CDA

CDA
07-11-03

Bijdrage CDA-fractie aan de Algemene Financiële Beschouwingen in de Eerste Kamer

'Het is voor mij een grote eer mijn maidenspeech te mogen houden tijdens deze AFB. Ik verheug mij op het debat vandaag met de collega´s en met deze Minister en Staatssecretaris van Financien.'

In de laatste twintig jaar van de vorige eeuw hebben veel kabinetten veel goede dingen gedaan, maar drie onderwerpen zijn nooit afgerond. Wel veel nota´s, maar geen duidelijk beleid.
Het gaat om de VolksGeZondheid (VGZ ), de WAO en de infrastructuur. Onze fractie steunt het kabinet in zijn pogingen deze slepende dossiers tot een goed einde te brengen.
In dit licht ben ik het dan ook geheel oneens met de conclusie van mevrouw De Wolff van GL tijdens de APB dat er op sociaal-economisch gebied niets nieuws onder de zon zou zijn.
Door het wel oppakken van problemen, die te lang door onenigheid zijn blijven liggen zou je zelfs van een trendbreuk kunnen spreken.

Zeer positief is onze fractie over het feit dat het kabinet in het Beleidsprogramma 2003-2007 concrete doelstellingen heeft geformuleerd, waardoor de beoordeling van het succes van het kabinet kan worden geobjectiveerd. Tijdens de APB is toegezegd dat het kabinet jaarlijks zal rapporteren over de voortgang. Deze rapportage stellen wij zeer op prijs.

Onze fractie is voorstander van een evenwichtig en consistent financieel beleid Dus ook voorstander van een stevige Minister van Financien. Dit is niet alleen een voorwaarde voor een gezonde financieel-economische ontwikkeling, maar ook een absolute voorwaarde voor een goed sociaal beleid op langere termijn. Daar waar de Minister van Financien faalt betaalt uiteindelijk de arme de prijs. Als oud-vakbondsman ben ik mij daarvan zeer bewust.

In mijn bijdrage zal ik dan ook proberen het beleid van het kabinet te toetsen aan deze dubbele doelstelling vanuit de invalshoek: wereld, Europa en Nederland.

De laatste tijd is een discussie gevoerd over de vraag of tijdens Paars II in de goede jaren niet te weinig is gedaan aan schuldreductie en teveel aan lastenverlichting en uitgaven in de zorg. Namens onze fractie wil ik onze grote waardering uitspreken voor de kritische analyse die de Minister van Financien zelf heeft gemaakt voor de VVD over deze periode.

De wereldeconomie

Alhoewel wij het hier vandaag hebben over de begroting van Nederland kan en wil ik niet voorbijgaan aan het feit dat onze problemen relatief zijn in vergelijking met de grote noden in veel andere landen. Bij de begroting van OS zullen wij hier uitgebreid op in gaan. Maar ook hier bij de AFB wil ik enkele punten aan de orde stellen.

Immers via de Wereldbank en het IMF is onze Minister van Financien ook mede verantwoordelijk voor de gehele wereld. In de discussie over de globalisering wordt vaak de stelling verkondigd dat de armen steeds armer worden en de rijken steeds rijker. Volgens onze interpretatie van de cijfers uit de MEV ( 42 en 45 ) blijkt echter dat de groei in grote delen van de derde wereld inclusief Afrika hoger is dan die in de EU. Hetzelfde is het geval met de landen in voormalig Oost-Europa. Graag hoor ik hier de visie van de Minister op de perspectieven van de ontwikkelingslanden en de voormalige Oost-Europese landen in de wereldeconomie. Vooral over Afrika maken wij ons grote zorgen.

Binnen de EU hoor je vaak dat de verschillen tussen landen onderling kleiner zijn geworden, maar binnen met name de grote landen veel groter. Is dit juist? En speelt dit effect dan misschien ook op wereldniveau?
Welk concreet beleid voert ons land binnen deze internationale instellingen om de wereld iets rechtvaardiger te maken?

