1red14455
11-6-2004, NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 3, 22.55 uur
MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE
MINISTERRAAD, OVER DE VEILIGHEID VAN NEDERLANDSE MILITAIREN IN
IRAK, DE OMGANG MET KRIJGSGEVANGENEN, HET LOT VAN ERIK O., DE
BIJDRAGE VAN FRANKRIJK EN DUITSLAND AAN IRAK, ZIJN PERSONAL
COACH EN ZIJN BEZOEK AAN DE PORTUGESE MINISTER-PRESIDENT
BAROSSO
VAN DE GRAAF:
Het kabinet heeft besloten dat Nederland nog een maand of acht in Irak zal blijven. U bent tot
de conclusie gekomen dat de omstandigheden veilig genoeg zijn om dat besluit te
rechtvaardigen. Welk plan bestaat er voor de evacuatie van Nederlandse troepen?
BALKENENDE:
Laat ik beginnen met te zeggen dat we vandaag een belangrijk besluit hebben genomen dat ook
helemaal tegemoet komt aan de oproep van de VN van betrokkenheid van de internationale
gemeenschap bij de verdere ontwikkeling van Irak.
VAN DE GRAAF:
Komt en blijf?
BALKENENDE:
Precies. Er gaat iets heel belangrijks gebeuren in Irak. De soevereiniteit wordt overgedragen aan
de Irakezen zelf. Dat betekent dat men een nieuwe fase van maatschappelijke en politieke
ontwikkeling in gaat. Ik ben blij dat het zo ver is gekomen en dat die resolutie nu is
aangenomen door de 15 leden van de Veiligheidsraad. Dat betekent een unaniem besluit.
VAN DE GRAAF:
Maar nu de veiligheid van de Nederlandse troepen, want daar ging het in Nederland de hele
week over.
BALKENENDE:
Terecht. Onze mensen doen geweldig goed werk. Dat betekent dat je voortdurend alert moet
zijn op die veiligheidssituatie.
VAN DE GRAAF:
Dus als ze nou moeten worden geëvacueerd, hoe doen we dat dan?
BALKENENDE:
Als er sprake is van evacuatie dan zal dat in overleg gebeuren met de Britten. U weet dat wij in
dit gebied nauw samenwerken met het Britse leger. Als het zover mocht komen dan zal op die
manier worden gewerkt.
VAN DE GRAAF:
Militairen doen niets zonder te trainen, zonder van tevoren na te denken over risico's. Dus
welk plan bestaat er nou om met welke middelen en welke militairen de Nederlanders hoe op te
halen en waarheen te brengen?
BALKENENDE:
Natuurlijk is het zo dat er plannen zijn om Nederlanders weg te halen, mocht het zover komen.
Ook in de brief die vandaag in het kabinet is besproken wordt er rekening mee gehouden dat te
situatie te moeilijk zou worden of wanneer er bijvoorbeeld geen behoefte zou zijn van de
Iraakse autoriteit, dan ga je op een gegeven moment ...
VAN DE GRAAF:
Maar welk plan bestaat er voor een evacuatie?
BALKENENDE:
Ik vind niet dat ik met u moet gaan praten over de precieze plannen ...
VAN DE GRAAF:
Is er een concreet plan voor evacuatie?
BALKENENDE:
Wanneer er sprake is van evacuatie dan moet je zorgen dat de mensen zo snel mogelijk worden
weggehaald, als het zover zou komen. Maar dat is wel geredeneerd vanuit een als-situatie.
VAN DE GRAAF:
Dat ben ik met u eens. Maar ik wil maar één ding weten: is er een concreet plan en is daar op
geoefend? Militairen oefenen altijd op van alles. Ik wil graag weten, in het kader van de
veiligheidsdiscussie: is er een plan en is er op geoefend?
BALKENENDE:
Dacht u nou werkelijk dat als je het hebt over professionele mensen die in het leger zitten, dat
niet altijd wordt nagedacht over: hoe krijg je mensen weg? Wat is daarvoor nodig? We zien het
ook als er sprake is ...
