STICHTING MANAGEMENT STUDIES
Gedrag medewerker en leidinggevende bepalend voor psychisch ziekteverzuim
Den Haag, 15 maart 2004 - Verzuim wegens psychische klachten
(overspannenheid, burnout, stress) wordt veelal toegeschreven aan
persoon-werk onbalans. Echter niet het ondervinden van onbalans, maar
de manier waarop werknemer en leidinggevende ermee omgaan is een
voorspeller van ziekteverzuim. Als werknemer en leidinggevende snel en
actief op zoek gaan naar oplossingen, behoeft een verstoorde
persoon-werk balans niet tot verzuim te leiden. Aanpassend en
vermijdend gedrag leiden wel tot een grotere kans op (langdurig)
verzuim.
Dit is de belangrijkste conclusie uit een onderzoek dat in opdracht
van de Stichting Management Studies is uitgevoerd door dr. Aukje Nauta
en drs. Guurtje van Sloten van TNO Arbeid. De uitkomsten van het
onderzoek staan in het boek 'De dialoog als vroege Poortwachter'.
Aanleiding voor het onderzoek was de hoge WAO-instroom om psychische
redenen. Bij ruim eenderde van de WAO'ers spelen psychische klachten
een rol. Dit onderzoek toont aan dat er belangrijke aangrijpingspunten
liggen voor preventie van psychische arbeidsongeschiktheid nog vóórdat
er sprake is van een ziekmelding.
Uit het onderzoek onder ruim 600 werknemers blijkt dat persoon-werk
onbalans veel voorkomt. Meestal betreft het de inhoud van het werk;
gevolgd door de stijl van leidinggeven, de samenwerking met collega's
en de relatie werk-privé. Op basis van hun onderzoek concluderen Nauta
en Van Sloten dat onbalans een normaal en regelmatig voorkomend
verschijnsel is. Voortdurende veranderingen in zowel de werk- als de
privé-situatie zijn hiervoor verantwoordelijk. In principe is er niets
mis met onbalans; het wordt pas problematisch als er niets mee gebeurt
en de onbalans blijft voortbestaan. De onbalans aan de orde stellen en
samen met de leidinggevende in een open dialoog naar oplossingen
zoeken is de beste manier om afglijden naar psychische problemen te
voorkomen.
Demografische factoren
Demografische factoren zijn van invloed op onbalans en gedrag. Vrouwen
en jongeren ervaren meer onbalans over de combinatie werk-privé;
mannen meer over de stijl van leidinggeven. Vrouwen kiezen meer voor
open overleg en minder voor vermijden dan mannen. En medewerkers met
een kort dienstverband passen zich meer aan.
Persoonlijkheidskenmerken
Ook persoonlijkheidsfactoren zijn belangrijk voor het gedrag van
medewerkers en leidinggevenden. Met name self-efficacy (vertrouwen in
eigen probleemoplossende vaardigheden) leidt tot oplossingsgericht
gedrag. Voor beroepen die hoge eisen stellen aan emotionele
stabiliteit is selectie op dit persoonlijkheidskenmerk daarom volgens
de onderzoekers gewenst.
Bedrijfscultuur en signaleringssystemen
Psychisch verzuim kan niet worden afgedaan als een probleem in de
persoon van de werknemer. Uit het onderzoek blijkt dat de
arbeidsorganisatie veel invloed kan uitoefenen op het gedrag van
werknemers en leidinggevenden. Bedrijven die werk willen maken van
preventie van psychisch verzuim doen er goed aan naar hun
bedrijfscultuur te kijken. In bedrijven waarin open overleg de norm is
en waarin een ondersteunende leiderschapsstijl heerst, wordt meer
gekozen voor oplossend gedrag. Daarnaast helpen formele
signaleringsmechanismen voor het vroegtijdig opsporen van onbalans
ziekteverzuim te voorkomen. Regelmatig overleg over de persoon-werk
balans (bijv. in
functioneringsgesprekken) werkt eveneens preventief.
---
---
DE DIALOOG ALS VROEGE POORTWACHTER; het voorkomen van verzuim door
onbalans
Aukje Nauta en Guurtje van Sloten
Publicatie in opdracht van Stichting Management Studies
Uitgave: Kon. Van Gorcum/Stichting Management Studies, Assen, 80
blz.
ISBN 90 232 3922 9
Prijs: 15 euro
Het boek is verkrijgbaar bij de boekhandel of rechtstreeks bij
uitgeverij Kon. Van Gorcum
Tel 0592-37 95 55; E-mail: verkoop@vangorcum.nl
Voor recensie-exemplaren: uitgeverij Kon. Van Gorcum
Tel 0592-37 95 55
In de Stichting Management Studies werken ruim 60 ondernemingen,
(overheids)instellingen en de werkgeversorganisatie VNO-NCW samen om
onderzoek te laten verrichten naar actuele managementvraagstukken
rond besturing, organisatie en personeelsbeleid. Doel van de studies
is om kennis en inzichten te ontwikkelen, die management kunnen helpen
bij het oplossen van die vraagstukken. De onderzoeken worden
uitgevoerd door onafhankelijke, gerenommeerde wetenschappers. Een
nauwe betrokkenheid van bestuursleden en donateurs van SMS bij de
onderzoeksprojecten waarborgt de praktische relevantie.