ChristenUnie


Bijdrage debat Begroting Justitie Dinsdag 28 Oktober 2003 - 22:49

Alleen uitgesproken tekst geldt

André Rouvoet: De rechtsstaat is een groot goed, dat we hebben te koesteren. Tegelijk is de rechtsstaat niet een statisch gegeven, een gestold bezit, maar is zij voortdurend in ontwikkeling. Natuurlijk: hoe fundamenteler de rechtsnorm, hoe dieper geworteld in het collectieve rechtsbesef, des te meer zal hij bestand zijn tegen de waan van de dag. Maar het valt niet te ontkennen dat er door de jaren en decennia heen beweging zit in hoe we met elkaar aankijken tegen zaken als rechtshandhaving, plaats en functie van het strafrecht, de omvang van het instrumentarium en de balans tussen overheidsinterventie en privacy. In vergelijking met de jaren 60 en 70 is er sprake van een zekere no-nonsense sfeer, waarin zaken die toen vanzelfsprekend en onomstreden waren ter discussie worden gesteld en heilige huisjes bij het grof vuil aangetroffen kunnen worden. We zijn het vrijheid blijheid-denken wel voorbij en dat vinden we terug in het beleid. Van het huishoudensdenken in het inkomensbeleid tot de sluiting van tippelzones en van het terugdringen van de coffeeshop tot het tegengaan van het kraken van bedrijfspanden. Dat zal ongetwijfeld veel te maken hebben met de wisseling van generaties, maar bijv. ook gewoon met de persoon van deze minister, die zich tot dusverre niet als een door het provodom gestempelde exponent van de jaren 60 heeft doen kennen. Hoe dan ook: in veel opzichten is mijn fractie bepaald niet rouwig om de nieuwe wind die over het terrein van rechtsstaat en strafrecht waait.

Tegelijk blijft het oppassen geblazen dat ons geen wezenlijke zaken uit handen waaien. In dat verband word ik een beetje wantrouwig als er ineens een nieuwe term als een bruikbare rechtsorde wordt geïntroduceerd: dat is óf een open deur en dus betekenisloos óf een legitimatie voor rigoureuze maatregelen. En ik schrik van de boodschap van de nieuwe nota Rechtsstaat en rechtsorde, dat de overheid publieke belangen zal behartigen als maatschappelijke instanties of de markt daar niet toe in staat zijn. Laat ik als schot voor die boeg maar vast zeggen dat de ChristenUnie niets voelt voor een geprivatiseerde rechtsstaat met de overheid als bezemwagen Bij het behartigen van het publieke belang en het bevorderen van het recht zijn efficiëntie en kosteneffectiviteit niet de hoogste norm! Dat neemt niet weg dat ook op het terrein van justitie de eigen verantwoordelijkheid van burgers en organisaties sterker benadrukt kan worden, zoals ook al wel gebeurd is (ouders betalen HALT-programmas e.d. voor hun kinderen).

Wat niet verandert, niet mag veranderen, is dat de justitie het bevorderen van gerechtigheid, het verschaffen van recht bij schendingen van de regels, en het beschermen van de veiligheid van de burgers een kerntaak van de overheid is. Vrouwe Justitia heeft daar haar handen vol aan. Want het recht wordt op straat gebogen. Er is veel onrecht, wetsovertreding, onveiligheid en dreiging.

Nu is dit van alle tijden: vanaf de eerste ongehoorzaamheid van de mens uit Genesis 3 is er niets nieuws onder de zon Wel kent iedere tijd zn eigen typen onrecht. Voor onze tijd noem ik als vormen die mij zorgen baren in het bijzonder de zware georganiseerde criminaliteit (vuurwapengeweld, liquidaties), geweld/terreur/intimidatie/overlast op straat, maar ook bijv. discriminatie en antisemitisme. Een specifiek aspect van dit complex is het allochtone aandeel erin; daarover is ook gisteren al gesproken. We raken hier onmiskenbaar aan het waarden en normen-debat en dat is door het kabinet ook onderkend en tot uitdrukking gebracht in extra geld voor zaken als jeugdbeleid, veiligheid en integratie.

Nu heeft de overheid niet stil gezeten bij deze toename van geweld en overlast: er zijn zeker de laatste jaren nieuwe instrumenten / regels / straffen bijgekomen, waarbij de privacy terrein moest prijsgeven ten gunste van de rechtshandhaving. Denk aan preventief fouilleren, cameratoezicht, DNA-onderzoek, de art. 140-aanpak, enz. Dit alles heeft niet kunnen voorkomen dat we bij bepaalde veel voorkomende overlast of asociaal gedrag met lege handen staan: vervuiling en vernieling op straat, agressief of intimiderend gedrag in de trein, voortdurend nachtelijk lawaai, overlast rond coffeeshops. Denk ook aan de recente gebeurtenissen in
Amsterdam-Geuzenveld/Slotervaart. Het valt niet te ontkennen dat de instrumenten van preventie én repressie maar al te vaak tekort schieten, bijv. doordat de feiten niet ernstig genoeg zijn voor een adequate strafrechtelijke reactie, of doordat uit vrees voor represailles geen aangifte wordt gedaan. En zo kent menige gemeente zn eigen groepje notoire probleemveroorzakers en overlastbezorgers, waar iedereen zich groen en geel aan ergert, maar waar geen kruid tegen gewassen lijkt te zijn.

