toegankelijkheid openbaar vervoer
"Den Haag laat ons in de kou staan!"; de gevolgen van de bezuinigingen in
2004 op het stads- en streekvervoer
Samen met vakbonden en belangenorganisaties voor ouderen, gehandicapten,
studenten en reizigers, voert Milieudefensie de campagne `Den Haag laat ons
in de kou staan'. Deze campagne beoogt o.a. stopzetting van de bezuinigingen
op het stads- en streekvervoer.
Hieronder ziet u een lijst van de gevolgen van de bezuinigingen in
2004 op het stads- en streekvervoer:
Bedreigde bus- en tramlijnen
(overzicht Milieudefensie, 26 november 2003)
Hieronder per provincie een overzicht van bedreigde lijnen in het stads- en
streekvervoer door het hele land. Het betreft hier het schrappen van
buslijnen of -ritten voor de dienstregeling van 2004. In 2004 moet het
stads- en streekvervoer het met 52 miljoen euro subsidie minder doen,
vergeleken met de plannen van het kabinet Paars II. In 2005, 2006 en 2007
dient er nog meer bezuinigd te worden, namelijk respectievelijk 92, 113 en
144 miljoen euro. Bij elkaar 400 miljoen euro. Als de bezuinigingen niet
stoppen, zijn er voor de komende jaren nog veel langere lijsten te maken.
De provincies Zuid-Holland, Noord-Holland, Utrecht en in mindere mate
Flevoland en Zeeland betalen uit eigen kas bij om buslijnen te behouden.
Zuid-Holland
Regio Rotterdam
Per 4 januari 2004:
· Op werkdagen beginnen de metroritten om 6.15 uur, en de tram en bus om
6.30 uur in plaats van om 6 uur.
· De laatste ritten 's avonds beginnen vanaf 23.00 uur, in plaats van 24.00
uur. Alle rijtuigen moeten 's avonds om 24.00 uur binnen zijn.
· Een aantal tram- en bushaltes, waarvoor andere haltes in de directe
omgeving liggen, worden opgeheven. Dit leidt tot minder haltes. Minder
haltes betekent minder rijtijd; een belangrijke factor in de kosten.
· Als de nieuwe TramPlus- en metrolijnen in exploitatie worden genomen,
wordt het buslijnennetwerk daarop aangepast.
· Daarnaast stelt de RET enkele specifieke maatregelen voor die vanaf
januari 2004 kunnen worden doorgevoerd:
· De bediening van het metrotraject Hoogvliet - de Akkers wordt beperkt.
· In dal- en avonduren gaat de metro minder frequent rijden.
· Tramlijn 3 rijdt niet meer na 20.00 uur.
· Het buslijnennetwerk wordt in de avonduren aangepast.
· Vanaf 1 januari 2004 rijden er geen nachtbussen meer.
Bussen van Connexxion:
· Opheffen lijn 385 Voorne Putten (per 1 januari 2004).
· Inkrimpen lijn 88 en 89 Voorne Putten (per 1 januari 2004).
· Vervallen van ritten op lijn 144 Rotterdam-Ridderkerk-(Dordrecht) op
maandag tot en met zaterdag.
· Vervallen van de ritten van lijn 170 Rotterdam - Zoetermeer v.v. na 23.00
uur.
· Vervallen 1e rit van lijn 201 Schiedam CS-Delft CS.
· Vervallen van enkele ritten op lijn 246 Rotterdam Zuidplein- Ridderkerk.
· Vervallen van de laatste rit op lijn 290 Rotterdam Zuidplein-Ridderkerk.
Per 24 augustus 2003:
· Lijn 385 Hellevoetsluit-Schiedam centrum opheffen.
· Lijn 88/89 Hellevoetsluis/Brielle-Schiedam centrum beperken aantal ritten.
· Lijn 140 Rotterdam Kralingse Zoom-Ridderkerk opheffen op werkdagen 's
avonds en in de weekenden.
· Rotterdam Zuidplein-Ridderkerk opheffen op zaterdag en zondag.
· Lijn 144 Rotterdam-Ridderkerk(-Dordrecht) op maandag tot en met zaterdag
beperken aantal ritten.
· Lijn 145 Rotterdam Kralingse Zoom-Ridderkerk opheffen op zaterdag en
zondag.