VAN DE GRAAF:
Maar dan kan u toch wel bevestigen dat er een plan is en dat er op geoefend is?
BALKENENDE:
Als er sprake is van calamiteiten, is er natuurlijk altijd de noodzaak om meer alert te zijn, om
bepaalde acties uit te voeren. Dat gebeurt ook. Als er op een gegeven ogenblik sprake is van
mogelijke aanvallen, als daar indicaties van zijn, dan worden mensen gealerteerd, dan wordt
gezegd: let nu op. Wanneer het gaat om het terugtrekken van mensen dan zijn daar natuurlijk
ook draaiboeken voor.
VAN DE GRAAF:
En die zijn ook getraind?
BALKENENDE:
Militairen trainen altijd. Mensen die daar zitten zijn zeer professionele mensen.
- KRIJGSGEVANGENEN -
VAN DE GRAAF:
Er is een plan en er is op getraind. Hoe gaat het, bij uw weten, met de twee Iraakse verdachten
die granaten hebben gegooid naar Nederlandse soldaten, waarbij sergeant Steensma om het
leven is gekomen? Die zijn opgepakt en aan de Britten overgedragen. Waar zijn ze op dit
moment en zijn ze al ergens van beschuldigd?
BALKENENDE:
De algemene lijn is dat wanneer er sprake is van krijgsgevangenen die zijn overgedragen aan de
Britten, dan is het zo dat de afspraak is gemaakt met de Britten dat wij in de gaten houden wat
met verdachten, met gevangenen gebeurt. Dat heeft natuurlijk ook een achtergrond. We
hebben de verschrikkelijke beelden gezien van folteringen in gevangenissen die onacceptabel
zijn. Daar hebben we ook onze afschuw over uitgesproken. Juist vanwege die reden is er de
afspraak gemaakt dat wij de mensen in de gaten blijven houden. Ze worden ook bezocht.
VAN DE GRAAF:
Ze worden bezocht door Nederlandse militairen?
BALKENENDE:
Ze worden bezocht door Nederlandse militairen. Dat is een afspraak met de Britten dat
wanneer het gaat om de krijgsgevangenen de mensen die dus door onze mensen worden
opgepakt dat ze worden gevolgd en wat er vervolgens mee gebeurd.
VAN DE GRAAF:
Nu hebben wij van Defensie gehoord dat ook daar niet bekend is of die mensen al in staat van
beschuldiging zijn gesteld. Weet u dat?
BALKENENDE:
Het concrete voorbeeld weet ik niet op dit moment.
VAN DE GRAAF:
Het is nogal belangrijk, want het zijn de mensen die naar alle waarschijnlijkheid Dave Steensma
met een granaat om het leven hebben gebracht. Dat lijkt me wel van belang om te weten of die
kerels ook voor de rechter gaan worden gebracht.
BALKENENDE:
Ja maar ik weet op dit moment natuurlijk niet wat op dit moment aan de orde is. Ik geef u het
algemene kader aan van wat er gebeurt met krijgsgevangenen. Wat op dit moment actueel is
weet ik natuurlijk niet. Dat zou ik na moeten vragen.
VAN DE GRAAF:
We hoorden verder op Defensie dat daarover voortdurend overleg is tussen Britten en
Nederlanders, maar ook met Iraki's. Wat hebben die in dat proces te zoeken?
BALKENENDE:
Met Iraki's ligt de situatie iets anders, want je moet onderscheid maken tussen krijgsgevangenen
degenen die verdacht worden van handelingen die te maken hebben met het leger en je
hebt te maken met civiele zaken. Ten aanzien van de burgerlijke kwesties vindt nader overleg
plaats met de Iraakse autoriteiten.
VAN DE GRAAF:
En in dit geval zou er dus geen overleg moeten zijn met die Iraakse autoriteiten?
