Persbericht
22 april 2004, nr. 043
Afscheidscollege prof.dr. Aede de Groot
Is natuurlijk goed genoeg?
"'Natuurlijk is goed', is een stelling waarmee je voorzichtig moet
omgaan, ook al zit de natuur fantastisch in elkaar", aldus prof.dr.
Aede de Groot in zijn rede die hij op donderdag 22 april uitspreekt
bij gelegenheid van zijn afscheid van Wageningen Universiteit.
De titel van zijn afscheidsrede Is natuurlijk goed genoeg?, suggereert
dat er twijfel is aan de kwaliteit van de schepping. "Dat is echter
niet het geval. Bijna elke dag zie je wel iets verbazingwekkends in de
natuur", aldus de hoogleraar Bio-organische chemie. "Er zijn veel
mensen die daarom de natuur kritiekloos verheerlijken. Alleen al omdat
iets natuurlijk is, is het goed."
De Wageningse hoogleraar adviseert om een beetje op te passen met
alles wat als `natuurlijk en dus goed' aangeprezen wordt. Volgens De
Groot is het verstandiger om te denken: `Wees voorzichtig, het komt
uit de natuur'. Platitudes als `Baat het niet het schaadt ook niet'
kunnen met betrekking tot natuurgeneesmiddelen gevaarlijk zijn.
Mogelijke interacties met reguliere geneesmiddelen zijn lang niet
altijd bekend.
Natuurstoffen worden het meest geproduceerd door planten,
micro-organismen, schimmels en door vastzittende organismen zoals
sponzen. Dit zijn organismen die zich met deze natuurstoffen, dus met
chemische wapens, verdedigen omdat weglopen of vechten voor hen geen
optie is. Deze natuurstoffen worden in een plant of een ander
organisme vaak door toeval gevormd en door het organisme behouden als
het er zelf voordeel van heeft. In zo'n geval dient de natuurstof vaak
ter verdediging van dat organisme. Een natuurstof zit niet in de
eerste plaats in een plant om een andere gebruiker, zoals de mens, er
beter van te laten worden.
Inspiratiebron
Natuurstoffen zijn echter ook een grote bron van inspiratie voor de
ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen, aldus prof, De Groot. Veel
natuurstoffen worden getest op hun fysiologische activiteit en nieuwe
activiteiten en werkingsmechanismen worden op deze manier ontdekt.
Ruim dertig procent van onze huidige reguliere geneesmiddelen is
gebaseerd op of ontleend aan een natuurstof, maar slechts vier procent
is werkelijk een natuurstof. Het blijkt dat de natuurstof vaak wel een
aanwijzing kan opleveren in welke richting het gewenste geneesmiddel
is te vinden, maar ook, dat er aan de natuurstof zoals die geïsoleerd
wordt uit de natuur nog een en ander verbeterd moet worden voordat hij
als geneesmiddel bij de apotheker over de toonbank kan.
Natuurstoffen vervullen een zeer belangrijke rol bij de interactie
tussen soorten en individuen en ze kunnen een grote invloed hebben op
het gedrag van dieren en planten. Er kan van al deze interacties een
nuttig gebruik gemaakt worden in milieuvriendelijke vormen van
gewasbescherming. Natuurstoffen zoals feromonen, vraatremmers en
afweerstoffen kunnen een gedragspatroon bij het pestinsect opwekken
dat het gemakkelijker maakt het insect op te sporen, te verdrijven of
te vernietigen.
De natuur kan ook een direct bruikbaar eindproduct leveren dat alleen
maar geïsoleerd hoeft te worden, maar ook uitgangsstoffen voor de
productie van andere nuttige stoffen zoals geneesmiddelen en kleur-,
geur- en smaakstoffen. In de laatste tien jaar van het
natuurproductenonderzoek in Wageningen is veel aandacht besteed aan
het gebruik van natuurstoffen als uitgangsstof in de organische
synthese. Er is vooral gekeken naar de mogelijkheden van carvon, een
stof die uit karweizaad gewonnen kan worden.
Prof. Aede de Groot studeerde vanaf 1957 in Groningen Organische
chemie en promoveerde op een onderwerp in de organische synthese. Als
postdoc introduceerde prof. Van Tamelen hem in Groningen in de chemie
van natuurproducten. Een leerzame periode was de research bij DSM waar
hij zich in 1969 toelegde op de organische synthese. In 1972 werd hij
lector aan de toenmalige Landbouwhogeschool Wageningen waar hij enige
jaren later hoogleraar werd. Hij concentreerde zich aanvankelijk op de
milieuvriendelijke gewasbescherming, later op isolatie en
identificatie van nuttige stoffen uit planten, en op de enzymchemie.
Wageningen Universiteit