Ministerie van Algemene Zaken


1red14157

02-04-2004, NOS, Met het oog op morgen, Radio 1, 23.07 uur

MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE

MINISTERRAAD, OVER AANVAL OP VAN AARTSEN, HET VRIJE WOORD EN

BEVEILIGING POLITICI


-AANVAL OP VAN AARTSEN-


CARASSO:
Maxime Verhagen zei gisteren: mensen met een duidelijke mening zijn kwetsbaar. Ik vroeg Balkenende vandaag na afloop van de ministerraad of dat ook geldt voor Jozias van Aartsen.


BALKENENDE:
Het gaat natuurlijk dan om de vraag: wat heeft die mevrouw bezield toen ze inreed op de heer Van Aartsen? We moeten nu eerst afwachten wat het onderzoek van het OM gaat opleveren, wat de exacte motieven zijn geweest, dat zullen we moeten zien. Maar we krijgen wel een klimaat in Nederland waarin we te vaak aanlopen tegen kogelbrieven, bedreigingen, dreiging met fysiek geweld. Dat is onbestaanbaar. Het is verwerpelijk, het past ook niet in een volwassen democratie.


CARASSO:
Hoe komt dat, denkt u?


BALKENENDE:
Misschien dat wij een politieke fase meemaken waarin we vaak erg op personen gaan letten. Het persoonlijke element neemt sterk toe terwijl je natuurlijk altijd moet beginnen met opvattingen, meningen, visies. Het wezen van een democratie is dat je elkaar met respect tegemoet treedt, dat je knokt om standpunten. Wanneer er gewoon een normale discussie is, is het vaak al een conflict tussen personen. Vaak wordt de zaak ook wat erg opgeblazen.


CARASSO:
Maar hoe komt dat?


BALKENENDE:
Dat komt omdat we misschien soms de zaken wat spannender willen maken dan ze feitelijk zijn.


CARASSO:
En we, zijn dat de media, of zijn dat de politici zelf?


BALKENENDE:
Misschien wel met elkaar. Het valt me op dat we een democratie hebben waarin het erg sterk gaat over incidenten, waarin we oog hebben voor wat nú speelt. Maar de vraag bijvoorbeeld: wat zijn langere termijn belangen van ons land? Ik had deze week een debat over Europa. Je bent meer dan vier uur met elkaar bezig over heel belangrijke onderwerpen. Eigenlijk zie je daar niets van terug.


CARASSO:
Maar betekent dat dat een partij als het CDA bijvoorbeeld toch in de toekomst, omdat dit een keerzijde is, minder gaat focussen op de personen van een lijstrekker, van een minister?


BALKENENDE:
Als ik het even op de eigen situatie betrek: ik heb destijds, toen ik politiek leider werd, heel sterk gezegd: ik wil me focussen op de inhoud. Aan het begin van de campagne heb ik gezegd: ik wil inleidingen geven, ik wil een verdiepingsslag hebben. Dat heeft ook geleid tot het boek anders en beter.


CARASSO:
Toch staat uw portret natuurlijk ook groot op allerlei affiches.


BALKENENDE:
Ja, maar natuurlijk, je hebt een voertuig nodig. De eerste man of vrouw op een lijst zijn ook gezichtsbepalend. Dat hoort er ook wel bij. Je moet gezichten hebben, dat is logisch. Alleen, laten we er altijd oog voor hebben dat het gaat om visies, om standpunten, om toekomstoriëntatie. Laat het alsjeblieft over de inhoud gaan.


-HET VRIJE DEBAT-


CARASSO:
Verhagen koppelde het gisteren ook aan het stoppen van Paul Cliteur als columnist en aan bedreigingen die bijvoorbeeld Bart-Jan Spruit van de Edmund Burke Stichting ondervindt. Die zegt: we hebben last van mensen als Marcel van Dam, Piet Grijs, Thijs Wöltgens, in hun columns. Vindt u dat die mensen in hun columns over de schreef gaan?


BALKENENDE:
Ik vind dat ik nu op moet passen om ook als minister-president mijn oordeel aan te gaan meten over allerlei columnisten. Dat is niet goed. In algemene zin is het natuurlijk wel zo dat wanneer bepaalde typeringen in sommige columns worden gebruikt...


CARASSO:
...zoals iemand die het Paul Cliteur toewenst dat hij onder een tram komt.