BALKENENDE:
Ik weet niet wat de logistieke situatie daar is, wat de precieze consequenties dan zijn. Wanneer
het nu een krijgsgevangene betreft daar hebben we het even over dan is de afspraak dat
Nederland en de Britten met elkaar overleggen. Het kan natuurlijk op een gegeven moment wel
zo zijn dat in de sfeer van `wat is er gebeurd?', `wie heeft wat gezien?' er wel contacten zijn. Dat
is ook logisch want dat heeft te maken met bewijsvoering.
- ERIK O. -
VAN DE GRAAF:
Ik heb begrepen dat de afspraak is dat als per 1 juli de interim-regering in Irak aantreedt de
Nederlandse militairen vallen onder Nederlands recht en de Britten onder Brits recht. In dat
verband had ik nog een andere vraag: is het eigenlijk billijk om mensen die daar onder moeilijke
omstandigheden het militaire handwerk uitvoeren, dat die sergeant Erik O., die met bloedspoed
naar Nederland werd gevlogen en daar vijf dagen in de cel heeft gezeten, nu vijfeneenhalve
maand later nog steeds niet van Justitie gehoord heeft of hij vervolgd wordt of niet, in het
kader van de veiligheid van individuele militairen?
BALKENENDE:
U bent een professioneel journalist en u weet dat u zo'n vraag eigenlijk niet aan mij kunt stellen
om de simpele reden dat ik me niet mag mengen in een zaak die onder de rechter is. Natuurlijk,
er wordt over gesproken. Ik ben ook in Irak geweest. Ik heb ook gehoord hoe men aankijkt
tegen ontwikkelingen en de gevoeligheid. Dat is ook logisch. Ik heb tegelijkertijd gezegd:
wanneer iets onder rechter is, dan moet je dat ook respecteren.
VAN DE GRAAF:
Maar het is niet onder de rechter. Dat is nou juist het probleem: het ministerie heeft met
twintig mensen vijfeneenhalve maand gewerkt naar schatting heeft dat 3,5 mln gekost; er is
inmiddels een dossierm, inclusief sattelietfoto's van het incident, van 1.500 pagina's
opgebouwd; en vervolgens zegt justitie: we weten nog niet of we hem gaan vervolgen. Wat hij
maar onder de rechter. Dan was het tenminste helder.
BALKENENDE:
Er is natuurlijk wel sprake van onder de rechter zijn, want je gaat op een gegeven moment een
bepaald proces in. Dat is het werk van het OM. Dat betekent dat je in die procesvoering al wel
momenten hebt dat je met rechters te maken krijgt.
VAN DE GRAAF:
Die hebben gezegd: stuur hem maar naar huis. En daar zit hij dus vijfeneenhalve maand.
BALKENENDE:
Deze zaak wordt op het ogenblik onderzocht. Het staat mij niet vrij om daar opmerkingen over
te gaan maken.
VAN DE GRAAF:
Nee, geen opmerkingen over het OM, dat heb ik te respecteren, maar misschien kunt u wel een
opmerking maken over hoe dat uitwerkt op 1.400 mannen en vrouwen in Irak die zien hoe er
met hun collega wordt omgesprongen.
BALKENENDE:
Om die reden heb ik net aangegeven dat ik er destijds ben geweest. De zaak lag daar geweldig
gevoelig. Dat begrijp ik ook. Ik heb aangegeven: jullie doen hier werk onder hele moeilijke
omstandigheden, met een hele hoop spanning, met bedreigingen. Als dan een collega opeens
weg is op grond van onderzoek dat verricht moet worden dan doet dat pijn. Tegelijkertijd heb
ik gemerkt dat we daar wel te maken hebben met professionals, met mensen die gewoon
doorgaan met hun werk.
VAN DE GRAAF:
Ze zijn geweldig loyaal.
BALKENENDE:
Ze zijn loyaal ...
VAN DE GRAAF:
Kan u nou niet op een receptie tegen die De Wijkerslooth zeggen: schiet eens een beetje op
met die handel, want het duurt gewoon te lang.
BALKENENDE:
U dacht dat ik ga praten over wat ik op recepties tegen mensen zeg? (lacht) Nee, meneer Van de
Graaf. Zo gaat dat niet in dit land.
