Partij van de Arbeid

Den Haag, 29 oktober 2003

Maidenspeech van Joanneke Kruijsen (PvdA) tijdens het plenaire debat over Begroting LNV/Natuur - 29 oktober 2003

Voorzitter!

"De vlinder is ontpopt, vlieg maar op je kleurige vleugels de zon hoopvol tegemoet." Zo werd ik - bijna 35 jaar geleden - aangekondigd in deze wereld en nu mag ik - tijdens mijn maidenspeech - de begroting voor natuurbeheer 2004 bespreken. Ik kan daarbij de minister aanspreken op zijn verantwoordelijkheid voor de bescherming van onder andere het heideblauwtje en het veenbesblauwtje.

De roep om bescherming van de natuur is al van voor mijn tijd, maar zij is nog steeds even actueel. Rachel Carson wees in '62 in haar boek Silent Spring al op de langetermijn effecten van het gebruik van pesticiden. Nog steeds moeten we extra aandacht vragen voor dit onderwerp. Niet voor niets heeft mijn collega Waalkens net nog gepleit voor een krachtig impuls voor de biologische landbouw. De tijd dat het mondiale ecosysteem de effecten van ons menselijk handelen nog kon opvangen, hebben we al lang achter ons gelaten. Natuur in Nederland bestaat omdat wij er bewust voor kiezen. Precies 30 jaar geleden nam deze Kamer de Natuurbeschermingswet aan. Het belang van natuurbescherming is er sinds 1973 niet minder om geworden.

De natuur in Nederland is van vitaal belang voor onze samenleving. Zonder longen geen gezond leven, zonder natuur geen gezonde samenleving. Natuur is een collectief goed en vergt collectieve verantwoordelijkheid voor bescherming en beheer. Natuur betekent het tegenwicht voor de hectiek van ons hedendaags leven. Stilte, rust, meanderen langs kleine bospaadjes, tot je knieën bespat met modder. Zo ontstond afgelopen zondagmiddag deze inbreng. Zo komen mensen tot rust na een week hard werken, om bij te tanken, om bij zichzelf te komen en te beseffen waar het in het leven om draait.

De natuur ligt in Nederland altijd om de hoek. Des te schrijnender is het te moeten constateren dat de Nederlanders steeds meer vervreemden van die natuur. Ruim de helft van de kinderen komt minder dan eens per jaar buiten in de natuur, de volgende generatie weet dus nauwelijks meer wat natuur is. Laat staan dat ze het belang ervan kan inschatten of zelfs later over het beheer ervan kan beslissen. De Partij van de Arbeid wil de natuur dichter bij de mensen brengen en dat begint al op school met educatie, maar ook middels voorlichting, vergroten van draagvlak, de realisatie van een kwalitatief hoogwaardige Ecologische HoofdStructuur - de EHS - en meer aandacht voor 'groen in en om de stad'. De vraag is of de minister het belang van draagvlak en educatie onderschrijft? Is hij bereid om de draagvlakregeling voor natuur, programma's zoals leren voor duurzaamheid en GIOS blijvend intensief te ondersteunen?

Voorzitter,
Buiten buldert de herfst in al zijn kleurenpracht. Hier binnen bespreken we de begroting van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Ik richt mij op de deugd in het midden: het natuurbeheer.

Mijn collega Waalkens heeft het al gezegd. De PvdA heeft grote waardering voor de minister dat hij extra geld heeft binnengehaald voor natuur en reconstructie. Dit betekent dat een stevige doorstart van de realisatie van de EHS mogelijk is. De vraag is natuurlijk of we in 2018 ook daadwerkelijk een kwalitatief hoogwaardige EHS gerealiseerd hebben?

Voorzitter, staat u mij toe deze vraag toe te lichten.

De PvdA vraagt zich al jaren af waar de EHS nu precies komt te liggen. De minister heeft vorige week al aangegeven dat de Natuurdoelenkaart nog dit jaar aan de kamer gepresenteerd zal worden. Dit jaar volgt ook het hoofdlijnendebat over de nieuwe Nota Ruimte. De PvdA is van mening dat de EHS hierin verankerd moeten worden. De vraag aan de minister is of hij samen met de minister van VROM zorg draagt voor verankering van de EHS en de natuurdoelenkaart in de Nota Ruimte? Ook wil de PvdA graag weten hoe gemeenten en provincies hierbij worden betrokken?

De minister stelt voor om meer 'eigen verantwoordelijkheid' bij particulieren en agrariërs te leggen. Hiertoe heeft hij een verdeling gemaakt in de besteding van de ruim 400 miljoen voor de realisatie van de EHS: 60% voor verwerving en inrichting, 40% voor particulier en agrarisch natuurbeheer. De PvdA zet hierbij een drietal vraagtekens.

60% voor verwerving en inrichting is net voldoende om aan alle aankoopverplichtingen te voldoen. Pas in de tweede helft van de kabinetsperiode komen de grote sommen geld beschikbaar. Voor extra aankoop de komende twee jaar zou provinciale voorfinanciering een oplossing kunnen bieden. De minister heeft al toegezegd dat hij de rentelasten voor deze voorfinanciering voor zijn rekening neemt. De vraag is dan: welke afspraken heeft de minister inmiddels hierover met de provincies gemaakt en hoe gaat hij daar in de toekomst mee om?

Vervolgens over het aandeel van 40% beheer door derden, hierbij zet de PvdA twee vraagtekens.

