Persbericht Universiteit Utrecht
Faculteit Sociale Wetenschappen
27 oktober 2003
Pessimistische berichten zijn ongefundeerd
Families nog steeds een belangrijk bindmiddel in de samenleving
Nederlandse families vormen nog steeds een belangrijk bindmiddel in de
samenleving en gaan niet ter ziele. Verschillende berichten hierover zijn
dan ook ongefundeerd. Wel is er in de afgelopen 40 jaar het nodige gebeurd
met en binnen deze families. Het netwerk van familierelaties is fors
veranderd, het gezag als bindend element is versoepeld, maar die functies
die families van oudsher vervullen, blijven overeind. Tot deze conclusies
komt prof. Pearl Dykstra in haar oratie ' Het zit in de familie'. Daarin
schetst ze de veranderingen in families vanaf grofweg 1960, de periode
waarin de welvaartsstaat werd opgebouwd.
Prof. Pearl Dykstra houdt haar oratie op woensdag 29 oktober ter gelegenheid
van haar benoeming als bijzonder hoogleraar 'Verwantschapsdemografie' aan de
faculteit Sociale Wetenschappen vanwege het Nederlands Interdisciplinair
Demografisch Instituut (NIDI).
Netwerk van familierelaties
Demografische veranderingen zoals de toegenomen levensduur, de afname van
het kindertal en de toename van scheidingen en hertrouw hebben geleid tot
een aantal veranderingen. Allereerst zijn families geverticaliseerd; leden
van verschillende generaties blijven samen langer in leven. Daarnaast heeft
er een horizontale vernauwing van families plaastgevonden; er zijn minder
relaties met generatiegenoten. Tot slot is er sprake van een toenemende
complexiteit. Die complexiteit ligt bijvoorbeeld in een vermenging van
generationele positie en leeftijd, zoals in het geval van een stiefmoeder
die even oud is als haar kinderen. Daarnaast in een vermenging van generatie
en levensfase, zoals in het geval van een zoon die net als zijn op latere
leeftijd hertrouwde vader een kind heeft gekregen, of in de aanwezigheid van
meerdere sets ouders, grootouders, broers en zusters, kinderen en
kleinkinderen.
Familieverhoudingen
Het gezag als bindend element van familierelaties heeft plaatsgemaakt voor
meer egalitaire verhoudingen, hetgeen wordt weerspiegeld in veranderingen in
het familierecht. Economisch gezien is er nog veel ongelijkheid tussen
huwelijkspartners. Verder is het zelf vormgeven van familierelaties
belangrijker geworden. De bereidheid hulp te geven, of te ontvangen, is nog
groot.
Functies
De functies van families zijn de afgelopen 40 jaar dezelfde gebleven.
Dykstra gaat tijdens haar oratie in op drie functies.
Sociale reproductie: iemands levenskansen worden nu nog in aanzienlijke
mate, ten goede of ten slechte, bepaald door wat men van huis uit meekrijgt.
Zo is de sociale klasse van het gezin van herkomst nog steeds een
belangrijke voorspeller van hoe ver mensen het schoppen in de samenleving.
Dykstra voorspelt echter dat de achterstand die echtscheidingskinderen
hebben op kinderen uit intacte gezinnen zal afnemen.
Productie van welzijn: familieleden zetten zich in voor elkaar en komen voor
elkaar op. De mantelzorg was en is nog steeds een veelvoud van de formele
zorg. Ondanks de toegenomen drukte in hun levens, zijn ouders in de loop van
de tijd meer in plaats van minder tijd gaan vrijmaken voor hun kinderen.
Sociale integratie: families vormen nog altijd een belangrijk bindmiddel in
de samenleving. Hierbij moet worden aangetekend dat er een groeiend aantal
mensen is zonder familieverbintenissen: ouderen die al hun familieleden
hebben overleefd, en gescheiden niet-hertrouwde mannen.
Woensdag 29 oktober 2003 om 16.15 uur
Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht
Oratie: 'Het zit in de familie'
Mw. prof.dr. Pearl Dykstra, bijzonder hoogleraar 'Verwantschapsdemografie'
De tekst van de oratie is onder embargo verkrijgbaar bij
voorlichter Johan Vlasblom (030) 253 4073, j.vlasblom@csc.uu.nl
Universiteit van Utrecht