European Commission

IP/04/381

Brussel, 24 maart 2004

Europa trekt 32 miljoen euro uit voor de ontwikkeling van vaccins voor de bestrijding van tuberculose

De Europese Commissie heeft vandaag, in het kader van de Wereldtuberculosedag van 24 maart, het startschot gegeven voor het grootste samenwerkingsinitiatief ter bestrijding van tuberculose (TB) dat ooit tot stand is gebracht. Tweeënvijftig universitaire en industriële onderzoekteams uit 15 Europese en Afrikaanse landen bundelen hun krachten met die van de Europese Commissie om TB de wereld uit te helpen. Wereldwijd maakt TB 2 miljoen slachtoffers per jaar; niet minder dan eenderde van de wereldbevolking is momenteel met de Kochbacil (Mycobacterium tuberculosis, Mtb) besmet. Weliswaar doen de meeste ziekte- en sterftegevallen zich voor in ontwikkelingslanden, maar resistente Mtb-stammen worden vooral aangetroffen in de armste bevolkingslagen van de ontwikkelde landen, omdat onvolledige behandeling van ziektegevallen leidt tot resistentie tegen geneesmiddelen. De Europese Unie wil dit heropflakkerende TB-gevaar het hoofd bieden door 32 miljoen euro te investeren in twee onderling samenhangende onderzoekprojecten. Deze middelen zijn bestemd voor de financiering van geïntensiveerde inspanningen om nieuwe, doeltreffende vaccins tegen TB te ontwikkelen.

"Ondanks de mogelijkheden waarover wij vandaag dankzij de vooruitgang van wetenschap en technologie beschikken, zijn armoedeziekten zoals tuberculose nog steeds niet uitgeroeid. Meer dan ooit geldt dat de enige weg voorwaarts die is van geconcentreerde en gecoördineerde inspanningen. Meer dan ooit is wetenschappelijke en technologische samenwerking noodzakelijk, wil de hele wereldbevolking van de geboekte vooruitgang kunnen profiteren," aldus Philippe Busquin, EU-Commissaris voor wetenschappelijk onderzoek.

De enige manier om TB uit te roeien is de ontwikkeling van een doeltreffend vaccin. Het momenteel gebruikte vaccin, BCG, beschermt alleen heel jonge kinderen tegen ernstige TB. Het biedt volwassenen geen bescherming tegen infectueuze TB en kan risico's inhouden voor personen die besmet zijn met het HIV, de belangrijkste katalysator voor de verspreiding van TB in arme landen. Willen wij TB een halt toeroepen, dan is er dus een dringende behoefte aan vaccins tegen zowel TB als HIV.

Tuberculoseonderzoek in de EU

Onderzoekers in het TB-VAC-project zullen TB-vaccins selecteren die werkzaam zijn bij volwassen patiënten en ook veilig kunnen worden gebruikt in situaties waarin de volksgezondheidsinfrastructuur ontoereikend is. Het tweede project, MUVAPRED, is toegespitst op de toediening van vaccins: het beoogt de ontwikkeling van HIV- en TB-vaccins die oraal of in de vorm van een neusspray kunnen worden toegediend.

Door de samenwerking tussen beide projecten zal de globale kennis van TB worden bevorderd, terwijl de deelname van industriële partners garandeert dat de wetenschappelijke doorbraken in concrete resultaten voor de gezondheidszorg zullen worden vertaald.

Een armoedeziekte

De arme landen worden het zwaarst door TB getroffen. Vandaag de dag kan deze ziekte met behulp van een combinatie van antibiotica worden behandeld, maar deze behandeling moet ten minste zes maanden lang worden volgehouden. Het gevolg is dat veel patiënten de behandeling voortijdig afbreken of niet voldoende nauwgezet toepassen. "Dit kan leiden tot het ontstaan van antibiotica-resistente stammen. In bepaalde gevallen kan de ziekte onbehandelbaar worden," waarschuwt Brigitte Gicquel, hoogleraar aan het Pasteur-instituut van Parijs, die bij beide projecten is betrokken. "Het allerbelangrijkste is de ontwikkeling van een nieuw vaccin."

