Partij van de Arbeid


Inbreng Jet Bussemaker AO WAO 1 april 2004


GESPROKEN WOORD GELDT


Twee weken geleden heeft het kabinet haar lang verwachte advies over het SER-advies over de WAO uitgebracht. De hoofdlijnen van het kabinetsbeleid waren in het najaar al gepresenteerd. Bij het najaarsakkoord was overeengekomen dat de SER op essentiële punten om advies zou worden gevraagd. De stukken die er nu liggen sluiten beter dan de oorspronkelijke plannen van De Geus aan bij het SER-advies van 2 jaar geleden Dat WAS- met nadruk 'was' het goede nieuws.
Bij nauwkeuriger lezing werd duidelijk dat de regering, anders dan men eerder deed voorkomen, het SER-advies op hoofdpunten niet volgt. De punten waarop dat gebeurt, zijn geen kleine details, maar vormen wat de PvdA-fractie betreft de kern van de herziening van de WAO die wij graag bereid waren te steunen; namelijk een stelsel dat meer activerend is en mensen ondersteunt om aan het werk te komen en te blijven, dat fatsoenlijk is in inkomensondersteuning voor degenen die niet kunnen werken, niet onnodig bureaucratisch is en kan rekenen op draagvlak in de samenleving.
Met de voorliggende plannen gaat het kabinet wat mijn fractie betreft totaal de mist is. De nu liggende voorstellen roepen zich veel vragen op, maar de duidelijkheid die het wel biedt leidt maar tot een conclusie; dit is geen modernisering van de verzorgingsstaat, maar afbraak. Het beleid zal zonder meer leiden tot beperking van uitgaven voor WAO-uitkeringen, maar niet tot meer arbeidsparticipatie van arbeidsgehandicapten en beperkt arbeidsgeschikten. Alle ronkende zinnen over 'niemand afschrijven', ontplooiing voor iedereen', en 'maximaal participeren' ten spijt, beperkt het kabinet vooral de uitkeringen, maar biedt ze geen perspectief op werk


MdV, het gesprek dat we als commissie vanochtend met de SER hebben gehad was verhelderend. Het werd klip en klaar dat werkgevers, werknemers en de heer Wijffels als voorzitter veel kritiek op de kabinetsplannen hebben. Maar het gesprek was ook ontluisterend.
Het werd duidelijk dat het kabinet de SER-scenario's (instroom 25.000 per jaar) niet wil geloven. Ondanks zorgvuldige berekeningen van de SER, toetsing door UWV en CBP, afspraken in het najaarsakkoord, en nog eens mondelinge toezeggingen o.a. van vice-premier Zalm neemt het kabinet deze berekeningen niet over. De SER heeft, tot vorige week, nooit normaal antwoord gehad van de minister op hun gegevens. Hij heeft nu zowel werkgevers als werknemers tegenover zich. Hoe heeft de minister het zo ver kunnen laten komen, door zo dichtbij een doorbraak te zijn, en het zo uit de hand te laten lopen? Onbegrijpelijk vind ik dat. Ik hoor graag van de minister hoe dit heeft kunnen gebeuren, maar ook hoe hij denkt het vertrouwen van de sociale partners weer terug te gaan winnen.
T.a.v. het duurzaamheidscriterium wil ik ook graag weten in hoeverre de cijfers die de minister in zijn brief aan de STAR presenteert, zijn getoetst door UWV en CPB? Klopt het dat het UWV een zwijgplicht heeft opgelegd gekregen? Is de minister bereid de veronderstellingen van zijn scenario's alsnog aan UWV en CPB voor te liggen? Anders zullen wij daar de Kamer vragen een uitspraak over te doen.