· Lijn 184 Rotterdam Zuidplein-Barendrecht opheffen op zondag.
· Lijn 185 Rotterdam Zuidplein-Barendrecht opheffen op zaterdag.
· Lijn 246 Rotterdam Zuidplein-Ridderkerk beperken van het aantal ritten.
· Lijn 290 Rotterdam Zuidplein-Ridderkerk vervallen van de laatste rit.
Per 15 december 2003:
· Lijn 125 Maassluis-Schiedam CS opheffen.
· Lijn 126 Maassluis-Schiedam CS inkorten tot metrohalte Vijfsluizen.
· Lijn 129 Delft CS-Rotterdam CS opheffen 's avonds en op zondag, verlagen
frequentie op zaterdag van een ½ naar 1 uur.
· Lijn 170 Rotterdam-Zoetermeer v.v. vervallen van de ritten na 23.00 uur.
· Lijn 173 Rotterdam-Zoetermeer opheffen na 20.00 uur.
· Lijn 190 Rotterdam Station Alexander-Nieuwerkerk aan den Ijssel opheffen
op zondag en vanaf maandag tot en met zaterdag na 19.00 uur.
· Lijn 201 Schiedam CS-Delft CS vervallen van de 1e rit.
· Lijn 203 Zoetermeer-Schiedam CS opheffen.
· Lijnen 97/98 Krimpen aan den IJssel-Capelsebrug-Rotterdam CS inkorten tot
Capelsebrug alle werkdagen na 19.00 uur en vervallen van een aantal vroege
en late ritten.
Haaglanden
In 2004 zijn er de volgende veranderingen in de dienstregeling:
· Tramlijn 17, Den Haag CS-Statenkwartier wordt opgeheven buiten de spits.
· Tramlijn 10, Voorburg-Statenkwartier wordt opgeheven buiten de spits.
· Tramlijn 3, Loosduinen-Zeeheldenbuurt wordt omgelegd.
De bezuinigingen in de Haaglanden lijken relatief klein. Dit komt doordat de
Haaglanden kiezen voor behoud van het bestaande openbaar vervoer ten koste
van het openbaar vervoer in uitbreidingswijken.
Rijnsaterwoude
· Ondanks bewonersprotest via het aanbieden van 1500 handtekeningen aan
gedeputeerde verkeer Marnix Norder, verdwijnt per december 2003 buslijn 197.
Het was nog de enige bus die door Rijnsaterwoude reed.
Noord-Holland
Regio Amsterdam
Waterland:
· Lijn 122 opheffen
Amstelland-Meerlanden:
· Nachtlijn 272 Amsterdam-Amstelveen-Uithoorn-Vinkeveen opheffen.
· Lijn 194 Schiphol Oost-Hoofddorp NS opheffen.
· Lijn 612 Abcoude-Amsterdam Vossius Gymnasium opheffen.
· Lijn 613 Abcoude-Amsterdam Montessorischool opheffen.
· Lijn 622 Lijnden-Amstelveen via Casimir College opheffen.
· Lijn 296 Hoofddorp Spaarnseziekenhuis-Hoofddorp NS opheffen.
· Schrappen diverse ritten op lijn 79 Zwanenburg-Aalsmeer.
· Schrappen diverse ritten op lijn 194.
Zaandam
· Ondanks 4000 handtekeningen voor wethouder verkeer Linnekamp voor behoud,
gaat het verkoop- en servicepunt van busvervoerder Connexxion bij station
Zaandam sluiten wegens de bezuinigingen.
Gelderland
Onderstaande lijst betreft de veertig buslijnen die Gedeputeerde Staten per
1 januari 2004 wilde schrappen. Dit rigoureuze plan bracht hevige protesten.
De provincie besloot hierop 4 miljoen euro beschikbaar te stellen om de
bussen nog tot juli 2004 te laten blijven rijden. Gedeputeerde Staten hebben
onlangs een nieuw plan gemaakt dat uitgaat van ongeveer dezelfde
bezuinigingen als hieronder beschreven.
Er zijn in Gelderland twee categorieën: (A) lijnen die verdwijnen omdat er
te weinig reizigers zijn en (B) lijnen die weinig reizigers hebben en waar
een alternatief (trein of bus) voorhanden is.
