SOTHEBY'S
Press Release
Sotheby's veilt Van Gogh tekening
Op dinsdag 2 december 2003 komt bij Sotheby's Amsterdam tijdens de veiling
Moderne en Hedendaagse Kunst een bijzonder werk van Vincent van Gogh onder
de hamer. De tekening Landschap onder een onweerslucht toont een stoppelveld
onder een donkere, dreigende hemel, met treffend getekende arbeiders in het
veld.
Vincent Van Gogh (1853-1890) maakte de tekening in september 1881 tijdens
zijn verblijf in Etten. De indrukwekkende tekening, van 46 bij 49
centimeter, zal vermoedelijk EUR120.000-150.000 opbrengen.
In Etten, waar Vincent van Gogh in 1881 van eind april tot eind december bij
zijn ouders verbleef, maakte de kunstenaar vele studies, "want dat is het
zaad waar later tekeningen van komen." Omdat Van Gogh pas vrij laat met
tekenen begon, oefende hij zich met een maximum aan energie en toewijding.
Hij had geen formele opleiding en moest door zelfstudie leren, hetgeen hij
serieus en systematisch aanpakte.
Tijdens zijn verblijf in Etten concentreerde Van Gogh zich op studies van
modellen. Als het weer het toeliet, maakte hij ook veel studies van de
omgeving. Van zijn Ettense tekeningen is helaas weinig overgebleven. Slechts
enkele exemplaren kwamen terecht bij zijn broer Theo. Mogelijk zijn veel
tekeningen in Etten achtergebleven toen Van Gogh naar Den Haag verhuisde.
Landschap onder een onweerslucht dateert van september 1881. In een brief
aan Theo vermeldt Vincent: "Dit is een akker of stoppelveld, waar men aan 't
ploegen en zaaien is, heb daarvan een vrij grote schets met ophonend
onweer." Deze brief bevat verschillende schetsen, waarvan de eerste een
landschap onder een onweerslucht voorstelt. Enthousiast schreef Vincent aan
Theo dat zijn techniek verbeterd was: "Ik sta niet meer zo hulpeloos
tegenover de natuur als vroeger."
Opmerkelijk is dat de definitieve tekening licht verschilt van de schets. De
vrouwenfiguur rechts is niet op de grote compositie te vinden. De afmetingen
van het papier zijn ook kleiner dan het formaat papier dat hij in die
periode gebruikte. Dit duidt er op dat blad aan de rechterzijde is
afgesneden, mogelijk al in zijn tijd.
Het nu aangeboden werk van Van Gogh is een van de vroegste voorbeelden van
integratie van een of meer studies in een grotere compositie. De zaaister op
de voorgrond, die het onderwerp moet zijn geweest van een nu verloren
studie, is op deze compositie ingetekend. Op grond van informatie in een
brief aan Theo is het goed mogelijk dat Van Gogh ook een studie van een
ploeg is in de tekening opgenomen. Het was niet eenvoudig om mensen te
vinden die bereid waren te poseren: "Maar wat een toer is het om de lui aan
't verstand te brengen wat poseren is. Boeren en burgers zijn desperaat
verstokt op 't punt waar ze niet af willen, dat n.l. men niet anders moet
willen poseren dan in zijn zondags pak met onmogelijke plooien ..." (Brief
169 begin augustus 1881).
Voor een studie is de tekening tamelijk uitgebreid en zorgvuldig uitgewerkt.
Zoals verschillende Ettense tekeningen uit de periode van eind augustus of
september is hij uitgevoerd in verschillende materialen. Toen van Gogh in
augustus 1881 naar Den Haag ging bezocht hij zijn oom, de beroemde Haagse
school schilder Anton Mauve (1838-88). Bij het zien van Van Gogh's
tekeningen, meende Mauve dat hij vooruitgang had geboekt sinds de vorige
keer en adviseerde hem met materialen als krijt en houtskool te gaan werken,
en een penseel en een doezelaar te gebruiken. Van Gogh volgde zijn advies en
ging aan het werk in nieuwe combinaties van materialen, waar hij vroeger
alleen potlood en pen gebruikte. Landschap onder een onweerslucht is
uitgevoerd in potlood, houtskool, gekleurd krijt, opgehoogd met wit, op
papier met het PL BAS watermerk. Zoals de meeste van zijn studies uit die
periode, hield Van Gogh de tekening vermoedelijk tot midden november 1881 in
zijn atelier in Etten, zodat hij gelegenheid had hem verder uit te werken.
Enkele weken na het maken van de tekening schreef Van Gogh: "De natuur
begint altijd met de tekenaar te weerstaan, maar zo wie het waarachtig
ernstig opneemt, laat zich door die tegenstand niet van streek brengen,
integendeel, 't is prikkel te meer om te overwinnen en in de grond zijn de
natuur en een oprecht tekenaar het eens ... en na nu enige tijd met de
natuur geworsteld en gestreden te hebben, begint die wat meer meegevend en
gedweeër te worden, niet dat ik er al ben, niemand is er verder vandaan dan
ikzelf dat te menen, maar 't begint beter te vlotten." (Brief 174, midden
oktober 1881.)
Van Gogh's keuze van onderwerp toont een sterke voorkeur voor de traditie
van de Barbizon school, d.w.z. het leven en werk op het platteland. Zijn
bewondering voor schilders zoals Millet is bekend. Het onderwerp van de
zaaier en de ploeger in het nu aangeboden werk vertoont enige gelijkenis met
Ploegen en zaaien van de Barbizon schilder Charles E. Jacque.
De nu aangeboden tekening van Vincent van Gogh heeft deel uitgemaakt van
verschillende Nederlandse collecties in onder meer Etten, Den Haag, Laren en
Wassenaar.
Veiling: Modern & Contemporary Art, 2 en 3 december 2003
Kijkdagen: 28 t/m 30 November, 10.00-17.00 uur
Sotheby's, De Boelelaan 30, 1083 HJ Amsterdam, 020 550 2200
Beeldmateriaal is beschikbaar per email
Diana Ridderikhoff
Press Office & Marketing
Sotheby's Amsterdam
De Boelelaan 30, 1083 HJ Amsterdam
T +31 20-550 2205 F +31 20-550 2310
E diana.ridderikhoff@sothebys.com
www.sothebys.com
---