MdV, zoals gezegd heb ik op veel onderdelen vragen, maar ik spitst ze toe op de vraag in hoeverre de voorliggende plannen het perspectief op participatie van de wao-er bevorderen. Wat ik vooral wil weten is wat er nu gebeurt met alle mensen die straks niet meer in de WAO komen. Het kabinet heeft het steeds zo mooi over het 'niet willen afschrijven van mensen', maar wat gebeurt er in de praktijk? Vanuit dat perspectief vallen vooral de volgende punten zwaar:
Aanscherping keuringen bestaande gevallen (behalve voor 55 jaar en ouder). Dit zijn de huidige wao-ers. Formeel worden ze buiten het nieuwe wao-stelsel gehouden, maar per 1 juli kan wel het schattingsbesluit veranderen. Per saldo gaan ze er dus op achteruit. Gaat om 65.000 tot 110.000 mensen. Zij hebben geen band met de werkvloer meer, werkgevers zitten niet op hen te wachten en ze zullen dus zeer moeilijk aan een baan komen. Hoe denkt de minister deze mensen een kans te bieden op de arbeidsmarkt? Toch niet door het vorige week als zoethoudertje gepresenteerde convenant - zonder ook maar een eurocent beschikbaar te stellen om dit te organiseren.
De opstelling van de regering t.a.v. het duurzaamheidscriterium betekent dat alleen degenen bij wie 'op objectief medische gronden het vermogen ontbreekt arbeid te verrichten' in aanmerking komen voor een volledige uitkering (IVA). Degenen die nog uitzicht op herstel hebben vallen onder de WGA voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten. Maar ze kunnen niet werken. Neem b.v. een ernstige kanker- of MS-patiënt die al genoeg aan z'n hoofd heeft om zich ook nog over een uitkering druk te maken. Deze mensen hebben nauwelijks kansen op de arbeidsmarkt.
Voorbeelden van mensen die tijdelijk uitgesloten zullen zijn: Mensen met een ernstige nierfunctiestoornis die gebruik moeten maken van dialyse en eventueel een niertransplantatie, mensen met ernstige hartproblemen en die bijvoorbeeld op de wachtlijst voor een donorhart staan, mensen met uitgezaaide kanker dat eventueel ooit nog helemaal verdwijnen kan, en mensen met ernstige depressies en persoonlijkheidsstoornissen. Met de heer Wijffels vind ik dat bij een beschaafd land voor deze groep mensen een goede inkomensvoorziening getroffen moet worden.
Voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten beperkt de regering de loonaanvullingsregeling sterk. Dit betekent dat mensen die geen werk vinden een zeer beperkte uitkering over houden. Wat gebeurt er men de mensen die geen werk vinden, niet ondenkbeeldig in de huidige arbeidsmarkt? Of die wel werk vinden maar niet voor het gehele aantal uren dat ze officieel nog kunnen werken? Die gaan er hard in inkomen op achteruit, soms wel enkele honderden euro's. (zie voorbeeld van vrachtwagenchauffeur (verdiende eerst 2000 euro per maand, maar gaat er als hij niet zijn hele arbeidscapaciteit benut honderden euro's op achteruit). Hoe wil de regering hier de perverse prikkel tegen gaan, die ze introduceert door te keizen voor een andere systematiek. Immers, voor een verzekeraar is het voordelig als iemand niet de gehele verdiencapaciteit benut.
Dit alles tegen de achtergrond van zeer forse besparingen t.a.v. de reïntegratie. Reïntegratiemiddelen worden afgeschaft, er wordt bezuinigd op scholing en gespecialiseerde trainingen, wao-ers kunnen geen gebruik meer maken van gesubsidieerde banen etc. En dat terwijl 7 van de 10 leidinggevenden aangeeft zelf niet voldoende te doen om arbeidsgehandicapten aan werk te helpen. Zonder extra ondersteuning komt een groot deel van deze mensen in de bijstand;
De EGB ('risque professionel') is nog steeds niet van de baan. De vraag blijft waarom men zich hierop dan moet beraden, als niemand dit wil (behalve stiekem het kabinet, zie conceptwetten vorig jaar). Waarom wil de regering nog een zelfstandige afweging maken, waar de SER constateerde dat de EGB niet hoeft? Wij willen die duidelijkheid nu en willen horen dat het kabinet zegt: er komt geen Extra beroepsregeling, c.q. een risque professionel;
De keuze werkgevers vrij te laten in de uitvoering tussen publiek en privaat is een monstrum en roept zeer veel vragen op. Per saldo lijkt dat het begin van de privatisering van de sociale zekerheid. Het levert daarnaast enorm veel bureaucratie op (schuiven met dossiers van privaat naar publiek, want na 5 jaar moet het van privaat toch weer naar publiek), de vraag is of dit mag volgens Europese regelgeving en mededinging en het kost onnodig geld (om voor verzekeraars een 'level playing field te creëren) krijgen ze ondersteuning van de regering. Het levert bovendien veel bureaucratie op. Hoe denkt de regering deze problemen op te lossen? Klopt het dat het geld al financieel ingeboekt is? Ons voorstel; doe dat niet en stort dit geld in een reïntegratiefonds.
Premie-veranderingen. Kan de minister bevestigen dat het klopt dat werknemers als gevolg van de plannen 0,9 mld lastenverzwaring krijgen en werkgevers 2 mld lastenverlichting? Snapt U dat werknemers die premies niet willen betalen met de huidige voorstellen? Klopt het dat de voordelen voor het EMU-saldo van deze premieveranderingen leidend zijn voor het kabinet bij hun beleid? Zoals ook de instroom wordt bepaald aan de hand van boekhoudkundige normen?
Ontslagbescherming; is de minister van plan deze bescherming voor (gedeeltelijk) arbeidsgeschikten te wijzigen?