Voor dit soort situaties van asociaal gedrag wil de ChristenUnie een nieuw instrument introduceren, dat we de welluidende naam Doe normaal-bevel hebben gegeven. Dat is een strafrechtelijke maatregel op grond waarvan iemand gehouden is zich een bepaalde periode te onthouden van bepaalde, precies omschreven gedragingen die kunnen worden getypeerd als asociaal gedrag. Houdt hij zich niet aan de bepalingen van het bevel, dan volgt vervangende hechtenis. In sommige gevallen kan worden volstaan met een Ik doe normaal-contract, waarin ook weer precies staat omschreven wat wel en wat niet mag en waar zijn handtekening onderstaat; wie toch weer in de fout gaat riskeert een Doe normaal-bevel.

Dit voorstel is ontleend aan de Britse ABC (acceptable behaviour contract) en ASBO (anti-social behaviour order), waarmee zeer positieve ervaringen zijn opgedaan. De minister en de collegas beschikken inmiddels over een notitie, waarin ons voorstel nader is uitgewerkt, met een complete proeve van een wetsvoorstel erbij. Graag krijg ik een eerste reactie van de minister en hoor ik of hij bereid is om de mogelijkheden tot introductie van zon instrument te onderzoeken.

MdV, in telegramstijl een aantal andere onderwerpen.

Waarden en normen. De begroting heeft het in het kader van het waarden en normendebat over handhaven, veiligheid en opvoeding. Ik zou zeggen dat we die volgorde moeten omdraaien: t gaat eerst en vooral over opvoeden en overdragen van waarden en normen, vervolgens over het stellen van regels en als sluitstuk over de handhaving daarvan. Hoe staat het overigens met de bijdrage van Justitie aan de invulling van de zgn. immateriële paragraaf uit het Hoofdlijnenakkoord, m.n. wat betreft twee onderwerpen: het geven van meer ruimte aan gemeenten in het bordeelbeleid en de positie van gewetensbezwaarde ambtenaren van de burgerlijke stand.

Porno. In het kader van het waarden en normen-debat wordt het de hoogste tijd om eindelijk eens iets te doen aan het tegengaan van de erotisering van de openbare ruimte. Zie de actie van de ChristenUnie-jongeren. Er is een relevante bepaling beschikbaar, nl. art. 250a Sr, die nu feitelijk een dode letter is. Wil de minister reageren op de volgende suggesties:

· De strafbaarstelling van gewelddadige porno, met meldpunt vergelijkbaar met meldpunt kinderporno voor de internetwereld.
· Bevorderen van het icra-label, een label dat (volgens mij) 1. schone sites labelt en 2. voorkomt dat deze sites onterecht, omdat er een filter aanstaat, ineens niet toegankelijk zijn. (contentfiltering)
· Double-opt in bij pornosites (dus eerst het scherm met pas op! Etc, daarna naar keuze doorklikken of niet. Voorkomt overval.
· In samenhang: omslaghoesje (met voetjes?)

Vechtsporten. Er zijn aanwijzingen dat bij de excessen rond zinloos geweld de afgelopen jaren vechtsporttechnieken zijn gebruikt, met name door allochtonen. Nu zijn er vechtsporten en vechtsporten. Bestaat er inzicht in om welke vechtsporten het gaat? Is er aanleiding hier nader onderzoek naar te doen, bijv. naar registraties van clubhouders en hun klanten?

Drugs. Drugsbeleid is in Nederland primair volksgezondheidbeleid. Uit het recente plan van minister Donner om de coffeeshops alleen aan Nederlanders te laten verkopen moet ik dan ook concluderen dat de volksgezondheidsbelangen van de Nederlanders minder zwaar wegen dan die van de Duitsers. Geen misverstand: ik ben er erg voor, maar herinner me nog goed dat een aantal jaren geleden de burgemeesters van de grenssteden hierom vroegen, maar van Justitie nul op het rekest kregen omdat dit zou leiden tot discriminatie van buitenlanders! Sluiting van coffeeshops heeft volgens mij (en de Duitse regering) dat nadeel niet en is beduidend effectiever vanuit de optiek van volksgezondheid én justitie.
En wat betreft XTC: adequate aanpak stuit op aarzelingen van Nederland om samen te werken met China, in het licht van de rechtsordelijke situatie daar. Dus geen informatieuitwisseling, anders krijgen misdadigers daar misschien wel de doodstraf. Is daar nu echt geen mouw aan te passen? Je kunt toch moeilijk stellen dat Nederland, door info-uitwisseling, daartoe verantwoordelijk gesteld kan worden. Is misschien nog een tussenweg mogelijk?

Reclassering. bezuinigingen ten stelligste afwijzen. Wellicht mag je meer resultaten verwachten. Maar naast repressiviteit is ook preventie en resocialisatie aan de orde! Bij veelplegers lijkt terzake eerder sprake van afschrijving van de daders: langdurige opsluiting is het eerste (en eigenlijk enige) doel, overigens strijdig ook met het desbetreffende wetsvoorstel dat de maatregel tevens in het kader van resocialisatie zet.
Wat betreft de subsidiëring van reïntegratie ex-gedetineerden is de ChristenUnie echt van mening dat de minister mét de Kamer moet erkennen dat het werk van organisaties als St. Exodus en St. Ontmoeting, gelet op de gunstige effecten ervan op de recidive, wel degelijk een justitiebelang vormt en derhalve vanuit m.n. de optiek van preventie van recidive gesubsidieerd behoort te worden. Ik heb een amendement daartoe meegetekend.

Gezinsvoogdij. Er moet meer kwaliteit komen bij minder geld en dus tijd. Hoe moet dat? à extra geld van de motie-v. Nieuwenhoven (sept. 02) is alsnog geschrapt! (Amend. PvdA?)

---