Categorie A:
Achterhoek
· Lijn 82 Zutphen-Doetinchem opheffen.
· Lijn 53 Eibergen-Neede opheffen
Rivierenland
· Lijn 37 Kesteren-Renkum opheffen.
· Lijn 44 Eck en Wiel-Tiel opheffen.
· Lijn 48 Tiel-Waardenburg opheffen.
· Lijn 49 Rossum-Andel opheffen.
· Lijn 165 Kerkdriel-Druten opheffen.
· Lijn 166 Well-Hedel opheffen. (zie website www.busjekomtwel.tk voor
bewonersprotest)
· Lijn 41 Kesteren-Tiel opheffen.
Veluwe
· Lijn 170 Epe-Welsum opheffen.
· Lijn 79 Barneveld-Leusden opheffen.
· Lijn 98 Eerbeek-Zutphen opheffen.
· Lijn 112 Elspeet-Nunspeet opheffen.
· Lijn 118 Eerbeek-Zutphen opheffen.
· Lijn 253 Barneveld-Renswoude opheffen.
· Lijn 107 Harderwijk-Arnhem opheffen.
· Lijn 104 Harderwijk-Apeldoorn opheffen.
Zutphen-Hengelo-Oldenzaal
· Lijn 55 Zutphen-Holten opheffen.
· Lijn 255 Zutphen-Lochem opheffen.
· Lijn 254 Zutphen-Lochem opheffen.
Categorie B:
Achterhoek
· Lijn 40 Gaanderen-Doetinchem opheffen.
· Lijn 53 Eibergen-Varsseveld opheffen.
· Lijn 73 Winterswijk-Groenlo opheffen.
· Lijn 74 Varsseveld-Doetinchem opheffen.
· Lijn 42 Terborg-Gendringen opheffen.
Rivierenland
· Lijn 275 Tiel-Nieuwegein opheffen.
· Lijn 43 Tiel-Geldermalsen opheffen.
Veluwe
· Lijn 114 Apeldoorn-Zutphen opheffen.
· Lijn 105 Ede-Barneveld opheffen.
· Lijn 111 Apeldoorn-Deventer opheffen.
· Lijn 28 Zutphen-Dieren opheffen.
· Lijnen 96, 97 en 294 opheffen.
· Lijnen 293 en 624 Apeldoorn-Arnhem opheffen.
· Lijn 108 Apeldoorn-Ede opheffen.
· Lijn 336 Ede-Wageningen - Nijmegen opheffen.
· Lijn 80 Wageningen-Rhenen opheffen.
· Lijn 101 Amersfoort-Harderwijk opheffen.
. Lijn 102 Hoevelaken-Amersfoort opheffen.
Noord-Brabant
Oostelijk deel van Noord-Brabant
In het oostelijke deel van Noord-Brabant zijn de volgende voorstellen zijn
gedaan.
Wijzigingen gaan in vanaf 14 december 2003.
· Lijnen 21 en 121 integreren tot één lijn (lijnnummer nader te bepalen), op
maandag t/m vrijdag van 06.00 tot 18.00 een half uursdienst, daarna
uurdienst.
· Lijn 23 opdelen in twee afzonderlijke lijnen, beide aansluitend op de
treinen te Boxmeer, bij voorkeur aansluitend op elkaar. Deel Gennep -
Boxmeer op zaterdag en zondag laten vervallen.
· Lijn 25 (Veghel - Erp - Boekel (- Gemert - Beek en Donk - Helmond, SRE):
alle ritten op zaterdag en zondag laten vervallen.
· Lijn 90 ('s-Hertogenbosch - Nuland - Heesch - Schaijk - Reek - Grave)
handhaven in zijn huidige vorm (met uurdienst als uitgangspunt). Verdichting
naar halfuursdienst in ochtend- en middagspits nader te bezien.
· Lijn 92 (Grave - Escharen - Langenboom - Mill - Wanroij - Sint Anthonis):
deel Mill - Sint Anthonis in ieder geval opheffen. Buurtbus 259 doortrekken
naar Mill, Fitland (zal ten koste gaan van een kern op de huidige route of
inzet van een extra buurtbus vergen). Zaterdags gehele lijn opheffen (op
zondag worden nu al geen ritten uitgevoerd).