Gelukkig opent de recentelijk voltooide sequentiebepaling van het Mycobacterium tuberculosis-genoom veelbelovende perspectieven. Het TB-VAC-project, dat door Dr. Jelle Thole van ID-Lelystad (Nederland) wordt gecoördineerd, zal zich toeleggen op de ontwikkeling van nieuwe vaccins op basis van eiwit- en niet-eiwit-antigenen, verbeterde BCG-varianten, levende verzwakte mycobacteriën en nieuwe toedieningssystemen. Het project behelst het hele traject van laboratoriumonderzoek tot het aanvatten van klinische proeven (fase I) in Europa en Afrika.

TB- en HIV-bestrijding zonder injectiespuit

TB is een van de belangrijkste sterfteoorzaken bij Aids-patiënten, en meer dan eenderde van de met HIV besmette personen is tegelijk ook met Mtb geïnfecteerd. De ontwikkeling van een doeltreffend HIV-vaccin dat gemakkelijk aan patiënten in arme landen kan worden toegediend, zal op wereldschaal dan ook een grote bijdrage leveren tot TB-bestrijding. Vaccins "leren" het immuunsysteem om virussen en bacteriën te herkennen en te vernietigen. Naast het klassieke immuunsysteem zijn er ook gespecialiseerde immuuncellen aanwezig in de slijmvliezen die de inwendige bekleding vormen van organen zoals de darm, de luchtwegen en de geslachtsorganen.

Met het MUVAPRED-project wordt beoogd, deze lokale (mucosale) immuniteit te stimuleren zodat HIV en Mtb worden geneutraliseerd op de plek waar de virussen resp. bacteriën het lichaam binnenkomen. Omdat er tussen de diverse lokale immuunsystemen informatie wordt uitgewisseld, kan via gemakkelijk toegankelijke slijmvliezen zoals deze van mond en neus een algemene bescherming van het lichaam worden geïnduceerd. Het gebruik van pillen of neussprays om patiënten te vaccineren voorkomt ook de risico's die samenhangen met het gebruik van injectienaalden. Dr. Rino Rappuoli, vice-voorzitter en Chief Scientific Officer van een van 's werelds grootste commerciële vaccinproducenten en coördinator van het MUVAPRED-project, vat het zo samen: "Dit is een unieke kans voor de meest vooraanstaande wetenschappers om via een wereldwijd samenwerkingsverband het voortouw te nemen op een gebied dat voor de mensheid als geheel en de ontwikkelingslanden in het bijzonder van vitaal belang is."

Voor de thematische prioriteit "Biowetenschappen, genomica en biotechnologie voor de gezondheid" van het zesde Kaderprogramma (KP6), zie ook:

http://www.cordis.lu/lifescihealth/home.html.

Voor informatie over de Wereldtuberculosedag (24 maart 2004), zie

http://www.stoptb.org/events/world_tb_day/2004/

Bijlage

Geïntegreerd project "Design and testing of vaccine candidates against tuberculosis: Identification, development and clinical studies" (TB-VAC)

Aantal deelnemers: 30, uit de volgende landen: FR, BE, DK, ET, DE, IT, SN, ES, CH, NL, UK

Budget: 20,8 mln EUR; EU-bijdrage: 16,8 mln EUR; duur: 5 jaar

Voor meer gegevens kunt u contact opnemen met de coördinator:

Prof. Jelle Thole, Divisie Infectieziekten, Animal Sciences Group, Edelhertweg 15, 8219 PH Lelystad, Nederland (tel.: +31-320 23 85 08; e-mail: jelle.thole@wur.nl)

Geïntegreerd project "Mucosal Vaccines for Poverty Related Diseases" (MUVAPRED)

Aantal deelnemers: 22, uit de volgende landen: IT, DE, DK, FR, GN, CZ, SE, CH, IE, UK

Budget: 18,0 mln EUR; EU-bijdrage: 15,2 mln EUR; duur: 5 jaar.

Voor meer gegevens kunt u contact opnemen met de coördinator:

Rino Rappuoli, Chiron Srl, Via Fiorentina 1, 53100 Siena, Italië (tel.: 0039-0577-243414 ; e-mail: rino_rappuoli@chiron.it)