Kortom, zo moet het niet. Als het kabinet op de huidige weg voort gaat dan:
Verliest ze het draagvlak bij sociale partners en grote delen van de politiek om de sociale zekerheid te moderniseren;
Creëert ze een onbarmhartige en onfatsoenlijke regeling voor wao-ers;
Creëert ze onnodige bureaucratie - zelfs goed ingewijden kunnen nu al nauwelijks uitleggen wat er staat te gebeuren - en hoge uitvoeringskosten (ingangsdatum is 2006, tegelijk met het zorgstelsel, dat belooft problemen);
Medicaliseert ze onnodig door zeer strikte eisen aan de IVA te verbinden die ook nog eens onuitvoerbaar zijn, zoals artsen - KNMG en NVAB- laten weten;
Stelt ze het najaarsakkoord in de waagschaal. Immers, daar staat letterlijk in: 'Als aannemelijk wordt gemaakt dat het AO criterium van de SER operationeel te maken is, en perspectief biedt op de geraamde daling van de instroom tot 25.000 structureel, zal het kabinet aansluiting zoeken bij dit AO criterium';
En doet ze last nut not least niets aan een stimulerend arbeidsmarktbeleid. Het is een gotspe dat de minister een dag voor het gesprek met de sociale partners met het voorstel kwam een convenant met werkgevers te sluiten om werk te creëren voor wao-ers (dat dan ook weer niets mag kosten).


Dat is wat ik eigenlijk het ergste vind aan alle voorstellen; er wordt op geen enkele wijze perspectief op participatie geboden. Het kabinet voert geen activerend arbeidsmarktbeleid, maar een desastreus uitsluitingsbeleid. Dit is geen modernisering van de verzorgingsstaat, maar een ontmanteling.


Er is dus maar een oplossing; De Geus gaat terug naar sociale partners en zorgt dat alsnog wordt afgezien van verslechteringen en neemt het SER-advies over. Hij heeft daar geen tijd meer in te verliezen. Deze minister zit hier nu al twee jaar, en we zijn nog steeds geen steek verder gekomen ten aanzien van de WAO.


Als het kabinet het SER advies niet uitvoert, dan maar helemaal geen stelselherziening (met alle kosten en aanloopproblemen van dien), maar verbetering van het huidige beleid (m.n. in de uitvoering) en aanpassing van beleid op onderdelen. Daar horen rechten én plichten bij voor wao-ers, stimulansen voor werkgevers om arbeidsgehandicapten in dienst te nemen en meer reïntegratiemiddelen maar allemaal gericht op meer arbeidsmarktparticipatie. Mede dankzij o.a. pemba en poortwachter (verbetering reïntegratie bij ziekte) is de instroom in 2003 gedaald met 28 %, daar liggen dus nog veel mogelijkheden.
Daarbij valt o.a. te denken aan:

Verbeteren van arbo-beleid, o.a. door arbo-bedrijven meer af te rekenen op resultaten en branche-gewijs te laten samenwerken;
Uitvoeren van alle herkeuringen. Momenteel worden veel mensen niet opgeroepen voor herkeuringen, terwijl dit eigenlijk wel moet, of ze krijgen een formulier opgestuurd met de vraag of er iets in hun uitkeringssituatie veranderd is en bij "nee" wordt de herkeuring weer 5 jaar opgeschoven;
Aanpassen schattingsbesluit. Dat kan al en gebeurt ook al, bijvoorbeeld door het niet beheersen van de Nederlandse taal niet mee te laten tellen als arbeidsongeschiktheid, maar als verplicht onderdeel van een reïntegratietraject voor te schrijven. Daar hoort dan de voorwaarde bij van beschikbaarheid van taalcursussen;
Samenwerking zoeken met werkgevers om banen voor wao-ers te creëren, via convenanten, met extra ondersteunende maatregelen, b.v. via fiscale faciliteiten zoals de PAK (de permanente afdrachtskorting, voor werkgevers die meer dan evenredig aantal arbeidsgehandicapten in dienst hebben), en uitbreiding no risk-polis voor werkgever en werknemer;
Behouden van specifieke subsidies voor reïntegratie die blijken te werken en een grote slagingskans hebben (zoals subsidies voor scholing en rugtrainingen);
Verbeteren van organisatie van reïntegratie; nu duurt het veel te lang voor iemand voor reïntegratie in aanmerking komt. Dat moet sneller en gemakkelijk worden (vgl reïntegratietelefoon);
Invoeren sollicitatieplicht voor wao-ers voor dat deel dat ze niet werkten. Nu houden wao-ers een uitkering op basis van het aantal uren dat ze eerder werkten en loon dat ze eerder verdienden, terwijl het soms voor de hand ligt dat ze een stapje terug zouden doen (bijvoorbeeld bij psychische klachten als overspannenheid door een te zware functie). Tegenover het recht op een uitkering staat de plicht om mee te werken aan reïntegratie en dat kan ook ander werk met andere uren zijn. In elk geval dien je beschikbaar voor de arbeidsmarkt te zijn. Tijdens de uitkeringsperiode kan gevraagd worden in welke mate de WAO-er nog bereid is te werken. Dat kan dmv een sollicitatie- of meldingsplicht;
Overschotten uit fondsen inzetten voor reïntegratie in plaats van het op gang helpen van de private uitvoeringsmarkt.



---- --