Van Gogh Museum


Amsterdam, 25 maart 2004
Eerste overzichtstentoonstelling zeegezichten van Manet en Impressionisten te zien in het Van Gogh Museum

Veel topstukken uit internationale collecties voor het eerst in Nederland geëxposeerd

Op 18 juni 2004 opent in het Van Gogh Museum een bijzondere tentoonstelling gewijd aan de zeegezichten van Edouard Manet (1832-1883). Het is de eerste keer dat Manet als marineschilder wordt belicht. Van de circa 40 zeegezichten die hij maakte (zo'n 10 % van zijn totale oeuvre aan schilderijen), worden ongeveer 30 werken bij elkaar gebracht. Zijn artistieke ontwikkeling in dit genre wordt geïllustreerd in een brede context van voorlopers, waaronder Gustave Courbet, en van tijdgenoten als James McNeill Whistler, Johan Barthold Jongkind, Berthe Morisot en Pierre Auguste Renoir. Speciale aandacht zal worden besteed aan de vruchtbare dialoog tussen Manet en Claude Monet als schilders van zeegezichten. Voor de gelegenheid worden topstukken uit diverse Amerikaanse en Europese openbare en particuliere collecties bijeengebracht. De meeste werken zijn nooit eerder in Nederland geëxposeerd.

Edouard Manet werd al tijdens zijn leven gezien als de vader van de Impressionisten. Toch had hij een grote afkeer van het platteland, en landschappen - die zo in trek waren bij de Impressionisten - schilderde hij dan ook nauwelijks. De verrassende manier waarop hij het moderne stadsleven in Parijs afbeeldde en zijn radicale, directe manier van schilderen, zorgden indertijd voor een grote sensatie. Voor een echt stadsmens was zijn kennis van en liefde voor de zee echter groot. Dat resulteerde in een buitengewoon interessante artistieke creatie die tot op heden nooit uitvoerig aandacht heeft gekregen. De internationale tentoonstelling Edouard Manet. Impressies van de zee gaat in op deze fascinatie van Manet voor de zee en op zijn vernieuwende bijdrage aan het genre.

Manets eerste zeegezicht kwam tot stand in 1864 en ontstond naar aanleiding van een historische gebeurtenis uit de Amerikaanse Burgeroorlog die zich voor de noordwestkust van Normandië, nabij Cherbourg, voltrok. De dramatische weergave van De slag tussen de U.S.S. Kearsarge en de C.S.S. Alabama (Philadelphia Museum of Art) laat zien hoe de Kearsarge, een schip van de Unie (het verbond van Noordelijke staten), de beruchte kaper van de Confederatie (de Zuidelijke staten) tot zinken brengt. Hoewel Manet zelf geen ooggetuige was, wist hij het tafereel op basis van krantenartikelen treffend vast te leggen in zijn atelier.

In de loop van zijn verdere leven zou Manet regelmatig vakanties doorbrengen aan de Franse kust, van Boulogne en Berck in het noorden tot Bordeaux en Arcachon in het zuidwesten. Tijdens deze verblijven maakte hij schetsen en studies die hij vervolgens uitwerkte in zijn Parijse atelier. Havens, badplaatsen en de bijbehorende commerciële en sociale activiteiten vormden de grootste inspiratiebron voor zijn maritieme schilderkunst.

Als groep tonen Manets zeegezichten niet alleen aan dat de kunstenaar goed op de hoogte was van tradities in de marinekunst die teruggaan tot de 17de eeuw, maar ook dat hij het werk kende van voorgangers en tijdgenoten als Courbet, Jongkind en Eugène Boudin. Manets weergaven van de zee en aanverwante onderwerpen vallen echter op door de radicale, nieuwe richting die hij insloeg. Door het innemen van ongewone gezichtspunten, onverwachte ordeningen binnen de compositie en het gebruik van een beperkt scala aan kleuren, weet Manet zijn onderwerpen op een bijzonder frisse en moderne manier weer te geven.

