veiligheid staat hoog op de politieke agenda, het
justitiële beleid wordt repressiever en het strafelement in de
tenuitvoerlegging wordt scherper.
Een onderwerp bij uitstek waarin deze beleidsverschuiving kan worden
waargenomen, is de zogenaamde veelplegersproblematiek. De Raad heeft
geadviseerd over het wetsvoorstel om veelplegers lange tijd uit de
samenleving te kunnen verwijderen. De Raad deelt de mening dat aan de
criminaliteit van de 'veelplegers' bijzondere aandacht moet worden
besteed, maar daartoe is eerst meer helderheid nodig over de omvang en
oorzaken ervan. Zonder reïntegratieprogramma's en uitbreiding van
personeel en capaciteit in alle onderdelen van de strafrechtsketen
komt de maatregel erop neer dat per saldo slechts meer personen zullen
worden opgesloten. Dat zal op langere termijn de recidive niet doen
afnemen.
Strafrechtelijke opvang verslaafden: zicht op resultaten?
De Raad heeft de invoering van SOV intensief gevolgd door bezoeken aan
de inrichtingen in 2002 3n 2003. In de SOV-inrichtingen treffen we een
heterogene groep van mensen aan met verschillende achtergronden en
problematieken. Er zijn deelnemers met psychische stoornissen (zowel
veroordeelden die bij de selectie ten onrechte niet werden uitgesloten
als deelnemers bij wie hun stoornis zich pas later openbaarde) en soms
ook zwakbegaafden. Het samenplaatsen van 'niet-willers',
'niet-kunners' en serieus aan gedragsverandering werkende deelnemers
levert een slecht werkende combinatie op. Het aantal terugvallers en
deelnemers die extra zorg behoeven, neemt toe. De SOV is niet bestemd
en blijkt ook niet geëquipeerd voor opname van psychisch gestoorden.
Terbeschikkingstelling: wachten op een plaats
De Raad heeft in zijn adviezen in de afgelopen jaren reeds vele malen
de aandacht gevestigd op het tekort aan capaciteit in de tbs-sector.
Dat tekort blijkt vooral uit het aantal passanten dat in een huis van
bewaring op plaatsing in een tbs-kliniek wacht: vanaf 1990 is hun
aantal verzesvoudigd en hun wachttijd is meer dan verdubbeld tot
gemiddeld een jaar!
Het passantenprobleem is inmiddels structureel van aard. De Raad
beveelt dringend aan, op korte termijn de opnamemogelijkheden
structureel te vergroten.
Reclassering: nazorg exit
De rol van de reclassering wordt steeds sterker toegespitst op het
terugdringen van recidive. Maar kan zij dat waarmaken? En verdwijnt er
niet te veel?
De Raad vindt dat de reclassering haar functie van forensisch
hulpverlener dient te behouden; er zijn geen gronden voor het geheel
afstoten van taken naar andere organisaties. De toelatingsdrempel voor
resocialisatieprogramma's dient daarnaast sterk te worden verlaagd.
Het ingrijpende karakter van - vooral - de bezuiniging op de
reclassering roept de vraag op welke betekenis in feite nog wordt
toegekend aan de resocialisatiefunctie in de strafrechtstoepassing.
Het verminderen van resocialisatieactiviteiten zal op termijn,
tengevolge van toename van recidive, leiden tot kosten die een
veelvoud bedragen van de nu bereikte besparingen.
Jeugdinrichtingen: bezuinigingen; ook hier meer doen met minder geld
Ook op het veld van justitiële jeugdinrichtingen besloot het kabinet
in 2003 tot een ongekend hoge bezuiniging. De Raad maakt zich ernstig
zorgen over de uitwerking van deze bezuinigingen, die ingrijpende
consequenties voor de zorg in de jeugdinrichtingen zullen hebben.
In het kader van zijn toezichthoudende taak op de jeugdinrichtingen
stelt de Raad zich regelmatig op de hoogte van de situatie waarin
jongeren in de jeugdinrichtingen verblijven. Er zijn jeugdinrichtingen
waar de bejegening van de jongeren pedagogisch, medisch en
onderwijskundig van een goed niveau is. Veel vaker dan met positieve
punten wordt de Raad echter tijdens deze toezichtbezoeken
geconfronteerd met ernstige knelpunten ten aanzien van de bejegening
van de jongeren. De Raad heeft de minister van Justitie een aantal
malen indringend op deze knelpunten moeten wijzen, welke acties niet
zonder resultaat zijn geweest.
De Raad heeft advies uitgebracht over het actieprogramma voor de
aanpak van jeugdcriminaliteit 'Jeugd Terecht'. De Raad betreurt de ook
in dit programma zichtbare verschuiving van preventie naar repressie
maar ziet ook positief te waarderen voorstellen voor de aanpak van
veelplegers en harde kernjongeren. Op het gebied van de jeugdzorg zijn
veel verschillende overheden en partijen betrokken die nog te weinig
over hun eigen grenzen heenkijken. De regelgeving op basis van de
(opnieuw uitgestelde) Wet op de jeugdzorg dreigt door haar
complexiteit slecht toegankelijk te worden, hetgeen niet bevorderlijk
is voor een gecoördineerd beleid.
Gevangeniswezen: toekomst onduidelijk, resocialisatie in gevaar
In het gevangeniswezen wordt druk nagedacht over de toekomst maar de
Raad kreeg geen daar geen helder beeld van. De ontwikkelingen buitelen
over elkaar heen, er moet heel veel gebeuren in heel korte tijd. De
effecten van de verschillende maatregelen opgeteld: minder kans op
effectieve resocialisatie. Zo wordt vermindering van recidive
illusoir.
De Raad constateert een toename van het aantal personen in
gevangenschap, die minimaal kunnen deelnemen aan activiteiten en
gedwongen zijn het overgrote deel van de tijd hun directe leefruimte
met anderen te delen. Detentie-uitgangspunten die een lange
geschiedenis kennen en met veel moeite tot stand zijn gekomen, worden
in korte tijd verlaten. De Raad vindt dat het beleid afbreuk doet aan
de effectiviteit van resocialisatie, die al heeft te lijden onder
jarenlange bezuinigingen. Terwijl aan het gevangeniswezen nog steeds
zichtbaar resultaat wordt gevraagd bij het terugdringen van recidive,
keren meer gedetineerden onvoorbereid in de maatschappij terug. Het
bestaande gat in maatschappelijke hulpverlening aan gedetineerden moet
zo snel mogelijk worden gedicht: zonder een voorziening in basale
behoeften als onderkomen en werk is er geen basis voor
resocialisatie.
---
Voor informatie:
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming
drs. A.J. van Bommel
Postbus 30137
2500 GC Den Haag
tel.nr. 070 - 3619300
fax nr. 070 - 3619310
het jaarverslag is tevens geplaatst op www.rsj.nl
02 jul 04 11:59