- FRANKRIJK EN DUITSLAND -
VAN DE GRAAF:
Hebt u al contact gehad met uw collega Chirac en misschien ook wel met uw collega Schröder,
met al hun kritiek en hun grote mond? De VN heeft ze nu precies gegeven waar ze om
vroegen. Gaan ze nu troepen sturen en hebt u dat al bepleit bij ze?
BALKENENDE:
Dat ze troepen gaan sturen lijkt me niet erg waarschijnlijk op grond van alles wat er is gebeurd.
Maar stap voor stap, als ik zie dat er deze week unanimiteit was in de Veiligheidsraad, dat
landen als Frankrijk en Duitsland die vaak kritisch zijn geweest, nu zeggen: we gaan het op deze
manier doen; ook wij scharen ons achter een resolutie van de Veiligheidsraad, dan is dat wel
een feit van hoge betekenis.
VAN DE GRAAF:
Zou u het willen bepleiten bij de Fransen, bijvoorbeeld?
BALKENENDE:
Wij hopen natuurlijk wel dat vanuit Frankrijk en vanuit Duitsland gezegd zou kunnen worden:
wij doen dat. Maar u weet: dat ligt heel erg gevoelig.
VAN DE GRAAF:
Hebben ze niet een beetje de morele plicht nu ze zo op hun wenken bediend zijn door de VN?
BALKENENDE:
De internationale gemeenschap doet er goed aan Irak niet links te laten liggen. Dat betekent dat
eerst maar eens gekeken moet worden naar hoe de Franse en Duitse autoriteiten er tegenaan
kijken. Ik hoop ook dat zij hun bijdrage leveren in de internationale gemeenschap om te
werken aan de ondersteuning van Irak. Het gaat overigens ook om tal van zaken. Het is niet
alleen militair. Het zijn ook de andere elementen.
VAN DE GRAAF:
U gaat ze nog niet oproepen, begrijp ik?
BALKENENDE:
Ik denk dat zij zelf op dit ogenblik moeten gaan kijken wat zij zullen doen bij de uitvoering en
implementatie van die belangrijke resolutie van de VN.
- PERSONAL COACH -
VAN DE GRAAF:
Hebt u deze week af en toe gedacht: misschien moet ik eens aan een personal coach beginnen?
BALKENENDE:
Ikzelf?
VAN DE GRAAF:
Ja.
BALKENENDE:
Ik denk er niet over.
VAN DE GRAAF:
Nee? Niet nodig? Uw collega Zalm heeft er een, een competente collega.
BALKENENDE:
Dat moet iedereen zelf weten. Daar zijn bepaalde mogelijkheden voor.
VAN DE GRAAF:
Wie is uw personal coach?
BALKENENDE:
Ik heb een fantastische echtgenote.
VAN DE GRAAF:
Deelt u daar ook staatsgeheimen mee dan?
BALKENENDE:
En dat ga ik met u delen? Ik denk er niet over.
- BEZOEK AAN PORTUGAL -
VAN DE GRAAF:
U moet dinsdag naar uw Portugese collega. Wat was er eerder: de uitnodiging om Nederland-
Duitsland te bezoeken of die uitnodiging om met uw Portugese collega te praten?
BALKENENDE:
De uitnodiging van de Portugese collega was er al een hele tijd. Ik heb hele goede contacten
met premier Barosso. Het is een fantastische collega in de Europese Raad. We trekken vaak
samen op en er is ook wel een reden om elkaar te spreken deze week, want ...
VAN DE GRAAF:
Maar is het nou toeval dat hij u precies op die dinsdag heeft uitgenodigd?
BALKENENDE:
Het komt toevallig goed uit, maar het is ook zo dat wij eind volgende week een heel belangrijke
Europese Raad hebben met een discussie over een nieuw verdrag. We gaan praten over een
nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Er is veel te bespreken. En ik hoop natuurlijk
op een fantastische wedstrijd.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, LV)
Ministerie van Algemene Zaken