IP/03/1624
Brussel, 28 november 2003
Antibiotica: 13 miljoen euro voor intensivering van het EU-onderzoek
naar resistentie tegen antibiotica
Vandaag komen 200 wetenschappers in Rome bijeen tijdens de
EU-conferentie over "De rol van onderzoek bij de bestrijding van
resistentie tegen antibiotica". De conferentie wordt georganiseerd
door de Europese Commissie samen met de Europese vereniging voor
klinische microbiologie en infectieziekten (ESCMID). Antibiotica, die
eens werden bejubeld als wondermiddel voor de bestrijding van
bacteriële infecties, lijken steeds meer van hun werking te verliezen.
Het menselijk lichaam reageert steeds minder op antibiotica. Er
ontwikkelen zich nieuwe en gevaarlijkere ziekten die koppig weigeren
op antibiotica te reageren. De conferentie is bedoeld om toekomstige
prioriteiten voor onderzoek aan te geven voor de aanpak van het
probleem dat resistentie tegen antibiotica voor de gezondheid van de
mens oplevert, waarin zowel fundamenteel als klinisch onderzoek aan de
orde komen. Tegelijk kondigt de Commissie aan dat zij 6 miljoen euro
zal investeren voor de ondersteuning van twee belangrijke
onderzoekprojecten op dit gebied, die in totaal een budget van 12,6
miljoen euro hebben en afkomstig zijn van de eerste uitnodiging tot
het indienen van voorstellen binnen het zesde kaderprogramma voor
onderzoek (2002-2006). Een van deze projecten onderzoekt de
resistentie tegen de belangrijkste categorie antibiotica die klinisch
wordt gebruikt, terwijl het andere project onderzoek doet naar de
fundamentele moleculaire mechanismen van resistentie. Er lopen nu nog
besprekingen over de projecten, die enkele weken na de ondertekening
van de contracten van start zullen gaan.
"Mensen vertrouwen erop dat antibiotica bijna elk soort ziekte kunnen
genezen; helaas is dit niet het geval, zoals ook bij de recente
uitbraken van sars (Severe Acute Respiratory Syndrome) is gebleken",
stelt Europees Commissaris voor onderzoek Philippe Busquin.
"Resistentie tegen antibiotica is dan ook het centrale thema voor
onderzoek binnen de EU-programma's voor financiering van de
wetenschap. Er is meer onderzoek ten behoeve van patiënten nodig om
gebruik te maken van de schat aan informatie die afkomstig is van het
genoom van meer dan 140 bacteriën dat momenteel bekend is. We moeten
er ook voor zorgen dat de farmaceutische industrie haar onderzoek naar
de ontwikkeling van nieuwe antibiotica blijft voortzetten. De EU heeft
de afgelopen vier jaar meer dan 100 miljoen euro op dit gebied
geïnvesteerd, waarmee steun is gegeven aan meer dan 80
onderzoekprojecten op het gebied van resistentie tegen antibiotica. We
zullen de strijd om innovatieve antwoorden op dit probleem te vinden
blijven voortzetten."
Eens een "wondergeneesmiddel" en nu niets meer waard
Infectieziekten hebben het vermogen om zich als geen andere categorie
ziekten snel een korte tijd over grote afstanden te verspreiden. Als
er geen effectieve instrumenten voor behandeling en preventie
beschikbaar zijn, kunnen zij het leven van de mens ingrijpend
veranderen en de maatschappij destabiliseren.
De eerste antibiotica kwamen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog
beschikbaar en hebben soldaten van dodelijke wonden gered. Deze
krachtige geneesmiddelen stonden al gauw bekend als
"wondergeneesmiddel" en werden op grote schaal voorgeschreven bij
onbetekenende bacteriële infecties of zelfs virusinfecties, waarvoor
ze nooit effectief zijn geweest. Vandaag betalen we de prijs voor deze
gemakzucht. Bij een recente Eurobarometer-peiling werden Europeanen
ondervraagd over hun "antibioticagedrag": 38% van de EU-burgers had de
afgelopen twaalf maanden antibiotica gebruikt (45% van de Fransen en
Spanjaarden maar slechts 22% van de Denen) en 93% had hiervoor een
recept.
Door overmatig en verkeerd gebruik van deze geneesmiddelen neemt de
resistentie van bacteriën tegen antibiotica nu wereldwijd in een
verontrustend tempo toe. Antibiotica die voorheen effectief waren,
hebben nu geen enkel effect meer op een gestaag groeiende lijst van
resistente pathogenen. Dit betekent dat ons wapenarsenaal tegen
ernstige en vaak dodelijke infectieziekten, zoals tuberculose en
longontsteking, snel slinkt.
Zijn farmaceutische bedrijven nog bereid in onderzoek te investeren?
