De Unie
Opting out
Opting out : het einde van de collectieve regeling en dat van de
regeling als geheel
In het eindbod van het kabinet wordt als voorwaarde gesteld, dat
regelingen voor prepensioen (het gaat om kapitaalgedekte regelingen)
een keuzevrijheid voor werknemers moet hebben om er al dan niet aan
deel te nemen. Is die mogelijkheid er niet dan zal zon regeling niet
fiscaal begeleid worden. Een voorwaarde die door de MHP niet gezien
wordt als een bijdrage om overeenstemming over het onderwerp
Prepensioen en levensloop te bereiken. Sterker nog het is de zekerste
methode om een redelijk prepensioen voor het merendeel der werknemers
onbereikbaar te maken. De door het kabinet voorgestane vormgeving is
zodanig dat collectieve regelingen uiteindelijk leegbloeden.
Enkele technische aspecten van pensioenfinanciering.
Pensioenen en dus ook prepensioen moeten goed gefinancierd zijn. Er
wordt daarvoor kapitaal bijeengebracht, gespaard. Kapitaaldekking is
daarvoor het begrip.
In een systeem van kapitaaldekking wordt er bij het toekennen van een
pensioenaanspraak direct geld opzij gelegd om later de
pensioenuitkering te kunnen betalen. De ingelegde pensioenpremies
worden niet alleen gespaard maar ook belegd. Voor iedere deelnemer
bouwt de pensioenuitvoerder zo het kapitaal op dat nodig is om later
het pensioen uit te betalen. Dat betekent niet dat de bijdrage, die op
enig moment door en voor een werknemer wordt betaald, overeen behoeft
te komen met zijn of haar eigen (leeftijdsgebonden) premie of koopsom.
Veel collectieve regelingen kennen een zogenaamde doorsneepremie. Dat
is een premie die voor een bepaalde groep uniform is vastgesteld
zonder rekening te houden met individuele verschillen in leeftijd,
burgerlijke staat of geslacht. Hoe werkt dat nu ?
Eerst iets over individuele premies.
In onderstaande grafiek is weergegeven hoe premies zich afhankelijk
van de leeftijd (en die bepaald ook de periode waarin de inleg nog
renderend kan worden belegd) ontwikkelen. De premie / koopsom (zonder
rekening te houden met de noodzakelijke kostenopslagen) begint op een
laag niveau.
Voor de aankoop op leeftijd 27 is voor 1 prepensioen (uit te betalen
vanaf leeftijd 62 gedurende 3 jaren) ± 0,65 nodig. Op leeftijd 47 is
dat ± 1,43 en op leeftijd 61 ± 2,65.
(Voor de liefhebbers zij vermeld, dat alles is berekend met een rente
van 4%.)
Hoe werkt dat nu uit gedurende de levensloop van een werknemer. Voor
een 27-jarige werknemer is uitgegaan van een carrièreontwikkeling van
3% tot leeftijd 35; 2% tot leeftijd 45 en 1% tot leeftijd 55. De
jaarlijkse algemene aanpassing (is ongeveer de inflatie) is gesteld op
2%. Jaarlijks wordt 2% prepensioen (eindloonsysteem) opgebouwd, zodat
een prepensioen van 70% van het salaris op leeftijd 62 kan worden
bereikt.
Uitgedrukt als percentage van het salaris is dan een premie nodig die
begint op ongeveer 1,27% van het salaris en uiteindelijk eindigt met
8,83% van het salaris.
Zou deze ontwikkeling tevoren kunnen worden voorzien, dan zou een
jaarlijkse premie van 4,32% van het salaris nodig zijn; eigenlijk een
soort individuele doorsneepremie.
Vanaf leeftijd 46 is in dit voorbeeld de doorsneepremie lager dan de
leeftijdsafhankelijke premie. Hoe zal dit uitwerken op het gedrag van
individuen ?
De voorwaarden van het kabinet
Die voorwaarde hield in, dat voor individuele werknemers er de vrije
keuze moest zijn niet deel te nemen aan de collectieve regeling voor
prepensioen (opting out). De keuze voor opting out moest openstaan
voor deelnemers in kapitaalgedekte regelingen en voor de
kapitaalgedekte elementen in regelingen met een mengvorm van
kapitaaldekking en omslagfinanciering . De werkgevers- en de
werknemersbijdrage, zoals die bij voortzetting conform de regeling aan
werknemer en werkgever berekend zouden worden, kunnen worden
meegenomen in geval van opting out. Het bestemmingsdoel is vrij, dat
wil zeggen dat het ook consumptief mag worden gebruikt en niet alleen
in de pensioensfeer behoeft te worden gebruikt. Er moet dan uiteraard
wel belasting over het opgenomen bedrag betaald worden. Deze door het
kabinet gestelde voorwaarde zal van grote invloed zijn op het gedrag
van individuele werknemers.
De kabinetseis heeft ook invloed op de mogelijke financieringsvorm.
Daar waar individuen zelf kunnen beslissen over wel of niet deelnemen
aan een regeling is doorsneefinanciering niet mogelijk. Zolang de
doorsneepremie hoger is dan de actuariële premie zullen jongeren uit
een doorsneesysteem willen treden, omdat zij dan bij inwilliging van
de kabinetsvoorwaarde verzekeringstechnisch voordeel kunnen behalen
door elders tegen lagere prijzen hetzelfde product te verwerven (dat
heet in het verzekeringsjargon selectie). Daar waar geen
overfinanciering in de beginfase is, kan in de eindfase daarvan niet
geprofiteerd worden. Of anders gezegd: om selectiegedrag te vermijden
is het noodzakelijk leeftijdsafhankelijke premies te hanteren. En dat
heeft tot gevolg dat de premie voor de oudere werknemers uiteindelijk
oploopt tot het eerder genoemde percentage van bijna 9% van het
salaris. Er zullen heel wat werkgevers en werknemers zijn, die deze
last niet voor hun rekening willen / kunnen nemen.
Maar ook is er een mogelijke financiële reden om niet deel te nemen.
Het relatief lagere salaris van jongeren en de hoogte van de kosten in
de beginfase van een carrière zullen inspireren tot cashen. En wie in
de beginfase niet opbouwt heeft later onvoldoende financiële ruimte om
dat adequaat in te halen. Het gevolg is dat eerder stoppen illusoir
is. En met dat vooruitzicht zal de animo tot deelname aan een
prepensioenregeling minimaal zijn.
Zonder substantiële deelname aan de regeling zal ook niet geprofiteerd
kunnen worden van de beleggingskracht van het gezamenlijke vermogen.
Conclusie
Opting out lijkt een uitbreiding van de vrije keuze, maar is per saldo
een inperking van de mogelijkheid om te kiezen. De gedragsreacties van
jongeren gecombineerd met de (on)mogelijkheden op latere leeftijd
maken het voortbestaan van collectieve prepensioenregelingen in feite
onmogelijk. Ook zij opgemerkt, dat meefinancieren aan een
prepensioenregeling nog niet betekent dat men daarvan gebruik maakt.
In veel gevallen zal aanvulling op het 65+-pensioen een
noodzakelijke/gewenste besteding zijn. Opting out belemmert op die
manier èn het kiezen voor eerder stoppen èn het soepel inspelen op de
eigen pensioensituatie. Daarom heeft de MHP zich verzet tegen opting
out à la het kabinet. Het kan èn liberaler èn socialer. Maar dan zal
men het berijden van stokpaarden moeten nalaten.
donderdag, 3 juni 2004