De laatste tijd hoor je weinig meer van de schuldsanering van met name landen in Afrika. Wat is de inzet van ons land op dit punt?

Europa

Voor ons land zijn uiteraard de ontwikkelingen binnen de andere grote blokken ook van groot belang, maar vandaag wil ik het vooral hebben over Europa. Toch het meest bepalende gebied voor ons land. Tijdens het VNO/NCW congres van 3 november jl kon men veel sombere geluiden horen over de snelheid waarmee Europa de Agenda van Lissabon uitvoert. Waardoor Europa dreigt af te zakken in de wereld t.o.v.Azie en Amerika. Deelt u deze analyse?

Opvallend is dat een aantal landen buiten de Eurozone het beter doet dan de landen in de Eurozone zelf. Komt dit nu vooral door het grote gewicht van Duitsland en Frankrijk of spelen er ook andere factoren een rol. Indien deze ontwikkeling zich lang blijft voortzetten is dat dan geen groot gevaar voor de uitbreiding van de Eurozone. Zie bv de uitslag in Zweden.

Duitsland blijft volgens mij het grote probleem in de Eurozone met een werkloosheid van 10 %, een negatieve groei en een tekort van bijna 4 %. Door het grote gewicht van Duitsland in het EU-gebied van ongeveer 30 % van het BBP is Duitsland voor de gehele EU, maar zeker voor ons van het grootste belang.

Wel ben ik het eens met de heer Schuyer, die tijdens de APB wees op de geweldige prestaties, die de oude BRD heeft geleverd voor de ontwikkeling van de oude DDR, geheel Oost Europa en Rusland. Maar dit is geen excuus noodzakelijke hervormingen te lang uit te stellen. Je kunt ook zeggen dat juist deze grote offers de hervormingen extra noodzakelijk hebben gemaakt.
Duitsers zelf spreken vaak van een Reformblokkade.

Zelf heb ik de Hamburgse CDU eens mogen wijzen op het feit dat in grote landen de " Auslandabhaengigkeitsbewustseinsgrad" te laag is. Ook landen zoals Frankrijk hebben veel last gehad van dit verschijnsel. Maar volgens mij gaat Frankrijk sneller vooruit op dit moment dan Duitsland.

Al moet ik eerlijkheidshalve toegeven dat ook bij ons dit bewustzijn soms tijdelijk weg is met alle gevolgen vandien zoals we nu ook weer meemaken. De loonkosten zijn enkele jaren achter elkaar uit de Europese pas gelopen. Toen daarna ook nog de Euro in waarde steeg zat het bedrijfsleven gelijk in de problemen. Veel ontslagen en een directe nadelige invloed op de schatkist.

Tijdens de start van de Euro heeft onze Minister zich samen met Duitsland met succes ingespannen de normen op Europees niveau te handhaven. De Minister was hard tegen vooral landen in het Zuiden. Duitsland en Frankrijk overtreden nu de normen, terwijl bv Spanje en Griekenland zich voorbeeldig aan deze normen houden. Welke concrete middelen hebben de Euro-landen om Duitsland en Frankrijk in het gareel te houden? Wat is concreet de inzet van de Nederlandse regering op dit punt?
Volgens ons is dit van groot belang voor het internationale vertrouwen in de Euro. Niet voor niets vlucht men uit de Roebel in de dollar en niet in de Euro.

Onlangs lazen we in de krant dat ons land 250 miljoen Euro terugkrijgt uit Brussel. Dit is gebracht als een meevaller. Volgens Nederlandse Europarlementariers is dit nog maar de vraag. De teruggave aan alle lidstaten is een gevolg van het niet gebruiken van subsidie´s om welke redenen dan ook. Daar ons land bekend staat als een niet-gebruiker hebben wij de volgende vragen:

Hoeveel geld heeft Nederland in Brussel aangevraagd, hoeveel is geweigerd, hoeveel is toegekend en hoeveel is daadwerkelijk opgevraagd en ontvangen. Wat is de verhouding tot de 250 miljoen.

