Nationaal Comite 4 en 5 mei


L. van Vucht Tijssen: Kiezen voor Europa; een zaak voor politici én burgers

Over de relatie tussen nationale overheden.

Als gebaar van de verzoening tussen Frankrijk en Duitsland, maar ook als symbool van de verdere éénwording van Europa en de erkenning van Duitsland als een moderne democratie, heeft de Franse president Chirac dit jaar voor de herdenking van de invasie in Normandië ook de Duitse Bondskanselier Gerhard Schröder uitgenodigd. Een maand eerder hield Helmuth Kohl, de voormalige Duitse Bondskanselier, in een rede in de Dom van Aken zijn gehoor voor dat zowel de komst van een Europese grondwet, als de uitbreiding van de Unie voor Europa momenten van grote historische betekenis zijn. Dit ?nieuwe? Europa biedt Duitsland en andere voormalige Europese dictaturen zoals Spanje, Portugal en Griekenland de kans zich definitief te scharen in de rij van democratisch rechtsstaten. Het geeft Duitsland zelf bovendien veilige grenzen.

In Nederland hebben we weinig oog voor wat er op het gebied van de politieke doelen van het ?Europese project?, veiligheid, democratie en mensenrechten, de afgelopen decennia is bereikt, ook al waren we na de Tweede Wereldoorlog één van de grondleggers van ?Europese project? en ook al hebben we daar zelf een actieve bijdrage aan geleverd. Liever kankeren we op Europa en laten we
de Nederlandse overheid de vinger opheffen omdat Frankrijk en Duitsland zich niet aan de afspraken over het begrotingstekort houden. Natuurlijk is Zalm daar met recht boos over en natuurlijk vermindert dat het vertrouwen van de burgers. Tegelijk kijken we zo maar naar één facet van Europa. En dat terwijl een belangrijk deel van de besluiten over de politieke kant, de concepttekst voor een Europese grondwet, vermoedelijk onder het Nederlandse voorzitterschap in de tweede helft van 2004 zijn beslag zal krijgen. De vraag is dan ook hoe burgers beter geïnformeerd kunnen worden over en betrokken kunnen worden bij Europa.

De vraag is als zo oud als de Europese Unie zelf en discussie over het democratisch gehalte daarvan, maar er zijn er de komende tijd nieuwe kansen om er iets aan te doen. In juni zijn er weer verkiezingen voor het Europese parlement. Van onze politici, nationaal en Europees, mogen we verwachten dat ze het debat over de concept grondwet in dit kader stevig zullen aanzwengelen.

De thema?s waar het de komende tijd om gaat, zijn daar belangrijk genoeg voor. Wat betekent de nieuwe grondwet voor het democratische gehalte van Europa? Vermindert de invloed van de lidstaten en daarmee de indirecte invloed van de kiezers niet te veel als het vetorecht van de lidstaten wordt vervangen door besluitvorming via gekwalificeerde meerderheden, als het roulerend voorzitterschap wordt afgeschaft en als er één superpresident komt? En wat te denken van het verlaten van het principe dat elke lidstaat tenminste één Eurocommissaris mag leveren en van het afzwakken van de bevoegdheden van het Europees parlement? Wat betekent dat voor de Europese democratie en voor de invloed en de belangstelling van de Europese burgers?

Natuurlijk hebben pers en intellectuelen een rol in het betrekken van de burgers bij Europa. Maar zolang de besluitvorming in Europa via de kanalen van de nationale politiek en de nationale partijen loopt, is dát ook de koninklijke weg om de burgers over Europa te informeren en ze ervoor te interesseren, alle Europese voetbalwedstrijden, orkesten en uitwisselingsprogramma?s ten spijt. Juist nationale politici moeten hun nek uitsteken voor Europa bijvoorbeeld in partijprogramma?s en verkiezingscampagnes. Daarnaast moeten ministers en het parlement veel vaker en explicieter debatteren over de opstelling van Nederland in de Europese besluitvorming.

Om de Nederlandse burgers krachtiger te betrekken bij Europa kunnen ze daarbij teruggrijpen op de visie die al voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog de grondslag vormde voor het Europese project. Veiligheid, democratie en mensenrechten zijn voorwaarden voor vrijheid die ook in de toekomst hoog op de agenda van de Europese Unie horen. Ook nu, ver na de Tweede Wereldoorlog is het beschermen daarvan de beste manier om de burgers blijvend te interesseren voor Europa.