Een belangrijk onderdeel van de tentoonstelling is gericht op de artistieke uitwisseling tussen Manet en de jongere Monet. De relatie tussen deze twee kunstenaars zou cruciaal worden voor de geschiedenis van het Impressionisme. Zo dienden Manets technische vernieuwingen en revolutionaire aanpak tot voorbeeld en stimulans van Monet. Deze invloed kan onder meer worden geïllustreerd met Monets kleine, maar opvallende schilderij De groene golf (The Metropolitan Museum of Art) uit 1866-67. Hierin past hij de dramatische penseelvoering en levendige kleuren van Manet toe om de opwinding van racende boten door een zware deining te evoceren. Ook het spectaculaire doek Tuin in Sainte-Adresse (The Metropolitan Museum of Art, 1867) doet met zijn hoge horizonlijn, het platte vlak en de manier waarop de boten en de zee zijn geschilderd aan Manets marinekunst denken.

In antwoord hierop moedigde het werk van de jongere Monet zijn bijna naamgenoot aan tot het verder experimenteren met nieuwe technieken en tot het buiten schilderen. Een mooi voorbeeld hiervan is Op het strand - Suzanne en Eugène Manet in Berck (Musée d'Orsay, 1873), waarop de echtgenote en broer van de kunstenaar liggend op het strand zijn afgebeeld. Zandkorrels op het beeldoppervlak suggereren dat dit doek ter plekke werd geschilderd. De compositie doet ook denken aan een serie studies die Monet tijdens zijn huwelijksreis op het strand in Trouville had gemaakt van zijn vrouw. In zijn laatste zeegezichten gaat Manet wederom aan de slag met een eigentijds incident, namelijk de ontsnapping van de radicale journalist Henri Rochefort uit de Franse strafkolonie op Nieuw-Caledonië in de Stille Zuidzee. Manet maakte twee werken over dit onderwerp. In beide schilderijen vindt de actie 's nachts plaats. De krachtige aanpak nodigt uit tot vergelijkingen met zeegezichten van Monet of Renoir, maar de karakteristieke, expressieve stijl van Manet blijft ook hier onovertroffen.

De tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met The Art Institute of Chicago en het Philadelphia Museum of Art (t/m 30 mei 2004). Edouard Manet. Impressies van de zee is van 18 juni t/m 26 september 2004 te zien in het Van Gogh Museum. De inrichting wordt verzorgd door Wim Crouwel. Voor de duur van deze tentoonstelling wordt de toegangsprijs van het museum verhoogd tot ¤ 12,50. Tijdens Edouard Manet wordt een gecombineerde audiotour (vaste collectie en expositie) aangeboden voor de speciale actieprijs van ¤ 1,50.

Catalogus en tentoonstellinspublicatie

Bij de tentoonstelling verschijnt de catalogus Manet and the Sea, met essays van onder anderen Juliet Wilson-Bareau, David Degener, Joseph J. Rishel en John Leighton, Philadelphia Museum of Art, 260 pagina's, 110 kleuren- en 70 z/w-afbeeldingen, alleen in het Engels, paperback (ISBN 0-87633-175-4), ¤ 40 (alleen in het museum verkrijgbaar en via www.vangoghmuseumshop.com), hardcover (ISBN 0-87633-174-6), ¤ 69,50 (ook elders in de Nederlandse boekhandel verkrijgbaar). Daarnaast publiceert het Van Gogh Museum (i.s.m. Tijdsbeeld, Gent) Edouard Manet. Impressies van de zee, geschreven door directeur John Leighton, 80 pagina's, 64 kleurenillustraties, in 4 talen (Nederlands, Frans, Engels en Duits), ¤ 10 in het museum en via de online shop, elders ¤ 13. Voor meer informatie en beeldmateriaal kunt u contact opnemen met de afdeling Voorlichting van het Van Gogh Museum: +31 (0)20 570 52 92 of e-mailen naar pressoffice@vangoghmuseum.nl.

Heidi Vandamme
Persvoorlichter / Press Officer
Van Gogh Museum
Postbus 75366
1070 AJ Amsterdam
Netherlands

+31 (0)20 5705 292
fax 570 5266
www.vangoghmuseum.nl

Nu in het Van Gogh Museum / Now in the Van Gogh Museum

Dante Gabriel Rossetti
27.02.04 - 06.06.04

Vanaf 27 februari 2004 is het Van Gogh Museum elke vrijdagavond geopend tot 22 uur From 27 February 2004 the Van Gogh Museum will remain open until 10 p.m. every Friday