Nederland

Vandaag wil ik het hebben over:


- de prioriteiten in het beleid bij de uitgaven
- de verdeling tussen bezuinigen, lasten verhogen en meer schulden
- de grote dossiers VGZ,WAO en de infrastructuur
- enkele aspecten van de belastingen

- de deregulering

- de administatieve lastendruk

- gevolgen voor de burger

Daar er vorig jaar om bekende redenen geen AFB zijn gehouden wil ik hier vooraf twee onderwerpen aan de orde stellen

De koopkracht van huishoudens is in 2001 mede dankzij de belastinghervorming behoorlijk gestegen. Toch is in datzelfde jaar de bijdrage van de particuliere consumptie aan de economische groei beperkt gebleven ( 0,2 in 2001 en 0,1 in 2002). Zelfs lager dan de bijdrage van de overheidsconsumptie aan de groei ( 0,9 in 2001 en 0,8 in 2002). MEV pag 87. Welke factoren hebben hierbij een rol gespeeld? Het antwoord willen wij graag gebruiken bij de actuele discussie of al dan niet via de consumptie de economie moet worden aangezwengeld.

In het eerste jaar van de Euro is er veel geklaagd over de stijging van de prijzen. Daar ik niet twijfel aan de rekenkunst van veel Nederlanders geloof ik ook niet dat alles van psychologische aard is geweest.
Anderszijds vind je in de MEV geen aanwijzingen voor extra prijsstijgingen en ook geen stijging van de winstmarges. Immers de AIQ stijgt.
Een verklaring zou kunnen zijn dat gemiddeld alles klopt, maar in bepaalde bedrijfstakken niet. Bv de horeca. Wat is de mening van onze Minister op dit punt?

De prioriteiten in het beleid:

In 2004 wordt er ondanks de beperkte ruimte bijna 1,5 miljard extra uitgetrokken voor mobiliteit, zorg, kennis, veiligheid en natuur. Onze fractievoorzitter heeft hierover zijn waardering uitgesproken tijdens de APB.
Indien het met de economie in de komende jaren weer beter gaat moeten wij met dit beleid doorgaan om ons land in een structureel betere positie te brengen. Maar ook als de economie onverhoopt blijft tegenzitten is het noodzakelijk dat hiervoor middelen beschikbaar worden gesteld. Zie bv de Agenda van Lissabon
Wat is de mening van het kabinet op dit punt?

De verdeling tussen bezuinigen, lastenverhoging en schulden

Vooraf een opmerking over het woordgebruik. Bezuinigen wordt vaak gebruikt voor beperking van de uitgaven en wijziging van de lasten. Bezuinigen zou ik willen beperken tot het ombuigen van de te verwachten uitgavenstijging.
Het resultaat is meestal een kleinere stijging of soms een daling van de uitgaven. Dit laatste komt in 2004 in reele termen voor bij een beperkte groep uitgaven, waaronder het openbaar bestuur, defensie en subsidie´s aan het bedrijfsleven.
Alle andere groepen uitgaven stijgen in reele termen. Veiligheid, onderwijs en SZ het meest.
Is de Minister het met deze definitie eens en is hij bereid mee te werken aan een meer zuiver woordgebruik op dit punt?

De gevolgen van de tegenvallende economische groei zijn primair opgevangen door een vergroting van het tekort van 0% in 2001 naar 1,6% in 2002 naar 2,4 % in 2003. Het kabinet wil dit tekort terecht niet verder laten oplopen in 2004. T.o.v. de verwachting in de Miljoennota 2003 stijgt het tekort in 2004 met ongeveer 10 miljard.Voor de gehele kabinetsperiode stijgt de Staatsschuld met dertig miljard, van 246 naar 276 miljard.

