Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Directie Voorlichting en Communicatie
Toespraak van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Clémence Ross
Van Dorp, ter gelegenheid van het congres Het kan anders: Respectvol opvoeden is
opvoeden zonder geweld, van het Advies en Meldpunt Kindermishandeling.
1 december 2003, Ede
Wijzigingen voorbehouden, alleen de uitgesproken tekst geldt!
Dames en heren,
Bedankt voor deze proclamatie voor opvoeden zonder geweld. Ik heb hem natuurlijk nog niet
kunnen lezen, maar de titel spreekt mij aan. Geweld hoort niet thuis in de opvoeding.
Ik weet uit eigen ervaring hoe moeilijk het is om kinderen goed op te voeden. Om ze
duidelijk te maken wat ze wél en wat ze níet mogen.
Ik weet ook hoe machteloos je je soms als opvoeder kunt voelen als kinderen niet naar je
luisteren. Maar dat mag geen excuus zijn om geweld te gebruiken in de opvoeding. Daarover
zijn we het hier, met elkaar, snel eens. Helaas is dat niet voldoende. Als we geweld in de
opvoeding willen uitbannen, zal er meer gedaan moeten worden.
We moeten de opvoeders ervan doordringen dat slaan van kinderen niets oplost en alleen
maar een averechts effect heeft. En we moeten ze alternatieven aanreiken, laten zien dat je
kinderen op een geweldloze manier beter opvoedt dan mét geweld.
Toekomstige moeders en vaders krijgen nu echter nauwelijks enige begeleiding.
Er bestaat de mogelijkheid om aan zwangerschapsgym te doen, maar na de bevalling is er -
afgezien van een paar dagen kraamhulp geen ondersteuning. Ouders zoeken zelf uit hoe
ze het beste kunnen opvoeden. En de een slaagt daar, al dan niet met behulp van semi-
wetenschappelijke literatuur als Oei, ik groei! of De Libelle, beter in dan de ander.
Sommige opvoeders hebben echter zelf in hun jeugd te maken gehad met geweld en
kopiëren het gedrag van hún opvoeders. Zij zijn gewend hun handen te gebruiken en zien
nauwelijks enig alternatief. Om dat te doorbreken is meer nodig dan een populair
wetenschappelijk artikel in een vrouwenblad. Tijdige professionele ondersteuning van
opvoeders is onontbeerlijk. Professionals moeten de opvoeders terzijde staan en soms zelfs
scholen zodat ze kunnen opvoeden zonder geweld.
Gemeenten hebben hierin een belangrijke taak. Zij houden zich immers bezig met het lokaal
jeugdbeleid en de jeugdgezondheidszorg en hebben daardoor verschillende ingangen bij
opvoeders.
In juni van dit jaar heb ik - samen met de VNG, het IPO en de Minister van Justitie - functies
vastgesteld die binnen een gemeente aanwezig moeten zijn, zodat geweld in de opvoeding
zoveel mogelijk kan worden voorkomen. Zo moeten gemeenten er bijvoorbeeld voor zorgen
dat opvoeders voorlichting kunnen krijgen over geweldloos opvoeden. Dat kan via de
consultatiebureaus georganiseerd worden, maar het kan ook in een apart centrum voor
opvoeders.
Daarnaast hebben gemeenten een belangrijke rol bij het signaleren van problemen. Artsen en
verpleegkundigen van het consultatiebureau zijn daarvoor in te schakelen. Of leerkrachten Toespraak
Parnassusplein 5 Doorkiesnummer Hebt u 's avonds of in het weekend dringend
Postbus 20350 (070) 340 60 00 een voorlichter nodig, belt u dan met het
2500 EJ DEN HAAG Fax (070) 340.62.92 ministerie, telefoon (070) 340 79 11. Daar
Telefoon (070) 340 79 11 regelt men dat u wordt teruggebeld.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- 2 -
en leidsters van de kinderopvang. Zij kunnen op tijd signaleren of er problemen zijn in een
gezin en of de opvoeders moeite hebben met hun taken.
Mocht het nodig zijn, dan is doorverwijzing naar professionals noodzakelijk. Zij moeten de
opvoeders hulp bieden en ondersteunen.
Uit een inventarisatieonderzoek blijkt dat veel gemeenten al bezig zijn de functies in te
vullen. Voor de gemeenten die dat nog niet doen, of die behoefte hebben aan
ondersteuning, zetten VWS en de VNG een ondersteuningstraject op.
Uiteindelijk moet het invoeren van de vastgestelde functies opvoeders helpen bij het
geweldloos opvoeden van hun kinderen. Eventueel kunnen deze functies opgenomen
worden in de nieuwe Wet maatschappelijke zorg.
