CENTRAAL PLANBUREAU
Onderwerp: persbericht
Number: 19
Date: 31 maart 2004
Inlichtingen verkrijgbaar bij Arjan Lejour (tel. +31-70-3383311), Ruud
de Mooij (tel: +31-70-3383364), of Jacqueline Timmerhuis (tel.
+31-70-3383477)
Turkse toetreding tot de Europese Unie vooral gunstig als Turkije zelf
hervormt
De eventuele Turkse toetreding tot de Europese Unie (EU) zal naar
verwachting een klein maar positief effect hebben op de Nederlandse
economie. Zo kan de Nederlandse export naar Turkije op termijn met 20%
groeien. Onze welvaart neemt dan met 160 miljoen euro toe. Turkije
profiteert sterker: de welvaart daar kan met ongeveer 3,5 miljard euro
toenemen, ofwel met 1,4%. Turkije zal echter nog veel meer profijt
kunnen hebben van de toetreding als de invoering van EU-regels wordt
aangegrepen om de eigen instituties te hervormen om daarmee het
vertrouwen in de overheid te vergroten. Dit stimuleert de handel van
Turkije met andere landen. In dat geval kan de Turkse welvaart met
ruim 22 miljard euro toenemen, d.w.z. met circa 9%. Ook zal dit een
gunstig gevolg hebben voor de rest van Europa. De Nederlandse welvaart
kan in dat geval bijvoorbeeld met een half miljard euro stijgen. Bij
deze raming is nog geen rekening gehouden met de eventuele financiële
lasten via het EU-budget, die mogelijk gepaard gaan met het Turkse
lidmaatschap van de EU.
Dit zijn de belangrijkste conclusies die het Centraal Planbureau (CPB)
trekt in het vandaag verschenen CPB Document 'Assessing the economic
implications of the Turkish accession to the EU'. Arjan Lejour, Ruud
de Mooij en Clem Capel hebben dit rapport geschreven met het oog op de
eventuele start van de toetredingsonderhandelingen met kandidaat-lid
Turkije, waarover de Europese regeringsleiders eind 2004 een besluit
moeten nemen.
De economische effecten van het EU-lidmaatschap
Hoewel de discussie over de toetreding vooral van politieke aard is,
spelen ook economische aspecten een belangrijke rol. Deze discussie
spitst zich meestal toe op de gevolgen voor het EU-budget. Zo komt een
aantal studies tot de conclusie dat, onder de huidige regels voor de
verdeling van het EU-budget, Turkije een forse netto-ontvanger zou
worden van EU-subsidies. Dit zou dan moeten worden opgebracht door de
huidige lidstaten. Het budget voor het cohesie- en landbouwbeleid
staat evenwel niet vast, omdat de politieke onderhandelingen over de
toekomstige Europese begroting nog niet zijn afgerond.
Naast deze mogelijke budgettaire gevolgen heeft de toetreding van
Turkije ook consequenties voor de Europese economie via
marktintegratie. Het CPB Document concentreert zich op deze effecten.
Drie aspecten van het eventuele Turkse EU-lidmaatschap zijn
onderzocht: (i) de toetreding tot de Europese interne markt; (ii) de
hervorming van Turkse instituties als gevolg van het lidmaatschap van
de EU; en (iii) de migratie door het openstellen van de EU-grenzen
voor Turkse werknemers. Aangezien de CPB-analyse zich concentreert op
de gevolgen voor de handel en migratie, blijven de consequenties via
directe buitenlandse investeringen buiten beschouwing. Ook wordt er
geen rekening gehouden met de mogelijke toetreding van Turkije tot de
Economische en Monetaire Unie (EMU).
Toetreding van Turkije tot de interne markt
Een belangrijk aspect van de toetreding is de deelname aan de interne
Europese markt. Turkije moet daarvoor immers gaan voldoen aan de
EU-regelgeving. Dit zal op korte termijn aanpassingskosten voor het
land met zich meebrengen. Op langere termijn zal het evenwel leiden
tot een vermindering van handelsbelemmeringen en daardoor tot meer
economische integratie. De kosten van douaneformaliteiten,
vertragingen aan de grens en dergelijke zullen afnemen. Technische
handelsbarrières nemen ook af als gevolg van geharmoniseerde
productstandaarden.
Voorts kan de politieke en macro-economische stabiliteit van Turkije
verbeteren, wat bijvoorbeeld tot uiting komt in een stabiele koers van
de Turkse Lira en weinig prijsinflatie. Ook deze stabiliteit kan de
omvang van het handelsverkeer stimuleren.
