Actueel
Hoge Raad verwerpt het door wijlen architect Jelles ingestelde
cassatieberoep in de zaak over de sloop van het Wavin-gebouw
Bron: Hoge Raad der Nederlanden 's-Gravenhage
Datum actualiteit: 6-02-2004
Samenvatting door de griffier van de Hoge Raad (buiten
verantwoordelijkheid van de Raad)
Het gaat in deze zaak (rolnr. C02/282) om de sloop van het
Wavin-gebouw te Zwolle, dat omstreeks 1967 is gebouwd naar een ontwerp
van architect ir. E.J. Jelles. Het nam door zijn ontwerp en ligging
aan het water een markante plaats in. In 1999 heeft de gemeente Zwolle
besloten tot een stedenbouwkundige herziening van de wijk waarin het
Wavin-gebouw lag. Het gebouw zou daarbij plaats moeten maken voor een
woonvoorziening voor ouderen. De gemeente heeft het voornemen om het
Wavin-gebouw te slopen besproken met Jelles. Hij heeft zich tegen dat
voornemen verzet. In 2000 heeft de gemeente Zwolle definitief besloten
het Wavin-gebouw te slopen. Wel zou ten behoeve van het
gemeentearchief een uitvoerige documentatie van het gebouw worden
gemaakt en zou Jelles de gelegenheid worden geboden om zelf ook een
uitvoerige documentatie van zijn gebouw te maken.
Jelles heeft de gemeente Zwolle gedagvaard voor de rechtbank Zwolle.
Hij vorderde een verbod over te gaan tot sloop van het gebouw. Hij
stelde dat voor die sloop geen gegronde reden bestond en dat die
daarom een schending zou opleveren van zijn in art. 25 van de
Auteurswet 1912 gewaarborgde persoonlijkheidsrecht als maker van het
werk. Die bepaling verleent de maker van een auteursrechtelijk
beschermd werk - ongeacht of hij daarop zelf (nog) het auteursrecht
bezit - het recht zich te verzetten tegen (onder meer) aantasting van
het werk, als die aantasting, kort gezegd, zijn reputatie zou kunnen
schaden. Op 21 november 2001 heeft de rechtbank Zwolle de vordering
afgewezen.
Jelles heeft hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te Arnhem. Bij
arrest van 2 juli 2002 bekrachtigde het hof het vonnis van de
rechtbank. Dat arrest is gepubliceerd onder: 'AE4993'
Na de uitspraak van het hof is het Wavin-gebouw gesloopt. Dat is
gebeurd nadat tussen partijen nog een kort geding is gevoerd. De
uitspraak in dat kort geding is te vinden onder: 'AF5951'
Jelles heeft cassatieberoep ingesteld tegen het arrest van het hof
Arnhem. In cassatie treedt voor hem op mr. M.W. Scheltema, advocaat te
Den Haag. Voor de gemeente Zwolle treedt op mr. T. Cohen Jehoram,
advocaat te Den Haag. Ir. Jelles is overleden kort voordat de
advocaten de zaak bij de Hoge Raad hebben bepleit.
De centrale vraag in cassatie is, of (algehele) sloop van een gebouw
valt onder het begrip `aantasting' van het werk, genoemd in art. 25
van de Auteurswet 1912.
De procureur-generaal bij de Hoge Raad heeft op 3 oktober 2003
geconcludeerd tot verwerping van zijn cassatieberoep.
Bij arrest van 6 februari 2004 verwerpt de Hoge Raad het beroep. De
Hoge Raad is van oordeel dat algehele afbraak van een
auteursrechtelijk beschermd gebouw geen aantasting in de zin van art.
25 Auteurswet 1912 vormt. Hetzelfde geldt (meer in het algemeen) voor
vernietiging van een exemplaar van welk auteursrechtelijk beschermd
werk ook (zoals een schilderij). De Hoge Raad voegt daaraan toe dat
dit niet betekent dat de eigenaar van zo'n voorwerp, en dus ook van
een gebouw, altijd tot vernietiging daarvan mag overgaan zonder zich
iets gelegen te laten liggen aan de belangen van de maker. Dat kan
misbruik van recht vormen, vooral naarmate er minder exemplaren van
het werk bestaan. Als het om unieke exemplaren van het werk gaat
(zoals dikwijls bij gebouwen het geval is), zal onder omstandigheden
van misbruik van recht sprake zijn als de eigenaar geen gegronde reden
voor de vernietiging heeft. Bovendien kan in geval van sloop van een
gebouw verlangd worden dat het behoorlijk gedocumenteerd wordt,
voordat tot afbraak wordt overgegaan.