In 2003 zijn de lasten van voornamelijk werknemers gestegen met 4,5 miljard Euro vooral pensioenpremie en ziektekosten. De eerste post is niet zozeer een gevolg van het beleid van de overheid. Immers werkgevers en werknemers gaan over de pensioenen. De tweede post is een mengvorm. Aanbieders en overheid zijn hier beide partij.

Zonder beleid zou het tekort in 2004 dichter bij de 4 % dan bij de 3% zijn uitgekomen. Dit wil het kabinet verhinderen door de lasten in 2004 nogmaals te verhogen met 1,25 miljard ( volgens het CPB met 2,5 miljard). Het verschil gaat over de visie op een lastenverschuiving.

Daarnaast wordt voorgesteld 10,6 miljard te bezuinigen.

De totale tegenvaller van 2003 en 2004 wordt volgens mij opgevangen door:


- een ombuiging (bezuiniging) van bijna 11 miljard
- stijging tekort van ongeveer 10 miljard

- stijging lasten van volgens Regering 1,2 miljard, volgens CPB van bijna 2,5 miljard in 2004. Dit na een stijging van de lasten van 4,5 miljard in 2003.

Als deze berekening klopt is dit een duidelijke mix van maatregelen. Het zijn niet alleen maar bezuinigen.
Dat het kabinet alleen maar bezuinigt kan men derhalve niet volhouden. Wij steunen van harte deze mix.
Gelet op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de marktsector zullen wij eventuele voorstellen de lasten te verhogen niet steunen. Gelet op het gewenst vertrouwen in de overheidsfinancien op langere termijn achten wij een verdere verhoging van het tekort zeer ongewenst.

Veel economen, al wordt het aantal de laatste maanden stukken minder, zijn van mening dat ons land zich uit de recessie moet werken door minder te bezuinigen bij de overheid, door extra toekomstgerichte overheidsuitgaven of door het aanzwengelen van de consumptie.

Ik geloof niet in de laatste oplossing. In ieder geval zolang het nationale kostenpeil te hoog is. Teveel lekt dan weg via de import.

Het gevolg van minder bezuinigen bij de overheid en het doen van extra toekomstgerichte uitgaven is een vergroting van de schuldenlast. De eventuele positieve gevolgen zijn daardoor naar mijn mening kleiner dan de negatieve gevolgen van het vergroten van de schulden. Het vertrouwen in het financieel beleid van de overheid is zeer belangrijk voor het herstel van onze economie. Dit vertrouwen wordt ernstig geschaad indien zowel in goede tijden als in slechte tijden de overheid schulden blijft maken met de mededeling dat men daarmee morgen zal ophouden.

Het probleem op dit moment is het afbrokkelen van de werkgelegenheid in de marktsector. Dit probleem is niet structureel te compenseren door meer mensen bij de overheid e.d. in dienst te nemen. Tot slot zijn mij geen landen bekend waar dit medicijn heeft gewerkt. Wel ken ik landen zonder tekorten met een positieve economische ontwikkeling zoals Spanje en veel Scandinavische landen.

Graag hoor ik van de Minister of hij deze analyse deelt. Tevens zou ik de mening van de Minister willen horen over de vraag hoe het komt dat toch zoveel economen weinig waarde hechten aan de negatieve gevolgen van steeds grotere schulden.
Dat kan toch niet alleen liggen aan de kwaliteit van ons onderwijs??

De grote dossiers, waar wordt bezuinigd?

De Nederlandse collectieve uitgaven worden al jarenlang gekenmerkt door het bevoordelen van de consumptieve uitgaven. Alles wat met de toekomst te maken heeft wordt min of meer verwaarloosd. Vergeleken met het buitenland geven wij minder uit aan onderwijs, kinderbijslag, technologie en infrastructuur.
Terecht wil het kabinet deze trend nu ombuigen.

Daar OS terecht wordt ontzien, de renteuitgaven alleen maar stijgen en defensie al behoorlijk inlevert en heeft ingeleverd kom je bij het zoeken naar bezuinigingen automatisch terecht bij het overheidsapparaat, de SZ en de VGZ. Daar gaan de grote bedragen in om. Ongeveer 70 % van de totale uitgaven.