De onderzoekers hebben een schatting gemaakt van de omvang van de
huidige belemmeringen. Vervolgens zijn de economische gevolgen
onderzocht van het wegnemen van deze belemmeringen. De resultaten
laten zien dat Turkije door de toetreding tot de interne markt na
circa vijftien jaar een welvaartswinst boekt (gemeten in termen van
reëel particulier inkomen) ter grootte van 3,5 miljard euro, een
toename van 1,4%. Dit effect weerspiegelt de voordelen van economische
integratie, zoals specialisatie en de toename van het handelsverkeer.
De winst is groter voor Turkije dan voor de EU. Het effect voor de EU
is wel positief, maar klein. De reden voor deze geringe omvang is dat
slechts 1,2% van de EU-export naar Turkije gaat, terwijl andersom de
EU de belangrijkste handelspartner voor Turkije is. De uitvoer van
Nederlandse bedrijven naar Turkije kan met circa 20% toenemen. In hun
portemonnee merken de Nederlandse huishoudens per saldo weinig van de
toetreding. Het welvaartsvoordeel is geraamd op circa 160 miljoen
euro, hetgeen neerkomt op zo'n 10 euro per Nederlander.
Volgens de CPB-schattingen neemt vooral de productie van Turks textiel
toe. Deze stijgt met wel 18%. Dit gaat deels ten koste van de
textielsector in de nieuwe EU-lidstaten uit Midden- en Oost-Europa.
Gemiddeld genomen gaan ook die landen er echter niet op achteruit door
de toetreding van Turkije tot de EU.
Hervorming van Turkse instituties
Indien Turkije erin slaagt haar eigen instituties te hervormen in
reactie op het EU-lidmaatschap, dan kunnen de economische effecten
voor Turkije aanzienlijk groter zijn dan hierboven geschetst. Betere
instituties, met als gevolg onder meer het verminderen van corruptie
en een beter functioneren van overheidsorganisaties, kunnen bijdragen
aan de concurrentiepositie van Turkije en daarmee de handelsintegratie
met andere landen bevorderen. De onderzoekers schatten in dat deze
instituties van groot belang zijn voor de handel. Indien wordt
aangenomen dat de instituties in Turkije op termijn op een
vergelijkbaar niveau gaan functioneren als in Portugal, dat wil zeggen
iets onder het gemiddelde van de huidige 15 EU-landen, dan kan de
Turkse export met meer dan 50% toenemen. Het inkomen per hoofd van de
bevolking stijgt daardoor met zo'n 9%. Hiervan profiteert ook de rest
van Europa. De Nederlandse export naar Turkije kan met 1,8 miljard
euro stijgen en de Nederlandse welvaart neemt naar verwachting met 500
miljoen euro toe. Dit komt overeen met ruim 30 euro per inwoner.
Migratie
De grote inkomensverschillen tussen Turkije en de EU vormen een
prikkel voor Turkse werknemers om te migreren naar de EU. Op basis van
bestaande studies over het migratiepotentieel voor de nieuwe lidstaten
uit Midden- en Oost Europa verwachten de onderzoekers dat er circa 2,7
miljoen migranten naar de EU zullen verhuizen op de langere termijn,
d.w.z. in de periode tot circa 15 jaar na de toetreding. Hierbij is
rekening gehouden met de geraamde bevolkingsgroei in Turkije voor de
komende decennia. Op basis van historische migratiepatronen wordt
ervan uitgegaan dat de meerderheid van deze migranten zich in
Duitsland zal vestigen. Ongeveer 4% van de Turkse migranten zal naar
verwachting naar Nederland komen. Indien conform eerder ervaringen
verondersteld wordt dat de Turkse migranten vooral laaggeschoold zijn,
dan suggereren de simulaties dat het bruto binnenlands product (BBP)
in Turkije zal dalen als gevolg van de migratie, terwijl het BBP in de
EU licht stijgt. Dit is ook niet vreemd gezien de geraamde uitstroom
van migranten. Per hoofd van de bevolking zijn de gevolgen daarentegen
spiegelbeeldig. Als gevolg van de migratie stijgt het BBP per hoofd
van de bevolking in Turkije en daalt het licht in de EU. De lonen voor
laagopgeleiden in de EU kunnen met 0,9% dalen ten opzichte van de
lonen voor hoogopgeleiden omdat migranten vooral in laagbetaalde banen
terecht komen. De loonverdeling verandert echter niet als vooral de
beter geschoolde Turken naar de EU zouden migreren.
CPB Document 56, Assessing the economic implications of the Turkish
accession to the EU, ISBN 90-5833-166-0, is te bestellen bij:
Bibliotheek Centraal Planbureau
Postbus 80510
2508GM Den Haag
Telefax: 070-3383350
e-mail: bibliotheek@cpb.nl
De volledige publicatie is tevens (gratis) beschikbaar als PDF-bestand
op de website van het CPB (www.cpb.nl).
Centraal Planbureau