Ministerie van Economische Zaken
Berichtnaam: Nederland verliest terrein op wereldmarkt, daling buitenlandse investeringen in Nederland
Nummer: 424
Datum: 11-12-2003
Hoewel de export in 2003 nagenoeg hetzelfde is gebleven vergeleken met vorig jaar (zon 232 miljard euro), verliest Nederland steeds meer marktaandeel. Bovendien is de afgelopen twee jaar de toestroom van buitenlandse investeringsprojecten naar Nederland sterk verminderd. Deze twee sombere boodschappen bracht staatssecretaris van Economische Zaken Karien van Gennip vandaag op de traditionele december-exportbijeenkomst voor ondernemers.
Nederland staat nog steeds op de 9e plaats op de wereldranglijst van goederenexporteurs, maar de ontwikkeling van de Nederlandse export blijft dit jaar en volgend jaar achter bij de groei van de wereldhandel. Van Gennip noemde in dit verband als voorbeeld Duitsland, met een kwart van de Nederlandse export onze belangrijkste markt. Het aandeel van de Nederlandse export op de Duitse markt is gedaald van bijna 10% in 1999 naar 8% in 2002. Als daarbij alleen gekeken zou worden naar in Nederland geproduceerde goederen en de wederuitvoer buiten beschouwing gelaten zou worden, dan zou het beeld nog ongunstiger zijn.
De afgelopen jaren zijn er minder buitenlandse investeerders naar Nederland gekomen.
Dit geldt zowel voor de totale directe buitenlandse investeringen in Nederland als voor de categorie projecten waarop het Commissariaat voor Buitenlandse Investeringen in Nederland (CBIN) zijn acquisitie-inspanningen richt. In de notitie Groei zonder grenzen: de werving van buitenlandse investeringen in een veranderende wereld, die Van Gennip vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, staat een uitgebreide analyse van de buitenlandse investeringen in Nederland in de afgelopen jaren.
Daarbij valt op dat vooral het aantal gerealiseerde nieuwe arbeidsplaatsen sterk is afgenomen. In 2002 kwam het uit op 1904, terwijl het in 2001 nog 3482 was en in 2000 5071. Ook de gemiddelde omvang van de aangetrokken investeringsprojecten is veel kleiner dan voorheen. Het gemiddelde per project gerealiseerde aantal arbeidsplaatsen is tussen 2000 en 2002 gehalveerd.
Er liggen diverse oorzaken ten grondslag aan de terugloop in buitenlandse investeringen. De belangrijkste is de wereldwijde economische neergang, die gepaard ging met een terugloop van directe buitenlandse investeringen. De grootste daling in inkomende buitenlandse investeringen deed zich voor de in Verenigde Staten en in de Europese Unie. De daling werd versterkt door de crisis in de internet-sector en als gevolg daarvan inzakkende beurskoersen, de aanslagen van 11 september 2001, de boekhoudschandalen in de VS, de oorlog in Irak en de uitbraak van de SARS-epidemie in Azië.
De malaise in de Amerikaanse ICT-sector heeft vooral nadelig uitgewerkt op de investeringen van Amerikaanse bedrijven in ons land. In 2002 was nog maar 20% van de aangetrokken bedrijven waarbij CBIN betrokken was afkomstig van ICT-bedrijven, tegenover 35% in 2001 en 40% in 2000.
Andere oorzaken voor de teruggelopen investeringen zijn sterk toegenomen concurrentie van uit Centraal- en Oost-Europa en de -volgens buitenlandse bedrijven- relatieve verslechtering van het Nederlandse vestigingsklimaat. Relatief hoge arbeidskosten, relatieve verslechtering van het Nederlandse belastingklimaat, de op sommige punten (arbeid, milieu) rigide wet- en regelgeving, stijgende criminaliteit en de toegenomen congestie op de weg, zijn andere factoren die buitenlandse investeerders noemen als bemoeilijkende factoren in het Nederlandse vestigingsklimaat.
Staatssecretaris Van Gennip schrijft in haar brief dat het kabinet het vergroten van de concurrentiekracht van de Nederlandse economie, en daarmee ook het weer aantrekkelijker maken van het Nederlandse ondernemings- en vestigingsklimaat, één van de centrale speerpunten acht. De gesignaleerde knelpunten zijn door het kabinet inmiddels opgepakt. Zij verwijst in dit verband onder meer naar de recente afspraken met de sociale partners over arbeidskosten en de op handen zijnde nota Mobiliteit. Van Gennip heeft zelf net de Ondernemerschapsbrief naar de Tweede kamer gestuurd; komend voorjaar volgt het actieplan bedrijventerreinen.
Het CBIN zal naar aanleiding van de gesignaleerde ontwikkelingen op het vlak van buitenlandse investeringen zijn acquisitiestrategie op enkele punten aanpassen. De acquisitieresultaten van CBIN in 2003 tot nu toe laten een voorzichtig herstel zien van het aantal buitenlandse investeringsprojecten in Nederland.