Veel farmaceutische bedrijven hebben zich teruggetrokken uit
investeringen in onderzoek naar nieuwe antibiotica. De verwachte
inkomsten uit de verkoop zijn niet langer voldoende om de kosten te
compenseren waarmee de ontwikkeling van deze geneesmiddelen gepaard
gaat. Veel bedrijven hebben hun aandacht verlegd van de kortdurende
therapie voor infecties naar de behandeling van chronische ziekten die
winstgevender is. Mede daardoor is de situatie nog ernstiger geworden.
Behoefte aan onderzoek
Anderzijds zijn er dankzij de gentechnologie de afgelopen jaren
aanzienlijke vorderingen geboekt bij de aanpak van deze problemen.
Momenteel is het genoom van meer dan 140 soorten bacteriën bekend.
Wanneer de genetische code van een organisme bekend is, levert dit
echter nog niet automatisch nieuwe geneesmiddelen op. In het licht van
deze ontwikkelingen moeten er plannen worden opgesteld voor een
optimale aanpak van onderzoek onder leiding van Europa bij de
bestrijding van resistentie tegen antibiotica. Tijdens de conferentie
over resistentie tegen antibiotica, die van 28 tot 30 november in Rome
zal worden gehouden, zullen wetenschappers uit verschillende verwante
disciplines enkele van de meest nijpende problemen bespreken. Een
verslag en de resultaten zullen na de conferentie worden gepubliceerd.
De start van nieuwe onderzoekprojecten
Twee onderzoekprojecten die afkomstig zijn van de eerste uitnodiging
tot het indienen van voorstellen op het gebied van de resistentie
tegen antibiotica, zullen na de ondertekening van de contracten begin
2004 van start gaan. Beide projecten zijn gericht op een beter inzicht
in de fundamentele mechanismen van resistentie, hetgeen een eerste
vereiste is voor de ontwikkeling van geneesmiddelen in de toekomst.
Bij een van deze projecten zal worden onderzocht hoe bij enkele van de
ernstigste infecties die zich in ziekenhuizen en andere
leefgemeenschappen verspreiden, resistentie ontstaat tegen de
belangrijkste categorie antibiotica die klinisch wordt gebruikt, de
â-lactam-antibiotica.
Bij het tweede project wordt ook onderzoek gedaan naar de fundamentele
moleculaire mechanismen van resistentie, maar hier ligt de nadruk
specifiek op Streptococcus pneumoniae, en wel om twee redenen. In de
eerste plaats is deze bacterie de belangrijkste verwekker van
levensbedreigende longontsteking, bloedvergiftiging en
hersenvliesontsteking. Daarnaast is dit organisme ook de belangrijkste
verwekker van lichtere vormen van infecties van de bovenste
ademhalingswegen en worden er voor de behandeling van deze infecties
elk jaar grote hoeveelheden antibiotica gebruikt. Tijdens het project
wordt onderzocht hoe de bacteriën erin slagen in aanwezigheid van een
antibioticum te overleven, te groeien en zich te verspreiden en welke
factoren bepalen of een infectie licht of ernstig zal zijn.
Beide projecten zijn geselecteerd bij de eerste uitnodiging tot het
indienen van voorstellen binnen het zesde kaderprogramma voor
onderzoek van de EU die betrekking had op verschillende aspecten van
resistentie tegen antibiotica. Ze zullen in Rome meer in detail worden
gepresenteerd. Er zullen nog drie uitnodigingen komen om de Europese
onderzoekruimte op het gebied van onderzoek naar de resistentie tegen
antibiotica meer gestalte te geven.
Nadere informatie
Voor gedetailleerde informatie over de conferentie (met inbegrip van
het volledige programma) wordt u verwezen naar:
http://europa.eu.int/comm/research/conferences/2003/antibiotics/
Deze activiteiten maken deel uit van de uitgebreide "Communautaire
strategie tegen antimicrobiële resistentie" die de Europese Commissie
in juni 2001 heeft vastgesteld:
http://europa.eu.int/comm/health/ph_threats/com/mic_res/mic_resistance
_en.htm
De Europese Commissie heeft onlangs een brochure van 184 bladzijden
gepubliceerd ("Antimicrobial Resistance Research 1999-2002"), die een
inventarisatie van door de EU gefinancierde onderzoekprojecten bevat.
Deze brochure is beschikbaar op:
http://europa.eu.int/comm/research/quality-of-life.html"
Een online-versie van een pamflet over Resistentie tegen antibiotica
is in elf talen beschikbaar op:
http://europa.eu.int/comm/research/leaflets/antibiotics/index_nl.html.
Zie voor de thematische prioriteit op het gebied van biowetenschappen,
genomica en biotechnologie voor de gezondheid binnen het zesde
kaderprogramma ook:
http://www.cordis.lu/lifescihealth/home.html.
De speciale peilingen van Eurobarometer zijn te vinden op:
http://europa.eu.int/comm/public_opinion/archives/special.htm
European Commission