Ministerie van Algemene Zaken


1red14054
12-3-2004, NOS, Met het oog op morgen, Radio 1, 23.07 uur

MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE MINISTERRAAD, OVER DE AANSLAGEN IN MADRID


VAN SLOOTEN:
Er was vanavond een vrij indrukwekkende demonstratie in Madrid waar ook vice-premier Thom de Graaf namens Nederland was. Waarom is Thom de Graaf eigenlijk gegaan?


BALKENENDE:
De verschillende regeringsleiders moesten op tijd in Spanje aankomen. Dat hangt samen met logistieke redenen. Dat betekent dat vliegtuigen niet na vijf uur konden aankomen. Onze ministerraad liep nog door. We hadden vandaag veel te bespreken. Onder andere het vraagstuk van de WAO. Minister De Graaf is toen eerder vertrokken. Ik ben blij dat hij is geweest om namens de Nederlandse regering deelneming te betuigen en ook de mensen in Spanje te ondersteunen en blijk te geven van onze gevoelens van medeleven.


VAN SLOOTEN:
Anders was u zelf gegaan, begrijp ik?


BALKENENDE:
Ik zou er graag bij zijn geweest. Ik was een paar weken geleden bij premier Aznar. We hebben een avond met elkaar over allerlei ontwikkelingen gesproken. Ik moet zeggen, toen ik gisteren de beelden zag van Madrid: dat raakt je. Je wordt er stil van en je wordt er boos van. Je wordt er verdrietig om. Je hebt gewoon zorgen over de wereld waarin je leeft, waarin je ziet hoe mensen met elkaar omgaan. Dit was beestachtig. Dat grijpt je emotioneel aan. Tegelijkertijd heb je ook de behoefte om aan te geven, ook in de richting van de mensen in Spanje: dit tolereren we niet. Hier past een heel hard nee en ook een gezamenlijke opdracht om de strijd tegen het terrorisme aan te vatten.


VAN SLOOTEN:
Er is een oproep uitgegaan van de Ierse premier Ahern, voorzitter van de EU, om komende maandag drie minuten stilte te houden.


BALKENENDE:
Ik vond dat heel goed van premier Ahern. Zoals u weet is Ierland op dit moment voorzitter van de EU. Hij heeft het initiatief genomen, juist vanwege de solidariteit met Spanje, in heel Europa drie minuten stilte in acht te nemen om 12.00 uur. Wij nemen als Nederlandse regering dit signaal heel graag over. Daar is vandaag ook over gesproken. We zullen ook een vlaginstructie geven dat de vlaggen komende maandag halfstok gaan.


VAN SLOOTEN:
Wat kun je verder doen als overheid? Wat moet je verder doen als overheid?


BALKENENDE:
Het begint natuurlijk niet alleen met de verschrikkelijke gebeurtenissen van gisteren in Madrid. We hebben de laatste jaren te vaak terroristische aanslagen meegemaakt in alle delen van de wereld. Het gebeurt in Indonesië, in Marokko, in Irak, in de VS en er zijn meer voorbeelden te noemen. Er is natuurlijk wel iets gebeurd na de aanslagen in Amerika in 2001, de elfde september. We hebben allemaal die beelden nog op het netvlies. Toen is natuurlijk gezegd tussen heel veel landen: wij willen de strijd tegen het terrorisme aanbinden. Vandaar ook dat er meer wordt samengewerkt; dat er meer sprake is van informatie-uitwisseling van

veiligheidsdiensten. Dat is ook noodzakelijk. De strijd tegen het terrorisme gaat dus door. Daarnaast moet je natuurlijk altijd alert zijn. Kijken wat je eigen bedreigingen zijn?


VAN SLOOTEN:
Moet die samenwerking verder opgevoerd worden? Kan dat nog mooier, beter?


BALKENENDE:
Het moet altijd beter. Dat is denk ik ook wel de les van gisteren: een extra aansporing om waakzaam te zijn, samen te werken en om samen die strijd aan te binden. Er is natuurlijk de afgelopen tijd al veel gebeurd. Er wordt meer informatie uitgewisseld. Er worden pogingen ondernomen om terroristen in de kraag te grijpen en netwerken bloot te leggen. Dat is ook noodzakelijk. Daar zul je steeds mee door moeten gaan.