Maar er is volgens ons meer.
Het kabinet gaat uit van de opvatting dat onze verzorgingsstaat niet vergrijzingsbestendig is. De opvang van de stijgende kosten van de vergrijzing in de vorm van meer AOW, hogere pensioenen en hogere ziektekosten vereisen grote ingrepen. Het oorspronkelijke idee om de stijging van de kosten van de AOW te financieren uit de beperking van de staatsschuld wordt nog steeds aangehangen, maar voorlopig stijgt de schuld alleen maar.
Dus moeten andere maatregelen worden genomen.

Op het gebied van de VGZ zit ons land qua kosten op een gemiddeld Europees niveau. We blijven wel achter bij de toplanden op dit gebied.Wel zijn bij ons de wachtlijsten lang, volgens velen mede een gevolg van de in ons land jaren beoefende aanbodsturing door de overheid
( sowjet-model).
Het systeem wordt nu omgebouwd in de richting van een vraagsturing. Deze hervorming kan gemakkelijk leiden tot een geweldige kostenstijging. In 2002 is dit min of meer het geval geweest door de wijziging van de financiering. (MEV pag 31)
Hoe wil het kabinet verhinderen dat bij deze hervorming de kosten niet meer in de hand te houden zijn? Bestaat hiervoor een scenario?

In de oorspronkelijke voorstellen van het kabinet wilde men de prijsgevoeligheid van de consument vergroten door eigen bijdragen en door invoering van een eigen risico. Beide elementen fungeren als "remgeld" om het op z´n Belgisch te zeggen. Maar toch verschillend van aard.
Tussen haakjes: de Nederlandse voorstellen lijken opvallend veel op het Duitse pakket.

Terwijl daar Rood/Groen aan de macht is. Net zoals Bondskanselier Schroeder oplossingen probeert te zoeken samen met de oppositie zijn ook wij bereid tot een goede dialoog met de oppositie in dit huis over de grote stelselherzieningen. De Wet Werk en Bijstand is hiervoor een voorbeeld.

Door de Tweede Kamer is de eigen bijdrage vervangen door een hoger eigen risico.
Maakt deze wijziging nog verschil voor de vraagsturing in de VGZ?

Volgens het voorlopig sociaal accoord sluit het kabinet zich m.b.t. de WAO steeds meer aan bij de voorstellen uit het SER-advies. Wij kunnen deze weg goed volgen.

De extra gelden voor de infrastructuur gaan voor een groot deel naar het wegwerken van de achterstanden in het onderhoud van de publieke netten vooral spoor-en waterwegen. Wij betreuren dat dit noodzakelijk is, maar aanvaarden wel het beleid terzake.
Terwille van de borging van het publieke belang zijn velen van oordeel dat publieke netten in overheidshanden moeten blijven. Het komt het vertrouwen in de overheid niet ten goede dat juist nu blijkt dat de overheid zelf de openbare netten heeft verwaarloosd. Dat moet veranderen. Vandaar onze steun op dit punt.

De belastingen

Vandaag wil ik hier nog enkele punten aan de orde stellen:


- fraudebestrijding en deregulering binnen Europa
- generaal pardon voor zwartspaarders

- wetten wijzigen met terugwerkende kracht

Alhoewel de Europese bureaucratie relatief beperkt is en veel regels ook tot doel hebben nationale regels te vervangen blijven wij ons op fiscaal gebeid en op het gebied van het toezicht op de financiele wereld zorgen maken over de omvangrijke regelgeving die vanuit Europa komt.
Inhoeverre wordt bij de dereguleringsoperatie ook gelet op de europese regelgeving?

Een ander punt van zorg betreft de omvangrijke fraude in Europa op het gebied van de BTW. Deze fraude zou nog groter kunnen worden bij de uitbreiding van de EU.
Fraude ondermijnt het vertrouwen van de burger in Europa.

Is het kabinet voornemens deze twee onderwerpen op de agenda te plaatsen tijdens ons EU-Voorzitterschap? Wordt dit met de Ieren besproken?

In de vele uitgebreide en enthousiaste nieuwsbrieven van de Staatssecretaris, die je niet kunt missen als je enigszins op de hoogte wilt blijven van de ontwikkelingen in de wereld, las ik zijn verslag van een bezoek aan een collega in Belgie. Daarin wordt gesproken over een generaal pardon voor zwartspaarders in Belgie. Ook in de Duitse plannen zit iets dergelijks. Hoe zijn de ervaringen geweest in Italie? Bestaan er op het Ministerie plannen op dit punt? Alhoewel het vergeven van zondaars ons zou moeten aanspreken zijn wij geen voorstander van een dergelijk idee. Zwart sparen mag naar onze mening niet lonen. Een generaal pardon is bovendien onrechtvaardig t.o.v die belastingplichtigen, die hun spaargeld wel eerlijk hebben opgegeven.

Onze fractie staat zeer kritisch tegenover het wijzigen van de fiscale regels in het nadeel van de burger met terugwerkende kracht. Hetzelfde geldt voor het laten ingaan van wijzigingen op het moment van publiceren van een persbericht. Op dit punt zullen wij het kabinet zeer kritisch volgen.

De deregulering

Tijdens de APB is hierover uitgebreid gesproken. Mijn vraag is of er in dit verband ook wordt gezocht naar snelle oplossingen voor gevallen waarbij ondernemers en burgers te maken krijgen met tegenstrijdige regels. Zou er een centrale instantie kunnen komen die in zo´n geval de knoop doorhakt, waardoor wij ook afkomen van een deel van het gedogen.

De administratieve lastendruk

Deze Minister is belast met het oplossen van dit probleem. Kan hij in grote lijnen uiteenzetten hoe hij denkt dit probleem aan te pakken?

Tijdens de vorige AFB heeft mijn voorganger Stevens uitgebreid de feestdagenregeling aan de orde gesteld. Een groot bedrijf dat met de feestdagen in december iets aan het personeel wil geven wordt opgezadeld met een geweldige administratieve romslomp. Staatssecretaris van Eijk heeft toegezegd dit probleem te bekijken vanuit de invalshoek administratieve lastendruk. Kan deze regeling niet worden vereenvoudigd door bv alles vrij te stellen onder de 50 Euro?

De werkgelegenheids en inkomenseffecten van het beleid

De werkgelegenheid in de marktsector daalt in 2003 met 100.000 en in 2004 met bijna 70.000 personen. Voor de zorg is dat in beide jaren positief samen ongeveer 28000 personen. Bij de overheid komen er nog 7000 man erbij.
Het is terecht dat het kabinet en de sociale partners inzetten op meerjarige loonmatiging om de trend in de marktsector om te buigen In dit licht juichen wij het ontwerp sociaal accoord toe. Het is aan de contractspartijen dit accoord verder uit te werken.

Tijdens de APB in deze Kamer is uitgebreid stilgestaan bij de inkomenseffecten en bij de compensatieregeling. Alvast dank voor de notitie van SZW
Wij wachten de toegezegde uitwerking van de compensatieregeling vol spanning af.
Dit ook in het licht van de jongste NIBUD-cijfers m.b.t. de inkomenspositie van ouderen

Slotwoord

Ik wil het kabinet graag beoordelen op basis van onze twee normen ( degelijk en sociaal) op de drie genoemde gebieden (Wereld, Europa en Nederland). Degelijk op financieel gebied op alle fronten. Sociaal richting de armste landen in de wereld, richting de nieuwe lidstaten in Europa en de armen in het algemeen. Binnen ons land hechten wij heel sterk aan de tijdens de APB toegezegde compensatieregeling. Het sociale complement voor de op zichzelf noodzakelijke stelselherzieningen.

Gerrit Terpstra

vrijdag 7 november 2003