· Lijn 96 (Zeeland - Reek - Schaijk - Zevenbergen - Oss): rRoute verleggen
via Berghem. Tijdens schoolvakanties geen ritten meer uitvoeren. Alle ritten
beginnen resp. eindigen bij Uden Busstation vv.
· Lijn 99/199 (Uden - Zeeland - Grave - Nijmegen): lijn 199 geheel laten
vervallen. De route van lijn 99 in Uden wijzigen naar Leeuwerikstraat en
Bronckhorstsingel (huidige route lijn 199). Frequentie van lijn 99 in de
ochtendspits verhogen, m.d.v. dat de ritten die nu in Zeeland beginnen,
voortaan in Uden aanvangen (Mellesingel).
· Lijn 139 (Udenhout - Helvoirt): rit 39004 laten vervallen (afhankelijk
dienstrooster).
· Lijn 140 (Tilburg - Oisterwijk - 's-Hertogenbosch): ritten Den Bosch -
Tilburg, vertrektijden 17.06 en 18.06 uur niet meer uitvoeren tijdens
vakanties.
· Lijn 142 (Tilburg - Hilvarenbeek - Middelbeers - Oirschot - Best -
Eindhoven): bezien of rit 42008 kan vervallen (loopt vanaf Hilvarenbeek
parallel met lijn 143).
· Lijn 146 (Sneldienst Reusel - Hooge Mierde - Hilvarenbeek - Tilburg)
geheel uit de dienstregeling schrappen.
· Lijn 152 (Sneldienst Oss - Uden - Veghel - Eindhoven) uitvoeren op maandag
t/m vrijdag op het traject Oss - Heesch - Nistelrode - Uden - Veghel -
Eindhoven, als uurdienst van 06.00 - 18.00 uur. In de spitsen ritten in
halfuurdienst toevoegen op het traject Uden - Veghel - Eindhoven vv.
(aansluitend op lijn 157 van en naar Oss). Tegelijk de frequentie van lijn
157 halveren tot uurdienst, zodanig dat Sint Oedenrode een halfuurverbinding
met Eindhoven houdt (hetzij met lijn 157, hetzij met lijn 156).
· Lijn 154 (Liempde - Boxtel - Sint Michielsgestel - Vught - 's-
Hertogenbosch) geheel laten vervallen (ook op zaterdag en zondag).
· Lijn 155 (Sneldienst Sint Oedenrode - bovenkant Schijndel - 's
Hertogenbosch): bij vervallen van lijn 160 sneldienst Sint Oedenrode - Duin
- Schijndel - 's-Hertogenbosch instellen op maandag t/m vrijdag, tijdens de
spitsuren. Dit betekent toevoegen van 20 ritten tussen Sint Oedenrode en Den
Bosch vv. Route te Schijndel via de structuurweg (huidige route lijn 160).
· Lijn 157 (Eindhoven - Son - Sint Oedenrode - Veghel - Uden - Nistelrode -
Heesch - Oss) op maandag t/m vrijdag halveren tot uurdienst, met
tegelijkertijd ophogen van de frequentie van lijn 152, zodat de combinatie
152/157 minimaal een halfuurdienst Oss - Uden - Veghel - Eindhoven biedt.
· Lijn 160 (Sneldienst Uden - Veghel - bovenkant Schijndel -
's-Hertogenbosch) opheffen.
· Lijn 161 ('s Hertogenbosch - Nuland - Geffen - Oss) opheffen. (zie
http://buslijn161.write2me.nl/ voor gastenboek buslijn 161 moet blijven)
· Lijn 162 ('s-Hertogenbosch - Maren/Kessel - Lith - Lithoijen - Oss.) op
maandag t/m vrijdag omzetten in een buurtbus (uurdienst Maren/Kessel - Lith
- Oss), indien nodig enkele ritten 's ochtends uitvoeren met grote bus
(inhuren). Deel Maren/Kessel - Empel - 's-Hertogenbosch laten vervallen. Op
zaterdag geheel laten vervallen.
Flevoland
Voornemens van de provincie Flevoland:
· Lijnen 151 en 155 tussen Almere en Naarden-Bussum samenvoegen.
· Lijn 156 tussen Almere en Hilversum gaat minder vaak rijden.