Ondersteuning van opvoeders vindt ook plaats in de vier RAAK regio's. Op 1 juli van dit jaar
zijn de regio's gestart met het opzetten van een opvoedingsondersteunend aanbod voor
ouders. Het systeem is gericht op vroegtijdig signaleren en een adequaat hulpaanbod indien
dat nodig is. Ook in deze RAAK regio's is preventie een belangrijk thema. Naast een
algemeen opvoedingsondersteunend aanbod is er specifieke aandacht voor risicogroepen.
Uiteindelijk moeten de regionale ervaringen landelijk worden toegepast.
Ik stelde al eerder vast dat opvoeden niet eenvoudig is en dat er op de schouders van de
opvoeders een zware taak rust. Professionele ondersteuning is noodzakelijk om ontsporingen
te voorkomen en mensen te helpen die het nodig hebben. Maar ook de omgeving van de
ouders kan een belangrijke steun zijn. De buurvrouw kan, door eens een keer op te passen,
ouders de tijd geven even iets anders te gaan doen. Oma's en opa's hebben, net als veel
andere familieleden, vrienden en collega's, de mogelijkheid om de opvoeders met raad en
daad bij te staan. U weet net zo goed als ik, dat er tijdens het werk vaak even gesproken
wordt over kleine huishoudelijke en opvoedkundige problemen. Nuttige tips en adviezen
worden dan uitgewisseld. Dat kan erg zinvol zijn. Op die manier zijn veel mensen betrokken
bij de opvoeding.
Tegelijkertijd kan het tijdens deze contacten en gesprekken duidelijk worden dat er
problemen spelen in een gezin. De omgeving moet daar dan alert op reageren. Vooral als het
gaat om problemen waar kinderen de dupe van zijn. In dat soort gevallen is het goed deze te
melden bij een advies- en meldpunt kindermishandeling of om daar advies in te winnen. U
weet dat de AMK's inmiddels een wettelijke basis in de Wet op de jeugdhulpverlening en
straks in de wet op de jeugdzorg hebben. Daardoor zijn ook de procedures voor
adviesaanvragen en meldingen vastgelegd.
De AMK's voeren momenteel regionale voorlichtingscampagnes waarin ze duidelijk maken
dat je als familielid, kennis of collega niet snel genoeg aan de bel kunt trekken, zodat de
juiste hulp op tijd op gang kan komen. Dat is een prima initiatief.
Ook de bureaus Jeugdzorg moeten zich dusdanig organiseren dat ze bijtijds kunnen
achterhalen of er iets misgaat in een gezin. Ze moeten niet alleen hulp bieden als de situatie
al uit de hand is gelopen en het gezin zélf aanklopt bij het bureau, maar ze moeten ook op Toespraak
tijd reageren op signalen van derden. Ik heb hiervoor de Wet op de jeugdzorg aangepast.
Het bureau jeugdzorg moet ook altijd nagaan of gezinscoaching nodig is.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- 3 -
De coach heeft als taak het gezin te ondersteunen en te bevorderen dat de noodzakelijke
hulpverlening in samenhang wordt aangeboden. Op die manier wil ik voorkomen dat
gezinnen verdrinken in hun problemen en in hun wanhoop noodlottige besluiten nemen, die
vaak nadelig zijn voor de kinderen.
Zojuist zei ik dat de omgeving van een gezin een belangrijke rol speelt bij de opvoeding van
kinderen. Aan de ene kant door af en toe ondersteuning te bieden, aan de ander kant door
op tijd kenbaar te maken dat er problemen zijn in een gezin.
Hetzelfde geldt natuurlijk voor de mensen die zich beroepsmatig met de opvoeding van
kinderen bezighouden en professionele hulpverleners, zoals huisartsen en verpleegkundigen.
Ook zij moeten, naast het ondersteunen van de opvoeders, tijdig ingrijpen als het mis dreigt
te gaan.
Om de beroepskrachten hierbij te ondersteunen is door het NIZW een meldcode
kindermishandeling ontwikkeld. De code maakt duidelijk hoe gehandeld moet worden in het
geval van kindermishandeling. In januari start het verspreiden van de code. Verwacht wordt
dat het twee jaar duurt voordat ze overal bekend is.
Dames en heren, ik ga afsluiten. Ik heb u duidelijk gemaakt dat ik uw oproep om te komen
tot een opvoeding zonder geweld van harte ondersteun.
Daarom heb ik een aantal maatregelen getroffen waardoor opvoeders ondersteuning kunnen
krijgen als dat nodig is.
Tevens zijn er methoden en protocollen ontwikkeld waardoor problemen in gezinnen sneller
aan het licht komen. Dit, samen met het duidelijk maken aan de omgeving dat ook zij een rol
spelen bij de opvoeding en het tijdig ingrijpen van een gezinscoach, zal een effectieve
manier zijn om geweld uit de opvoeding te halen. En als we minder slachtoffers van
kindermishandeling hebben, levert dat in de toekomst ook minder daders op.
Toespraak
---- --
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport