Universiteit Twente

Onderwijs als spannend verhaal

Leerplanontwikkeling als kunst
De leerling uitgedaagd
Als leren niet uitdagend is voor leerlingen, raak je ze binnen de kortste keren kwijt. En ons onderwijssysteem grossiert, helaas, in verveelde en daardoor vaak vervelende leerlingen. Ze missen een inspirerende leeromgeving die hen motiveert en uitnodigt tot competentieontwikkeling en kennisproductiviteit. Het verhaal moet weer terug in de klas, dan is al veel gewonnen. En leerlingen - en hun eigen inbreng - moeten de maat zijn voor onderwijskwaliteit. Omdat ieder kind weer anders is, gelukkig. Met die oproep inaugureert prof. dr. Jos Letschert op 25 maart aan de Universiteit Twente als hoogleraar Curriculumstudies met betrekking tot het funderend onderwijs.
Het huidige onderwijssysteem dreigt zijn uiterste houdbaarheidsdatum te overschrijden, aldus Letschert. Leraren voelen zich in hun deskundigheid veronachtzaamd, ouders trekken niet meer vanzelfsprekend één lijn met hen. Maatschappelijke druk op het curriculum leidt tot overbelasting, willen meten en vergelijken van onderwijskwaliteit is aan de orde van de dag, maar de durf ontbreekt om keuzes te maken en traditionele leerinhouden onder kritiek te stellen. Het hele `funderend' onderwijs - van zeg maar peuterspeelzaal tot onderbouw van het voortgezet onderwijs - heeft als manco dat het de instructie op een voetstuk plaatst. Maar, aldus de Twentse hoogleraar Curriculumstudies, blijkt dat niet goed te werken. Bijvoorbeeld als het erom gaat leerlingen hoogwaardige en duurzame kennis bij te brengen en begrip van en inzicht in de stof aan te leren. Of om hun de zin de mogelijke gebruikswaarde van het geleerde te doen inzien en ervaren. Om kinderen het besef en de ervaring bij te brengen, dat wat je op school kunt leren ook wezenlijke zaken toevoegt aan je persoonlijke mogelijkheden.
Uit onvrede over dit instructiemodel bepleit Letschert een heroriëntatie. Kinderen horen zich te verwonderen, hun verbeeldingskracht moet gestimuleerd en leraren kunnen hen dan ook beter de goede vragen (laten) stellen dan antwoorden voorkoken die slechts reproductie vereisen. Daarvoor is wel een curriculum nodig waarin "we ophouden het als lastig te ervaren dat kinderen verschillen maar verschillen juist zien als een gegeven rijkdom". In zo'n daarop aangepast leerplan is niet een bepaald gemeenschappelijk leerstofniveau de maat, dat zijn de kinderen zelf. Dat brengt de pedagogiek terug als kern van leren en onderwijzen. Juist daar ligt een grote keuzevrijheid voor scholen en leraren. Een vrijheid die past bij hun opdracht: elke leerling begeleiden in de eigen specifieke ontwikkeling.
Het moderne beheersingsstreven loopt tegen zijn grenzen aan, zegt Letschert over de grootschalige, vergelijkende, kwantitatieve onderzoeken, leerstandaarden en normgerichte toetsen. Ook de tot nu toe sterke centrale aansturing van de onderwijsinhoud past niet in een moderner aanpak van onderwijzen en leren. Een consequent en consistent onderwijsbeleid kan een overgang bewerken van oud naar nieuw leren. Dat lukt niet alleen met 'marktvragen'. Fundamentele kantelingen vergen een langetermijnvisie, en goed gestuurd, verantwoordelijk beleid. Met kinderen neem je geen risico's."
Om redenen van samenhang in het onderwijsaanbod en gerichtheid op de doorlopende ontwikkeling van de leerling stelt Letschert zich een opleiding voor, voor het gehele funderend onderwijs van twee- tot en met veertienjarigen. In deze, in de kern pedagogische, opleiding is er, gezien de breedte van de doelgroep, noodzaak tot specialisatie. Een voor de leeftijdfase van twee tot acht jaar, en een voor die van negen tot en met veertien of vijftien jaar. Leraren zijn bevoegd voor de fase waarin ze zich hebben gespecialiseerd. Dubbele specialisatie via na- en bijscholing behoort tot de mogelijkheden. Door het perspectief uit te breiden naar de fase van de onderbouw van het voortgezet onderwijs wordt de aantrekkelijkheid van het leraarsberoep vergroot, aldus de Twentse hoogleraar.
De leerstoel `Curriculumstudies met betrekking tot het funderend onderwijs' is ingesteld door Stichting voor leerplanontwikkeling SLO en is ondergebracht bij de faculteit Gedragswetenschappen van de Universiteit Twente.
Noot voor de pers
De oratie van prof. dr. Jos F. M. Letschert, getiteld `De kunst van het leerplanontwikkelen', is aan te vragen bij mevr. F. Robers, tel. 053-489 4852. Meer informatie: drs. B. Meijering, tel. 053-489 4385, b.meijering@utwente.nl.

Laatst gewijzigd op 12-03-2004 © Universiteit Twente Printversie