De wijzigingen houden verband met het gereedkomen van de Gooiboog, waardoor
een rechtstreekse treinverbinding tussen Almere en 't Gooi ontstaat. Voor 't
Gooi betekenen de wijzigingen dat er minder busvervoer komt, vooral in de
avonduren en in het weekend.
De Naardense wijk Keverdijk verliest in de avonduren en in het weekend zelfs
zijn buslijn. De provincie Flevoland betaalt overigens zelf jaarlijks
400.000 euro bij voor de exploitatie van het stads- en streekvervoer.
Utrecht
Na het verschijnen van de Rijksbegroting medio september meldden
Gedeputeerde Staten van Utrecht al per persbericht zich zorgen te maken over
de bezuinigingen op het stad- en streekvervoer: `Gedeputeerde Staten vrezen
dat dit, na eerdere bezuinigingen, zal gaan leiden tot het opheffen van
onrendabele busverbindingen. De sociale functie van bijvoorbeeld het
streekvervoer komt daarmee verder onder druk te staan.Toch lijkt er in de
provincie Utrecht in 2004 weinig te veranderen aan de dienstregelingen voor
de bus ten opzichte van 2003. De schade blijft beperkt, o.a. mede dankzij
o.a. het stimuleringsfonds openbaar vervoer waar eigen geld in zit. Hier en
daar zijn er wel bezuinigingen:
· Zo heeft het Rijk besloten de subsidie voor de Pionierskaart, waarbij
inwoners van Leidsche Rijn korting krijgen op het openbaar vervoer om ze uit
de auto te lokken, eind dit jaar te stoppen.
· En in Nieuwegein sluit Connexxion vanwege de bezuinigingen haar informatie
- en verkooploket bij winkelcentrum Cityplaza.
Nu al blijkt dat de regionale overheid niet veel vlees op de botten heeft
voor goed openbaar vervoer. Zo drong de gemeente Montfoort er recent bij het
Bestuur Regio Utrecht (BRU) op aan dat er 's avonds na 19.00 uur en op
zondagen overdag regelmatig bussen rijden tussen Montfoort en Woerden.
Vooral bezoekers van het Hofpoort ziekenhuis in Woerden hebben er last van
dat ze op die tijden niet gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer. Het
BRU ging echter niet overstag.
Zeeland
Of in Zeeland de bussen in 2004 minder vaak gaan rijden en/of er buslijnen
worden geschrapt, is nog niet duidelijk. Gedeputeerde Staten beslist
binnenkort wat ze gaat doen met de bezuinigingen van het kabinet-Balkenende
II. De provincie Zeeland krijgt in 2004 zo'n 900.000 euro minder subsidie
van het Rijk. Een meerderheid van provinciale staten wil dat de provincie de
900.000 euro uit eigen kas compenseert.
Als de provincie de 900.000 euro bijdraagt in 2004, is behoud van het
busvervoer, zoals het in 2003 was, nog steeds niet zeker gesteld. In 2003
besteedde de provincie geld uit het reservebudget om een aantal correcties
toe te passen op de nieuwe dienstregeling van het busvervoer. Het is nog
onduidelijk of de provincie de correcties in 2004 structureel maakt. Dit
kost extra geld. De correcties werden gemaakt nadat er in 2003 veel oproer
kwam over het verdwijnen van buslijnen op het platteland. Per 15 maart werd
een nieuwe dienstregeling ingevoerd voor de hele provincie Zeeland. De
nieuwe dienstregeling was nodig vanwege de komst van de Westerscheldetunnel
en het verdwijnen van de twee veerverbindingen Kruiningen en Vlissingen.
Tegelijkertijd werd echter gekozen voor een versterking van de verbindingen
tussen de vier grote kernen in Zeeland: Goes, Zierikzee, Vlissingen en
Middelburg. Dit ging ten koste van de busvoorzieningen in minder grote
plaatsen. Groepen mensen die op het platteland wonen en geen auto
kunnen/mogen rijden (ouderen, scholieren en gehandicapten) waren de klos. De
sociale functie van het OV was in het geding. De provincie besloot
uiteindelijk toch een aantal correcties toe te passen.
Overijssel
Overijssel laat zich opdelen in West-Overijssel en Twente. In
West-Overijssel moeten de pijnlijke beslissingen nog genomen worden.