VAN SLOOTEN:
Daar dienen zich ook allerlei problemen bij aan. In Nederland heeft de AIVD een paar keer een netwerk of een onderdeel van een netwerk blootgelegd. Dan blijkt vervolgens dat het heel moeilijk is om die mensen te vervolgen, omdat er nog geen misdrijf gepleegd is.


BALKENENDE:
Ook om die reden heeft minister Donner voorstelen gedaan om te komen tot verandering van wetgeving, waardoor het mogelijk is om bepaalde activiteiten strafbaar te stellen. Het is natuurlijk ook zo: je hebt een rechtsstaat en die rechtsstaat biedt regels die moeten worden nageleefd. Dat geldt voor het OM en voor de rechters. Die zullen op een gegeven moment kijken wat zich heeft afgespeeld en of dit binnen de regels van het geldend recht in Nederland valt. Wat we nu zien is het fenomeen van terrorisme. We zien allerlei activiteiten. En sommige zaken die misschien zelfstandig nog niets hoeven op te leveren, maar in gezamenlijkheid met andere activiteiten wel deel uitmaken van verschrikkelijke activiteiten. Dat veronderstelt dat je samenwerkt als landen, maar ook dat je je eigen rechtsorde nog eens tegen het licht houdt van de nieuwe praktijk. We hebben in het verleden een rechtssysteem opgebouwd waarin we zeggen: we sporen bepaalde misdaden op; dan ging je iemand berechten en dan ging je er van uit dat mensen via reclassering weer op het rechte pad zouden komen. De wereld van het terrorisme is totaal anders. Die trekt zich niets aan van nationale grenzen. Die trekt zich niets aan van het recht. Ik denk dat toen wij de rechtsorde in Nederland hebben opgebouwd, we niet direct rekening hebben gehouden met zelfmoordaanslagen. Je kon wel iets opblazen, maar je bleef zelf buiten schot. Wat je nu krijgt is dat mensen overgaan tot activiteiten die onmenselijk zijn en waarin men ook het eigen leven opgeeft om veel anderen te kunnen doden. Dat is de realiteit van vandaag. Dat betekent dat je je rechtsorde tegen die nieuwe praktijk moet spiegelen en moet kijken waar verbeteringen nodig zijn.


VAN SLOOTEN:
De overheid heeft ook de taak burgers te beschermen. Kunnen burgers in Nederland gerust zijn dat ze gewoon de trein nog kunnen nemen, om het heel plat te zeggen?


BALKENENDE:
We hebben het laatste jaar al veel geprobeerd te doen aan versterking van de veiligheid. Terrorisme is iets anders. Je weet nooit waar het toeslaat. Zeker met zelfmoordaanslagen is het heel moeilijk je daar tegen te wapenen. Als het ineens daar is, dan heb je pijn en de woede van dat moment.


VAN SLOOTEN:
Ligt u er wakker van? Nederland zou een doel kunnen zijn.


BALKENENDE:
Ik denk dat iedereen wakker ligt van gebeurtenissen zoals gisteren. Gewoon omdat je verdriet hebt, omdat je boos bent over wat zich daar heeft afgespeeld. Je denkt aan families. Het land is in rouw gedompeld. Tegelijkertijd is er ook onzekerheid over waar kan het zich afspelen. Ik ben buitengewoon geschrokken gisteren van zo'n brief in Arabisch schrift waarin nu al weer wordt gezinspeeld op aanslagen in de VS. Dit is dus beestachtig. Welk normaal mens kan zich überhaupt iets voorstellen bij zoveel als gisteren, om dan ook nog eens te zeggen, na de ellende die Spanje nu treft: nu gaan we ook nog eens door in de VS. Dat vind ik onwezenlijk. Dat is niet te begrijpen. Ik moet ook zeggen: er zijn internationale verdragen er is de Verklaring voor de Rechten van de Mens, de VN. Waarom doen we dat? Om te werken aan humaniteit in de wereld. Tegelijkertijd zie je dat er aanslagen plaatsvinden die geen enkel doel dienen, dan alleen maar terroristische activiteiten op te zetten. Hier schiet niemand iets mee op. Het is alleen maar ellende. Dat zijn de gevoelens die je had rondom 11 september, op andere momenten en nu weer. Dat vind ik het erge. Je probeert te bouwen aan een wereld die humaan is, waarin respect is voor verschillende culturen en religies en op hetzelfde moment krijg je dit soort vreselijke activiteiten. Dat raakt je diep. (letterlijke tekst, ongecorrigeerd, LV)