BALKENENDE:
Kijk, ik vind dat dus niet normaal. Je kunt het op een gegeven moment niet eens zijn met wat iemand als Paul Cliteur zegt. Dan moet je hem hard aanvallen op zijn standpunten. Maar opmerkingen in de trant van: je mag onder een tram terecht komen, dat geeft geen pas. Dat creëert ook een klimaat waarin alles maar gezegd kan worden. We kennen in Nederland de mooie uitdrukking `er is vrijheid van meningsuiting, met respect voor de wet', met het recht doen aan wettelijke regels. Je kunt natuurlijk gaan beledigen, moet dat allemaal? Kun je zomaar alles opschrijven waarvan jij vindt dat dat wel aardig is om te zeggen. Op een gegeven moment hangt die vrijheid van meningsuiting ook samen met een stukje verantwoordelijkheid dat je hebt ten opzichte van anderen, het in acht nemen van respect en ook met een zekere waardering over je tegenstander kunnen spreken. Ik vind die aanduiding als van iemand mag onder de tram komen juist niet getuigen van respect.


CARASSO:
Nou zegt Femke Halsema van GroenLinks: links krijgt ten onrechte de schuld in dit hele debat, in die soort van columnistenoorlog. Ze wil dat u stelling neemt. Voelt u daar voor?


BALKENENDE:
Ik ben gevraagd om een brief daarover te schrijven. Dat gaan we uiteraard doen.


CARASSO:
Maar krijgt links ten onrechte de schuld?


BALKENENDE:
Ik vind dat we een beetje moeten oppassen, want dan zit je heel snel in de casuïstiek. Het is bovendien de vraag of er een één op één relatie is tussen wat een columnist schrijft en een concrete bedreiging. Dat kun je veronderstellen, maar dat is niet een direct bewijs. Wat ik eigenlijk zou willen zeggen is...de stelling van mevrouw Halsema is: het moet gaan over het vrije woord. Dan zeg ik: dat ben ik volstrekt eens, want juist in een samenleving die zo pluriform is, gaat het erom dat mensen dat vrije woord naar voren kunnen brengen. Maar ik zeg er tegelijkertijd wel iets bij. Als je het vrije woord naar voren brengt, dan moet je je ook bewust zijn van jouw verantwoordelijkheid voor datgene wat je zegt. Dus het vrije woord als zodanig kan nooit de hoogste norm zijn. Het kan ook wel eens zijn dat het vrije woord puur discrimineren betekent.


CARASSO:
Wat is dan de hoogste norm?


BALKENENDE:
Als je bijvoorbeeld zou zeggen: de gelijke rechten van mannen en vrouwen, daar neem ik een loopje mee. Of ik doe bepaalde uitlatingen over mensen uit andere landen of andere culturen. Als je dat doet, kom je in strijd met het recht. Het is nooit zo dat het vrije woord 100 procent ongebonden kan zijn. Het is ook van belang om te zeggen: het vrije woord moet ook altijd gezien worden in een samenstel van regels waarin je je wel houdt aan de wet. Als men op een gegeven moment te ver gaat, dan zullen ook sancties moeten volgen.


-BEVEILIGING POLITICI-


CARASSO:
Hoe garandeert u dat dat vrije woord voor politici blijft bestaan? Gaat u na gisteren nog extra veiligheidsmaatregelen nemen?


BALKENENDE:
Er is natuurlijk de afgelopen jaren heel veel gebeurd. Ook nu denk je weer terug aan de moord op Pim Fortuyn. Ik denk terug aan alle bedreigingen die we hebben gezien, de kogelbrieven, we weten het allemaal. Maar wat zich de afgelopen jaren heeft afgespeeld heeft natuurlijk ook geleid tot een aanscherping van het systeem van beveiliging voor politici.


CARASSO:
En daar gaat niets aan veranderen.


BALKENENDE:
Over het systeem dat nu geldt, is lange tijd gesproken, dat is niet zomaar tot stand gekomen, dat is op goede gronden gebeurd. Je moet altijd alert blijven, want wat we natuurlijk gisteren hebben gezien, we moeten het afwachten. Plotseling heb je te maken met zo'n incident wat verschrikkelijk is. Je kunt je denk ik niet tegen alles wapenen. Het is wel zo dat het systeem zoals dat nu geldt juist bedoeld is om te zorgen dat die bescherming er is.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, LJ)