Eigenlijk zijn ze al begonnen, want in 2003 is het reizen met het openbaar
vervoer al duurder geworden. De zones waarbinnen een strip van de
strippenkaart moet worden afgetekend zijn kleiner geworden. Over verdere
bezuinigingen moeten de bestuurders nog praten met de huidige vervoerders.
Uit deze onderhandelingen zal dan blijken of de huidige vervoerders het met
wat minder subsidie kunnen doen of dat er gesneden wordt in de
dienstregeling. In Twente zijn in oktober 500 handtekeningen opgehaald tegen
het mogelijke verdwijnen van buslijn 60 tussen Hengelo en Oldenzaal. Veel
scholieren maken gebruik van de lijn.
Drenthe
In tegenstelling tot andere provincies, hoeft de provincie Drenthe dit
najaar geen buslijnen te schrappen om tegemoet te komen aan de landelijke
bezuinigingen. Vanwege een meerjarenafspraak met het Rijk heeft Drenthe al
veel bezuinigd. Volgend jaar wordt het busvervoer in Drenthe aanbesteed. Dan
zullen alsnog ook de extra bezuinigingen vanaf 2005 moeten worden
meegenomen, en zal er ongetwijfeld wederom gesneden moeten worden in de
dienstregeling.
Friesland
Ton Baas, gedeputeerde Verkeer namens de VVD in Friesland, liet op 7 oktober
2003 in de Staatscourant het volgende optekenen: 'Bij verdere bezuinigingen
moeten echt keuzes worden gemaakt, zoals het zondags niet meer rijden voor
14.00 uur en het openbaar vervoer in het landelijk gebied niet meer laten
stoppen om 19.00 uur, maar ook aan het opheffen van zowel bus als trein. Ook
het opheffen van het openbaar vervoer op de waddeneilanden moet niet
uitgesloten worden. Dit zullen voor de Provinciale Staten moeilijke keuzes
worden'. De bezuinigingen in Friesland moeten van vervoerder NoordNed komen.
De andere Friese vervoerder, Arriva, heeft een contract met de provincie dat
vastligt tot 2006. NoordNed heeft enkele weken geleden een voorstel voor
bezuinigingen gedaan. Plan is om op zondag in de ochtend- en avonduren
minder bussen te laten rijden. Andere opties van NoordNed zijn het opheffen
van avonddiensten tussen kleine dorpen, het opheffen van lijn 91 tussen
Leeuwarden en Winsum en het minder vaak laten rijden van de sneldienst
tussen Leeuwarden en Holwerd.
Groningen
In tegenstelling tot andere provincies, hoeft de provincie Groningen dit
najaar geen buslijnen te schrappen om tegemoet te komen aan de landelijke
bezuinigingen in het stad- en streekvervoer. Vanwege een meerjarenafspraak
met het Rijk heeft Groningen al veel bezuinigd. Volgend jaar wordt het
busvervoer in Groningen aanbesteed. Dan zullen ook de extra bezuinigingen
vanaf 2005 moeten worden meegenomen, en zal er ongetwijfeld wederom gesneden
moeten worden in de dienstregeling.
Limburg
Maastricht
De bezuinigingen van Balkenende II worden voor het stadsvervoer in
Maastricht voorlopig opgevangen door tariefsverhogingen. Tevens sluit per 1
januari 2004 de OV-shop van Stadsbus bij het treinstation in Maastricht. De
bus vanuit de buitenwijken naar het centrum wordt per 1 januari 2004 voor
zo'n zestienduizend passagiers vijftig procent duurder. Volgens woordvoerder
P. van Mulekom van stadsbus Maastricht gaat de tariefsverhoging maximaal 7,5
procent aan klanten kosten.
Rest van Limburg
Wat de bezuinigingen gaan betekenen voor het busvervoer in de rest van
Limburg, is nog niet duidelijk. In de provincie Limburg is in 2003 al
gesneden in de dienstregeling. Tevens zijn de tarieven verhoogd door de
strippenzones te verkleinen. De nieuwe dienstregeling van Hermes, zoals deze
waarschijnlijk vanaf 15 december 2003 tot 1 april 2004 gaat gelden, lijkt
geen grote bezuinigingen op busritten en buslijnen te bevatten. Te vrezen
valt dat er echter vanaf 1 april wel grote bezuinigingen nodig zijn, om de
kortingen van Balkenende II op te vangen.
---
Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland