CDA
CDA
02-12-03
Verslag: Zuid-Afrika: tien jaar na de apartheid, a contest of ideas
Het was een unieke bijeenkomst. Tien jaar na de beëindiging van het
apartheidsregiem in Zuid-Afrika, kwamen de politieke partijen uit dat
land bij elkaar. En zij niet alleen. Ook de partijen uit de rest van
Zuidelijk Afrika waren uitgenodigd voor de Conferentie met als thema:
The quest for democratic governance.
Meer dan honderd mensen uit ondermeer Mozambique, Zambia, Zimbabwe,
Malawi, Zuid-Afrika en Botswana spraken twee dagen over hun ervaringen
in de afgelopen tien enerverende jaren, over hun hoop en hun
frustraties. Inleiders uit de politieke en academische wereld legden
uitdagende inleidingen voor aan een willig en enthousiast gehoor. En
in de goede Afrikaanse traditie waren de grapjes niet van de lucht,
maar de serieuze ondertoon evenmin. Zelfspot is de Afrikanen eigen en
het klonk door in opmerkingen als "we hebben zoveel lange jaren
gestreden voor een eigen wereld waar apartheid niet meer zou bestaan
en wat krijgen we? Democratie!" Maar het dekt de lading wel. Want het
is duidelijk dat de Afrikaanse politiek zoekende is en druk doende een
eigen identiteit aan een eigen democratie te verbinden.
Waar eens de grote bevrijdingsbewegingen slechts één duidelijk doel
voor ogen hadden, is die strijd voor een belangrijk deel gestreden.
Maar is het niet vanzelfsprekend dat de huidige politieke partijen,
voor een belangrijk deel ontstaan uit die bevrijdingsbewegingen,
daarvan het verlengstuk zijn geworden. De worsteling is duidelijk
voelbaar en de huidige situatie maakt het er niet eenvoudiger op. De
economische situatie verslechtert in hoog tempo, het HIV/Aids probleem
raakt praktisch alle huishoudens op een onvoorstelbare manier, oude
leiders die hun draagvlak zijn verloren, lijken weinig bereid plaats
te maken voor de nieuwe generatie, het cliëntele systeem blijft de
samenlevingen doordrenken, scheidslijnen tussen de overheid en de
machtigste politieke blokken zijn onduidelijk, oppositiepartijen
kunnen zich niet verenigen, armoede blijft onverminderd aanwezig.
Democratie
Er is frustratie omdat zoveel waarop men hoopte niet is uitgekomen.
Omdat het allemaal zo tergend langzaam lijkt te gaan en de problemen
onoverkomelijk. Democratie blijkt uit verkiezingen die nu in praktisch
alle landen met regelmaat worden gehouden. Maar blijkt niet uit de
strijd die alsmaar weer uitbreekt als de uitslagen bekend zijn. "Agree
to disagree" lijkt nog ver weg als leidend principe in het politieke
leven. En is een meerpartijensysteem zoals wij dat kennen, wel
weggelegd voor Zuidelijk Afrika? Moet Afrika zich eigenlijk wel laten
leiden door democratische systemen waarmee het Westen langzaam
opgroeide? Moet niet veel meer worden uitgegaan van de eigen
identiteit, waarin overigens dezelfde waarden als het Westen claimt
dat de hare zijn, een rol spelen: Vrijheid in al haar facetten en
gerespecteerde mensenrechten. De strijd van Afrika gaat dus door. Niet
langer gericht op blanke dominantie, maar op spoken uit het verleden
die nog teveel invloed hebben.
Er is hoop omdat er toch ook al zoveel is gebeurd. Er zijn huizen
gebouwd voor de armen, toegang tot drinkwater is breder beschikbaar,
het onderwijssysteem is beter toegankelijk voor de zwarte bevolking,
de positie van de vrouw staat op de agenda en steeds meer vrouwen
dringen door in de politiek, langzaam komt ook de regionale
samenwerking van de grond. Organisaties als SADC (Southern African
Development Community) en NEPAD (New Partnership for Africa's
Development), krijgen kritiek, maar fungeren toch als platform voor
gesprek tussen de landen in Zuidelijk Afrika.
Verkiezingen
Politieke partijen kampen met de toekomst. Kiezers die eens
vanzelfsprekend stemden, stemmen niet meer. De opkomst voor de
stemmersregistratie in Zuid-Afrika was bedroevend laag, waar tien jaar
geleden rijen voor de stembussen stonden. Men kijkt met argusogen naar
de ontwikkelingen in Zimbabwe, de nieuwe testcase voor Zuidelijk
Afrika. Wordt de kiezer nog gehoord? Maar er zijn ook hoopvolle
voorbeelden; de President van Zuid-Afrika wijzigt, onder grote druk
van zijn partij, het standpunt ten aanzien van aids. Botswana lijkt
bezig met een economische revival. En politieke leiders beseffen dat
men elkaar nodig heeft, ook over de grenzen heen, om de enorme
problemen het hoofd te kunnen bieden.
Daarom werd de conferentie gekenmerkt door een grote openheid. En
waardeerde men het gezamenlijke initiatief van de Zuid-Afrikaanse
organisaties IDASA en CPS in samenwerking met het Nederlandse IMD
(Institute for Multiparty Democracy), om bijeen te komen. Waar hoop en
frustratie hand in hand gaan, bleef een conclusie recht overeind
staan. Democratie als "contest of ideas". Met die inspirerende
gedachte kon een succesvolle conferentie in Afrikaanse traditie worden
afgesloten.
Voor meer informatie over de conferentie en over het IMD, kunt u
contact opnemen met Ellen van Moorsel, internationaal secretaris van
het CDA ( ).