Punt 1: is 40% 'beheer' wenselijk? Particulieren en agrariërs sluiten soms minder ambitieuze pakketten af die leiden tot een lagere gerealiseerde kwaliteit dan dat gewenst en mogelijk is. Om de gewenste natuurkwaliteitsdoelstellingen te realiseren is extra aandacht voor kwaliteitsbewaking nodig. De belangrijke vraag voor de PvdA hierbij is natuurlijk: op welke wijze gaat de minister de kwaliteit van het beheer door derden waarborgen en zorgt hij dan ook voor voldoende bescherming bij agrarisch natuurbeheer? En waarom wacht hij het in het geval van innovatieve projecten zoals Polder van Biesland en Landgoed Twickel op bijdragen van derden die al zijn toegezegd?

Punt 2: is 40% 'beheer' haalbaar? Er is maar matig belangstelling. Met name particulier natuurbeheer blijft ver achter bij de doelstelling. De kans is groot dat er elk jaar geld overblijft bij de pot 'beheer'. De vraag aan de minister is hoe hij er voor zorgt dat dit geld wel in het betreffende jaar naar realisatie van de EHS gaat, bijvoorbeeld door het doorsluizen van het geld voor 'beheer' naar 'verwerving en inrichting' en wordt dan ook de aankoop van 'bestaande natuur' weer mogelijk?

Voorzitter,
De PvdA wil graag nog eens het belang benadrukken van robuuste verbindingen in de EHS. De PvdA steunt de minister dan ook van harte wanneer hij pleit voor deze robuuste verbindingen. Drie van deze robuuste verbindingen verdienen in ieder geval de special aandacht van de minister: van de Veluwe richting Apeldoorn, het Renkumse beekdal en het Hof te Dieren.

Voorziter,
Dit brengt mij bij het grote belang dat de PvdA hecht aan een integrale, interdepartementale aanpak om te komen tot duurzame oplossingen. Dieren heeft te maken met een groot knelpunt nu de Noordtak van de Betuwelijn wegvalt, namelijk meer mobiliteit, aantasting van de externe veiligheid, twee groeiende verkeersaders dwars door het hart en dwars door de naastgelegen natuurgebied. Er ligt een prachtig integraal plan waarvan de gemeente en de provincie 50% van de kosten voor hun rekening willen nemen, te weten ruim 70 miljoen. Deze kamer heeft zich al meermaals uitgesproken vóór deze integrale aanpak en daar ook 70 miljoen voor de komende vijf jaar beschikbaar voor gesteld vanuit de begrotingen VROM, V&W en LNV. Het kabinet heeft nu echter gekozen voor een minder ambitieus alternatief dat geen integrale oplossing biedt voor de ontstane knelpunten. De PvdA verzoekt de minister dan ook om zich binnen het kabinet hard te maken om te kiezen voor het integrale plan met daarbij een robuuste verbinding tussen de Veluwe en de IJssel.

Voorzitter, tot slot,
Mijn kamerwerk richt zich op het leveren van een bijdrage aan de zorg voor onze habitat zowel voor een kwalitatief hoogwaardige volkshuisvesting - habitat in termen van wonen voor mensen - als voor een kwalitatief hoogwaardig natuurbeheer - habitat in termen van onze natuurlijke woonomgeving. Ik hoop dat ik met mijn bijdragen in deze Kamer een verschil kan maken voor een betere habitat voor iedereen waar het heideblauwtje en het veenbesblauwtje vrolijk rondfladderen.

Dank u wel, voorzitter.

De vragen nog eens op een rijtje:
q De vraag is of de minister het belang van draagvlak en educatie onderschrijft? Is hij bereid om de draagvlakregeling voor natuur en programma's zoals leren voor duurzaamheid blijvend intensief te ondersteunen? q De vraag aan de minister is of hij samen met de minister van VROM zorg draagt voor verankering van de EHS en de natuurdoelenkaart in de Nota Ruimte? Ook wil de PvdA graag weten hoe gemeenten en provincies hierbij worden betrokken? q De vraag is dan: welke afspraken heeft de minister inmiddels hierover met de provincies gemaakt en hoe gaat hij daar in de toekomst mee om? q De belangrijke vraag voor de PvdA hierbij is natuurlijk: op welke wijze gaat de minister de kwaliteit van het beheer door derden waarborgen en zorgt hij dan ook voor voldoende bescherming bij agrarisch natuurbeheer? En waarom wacht hij het in het geval van innovatieve projecten zoals Polder van Biesland en Landgoed Twickel op bijdragen van derden die al zijn toegezegd? q De vraag aan de minister is hoe hij er voor zorgt dat dit geld wel in het betreffende jaar naar realisatie van de EHS gaat, bijvoorbeeld door het doorsluizen van het geld voor 'beheer' naar 'verwerving en inrichting' en wordt dan ook de aankoop van 'bestaande natuur' weer mogelijk? q De PvdA verzoekt de minister dan ook om zich binnen het kabinet hard te maken om te kiezen voor het integrale plan met daarbij een robuuste verbinding tussen de Veluwe en de IJssel.

Eventuele moties

Afhankelijk van de beantwoording van de vragen. bijv. iets over de voorfinanciering door provincies ivm tempo maken en iets over kwaliteitsbewaking.

Eventuele tegenargumenten/voorstellen van anderen en ons antwoord


- Verdeling aankoop/beheer bij realisatie EHS naar 50/50 ipv 60/40. Beheer door derden betekent een vertraging van de realisatie van de EHS en uit de doorrekening van het Hoofdlijnenakkoorrd kabinet Balkenende 2 blijkt dat het daadwerkelijk beheer door particulieren enorm achterblijft en dat ook voor agrarisch beheer het maar zeer de vraag is of de doelen worden behaald bij een verdeling van 60/40. PvdA is dus minstens voor 60/40 en als beheer door derden achterblijft dan moet het geld dat ieder jaar niet aan beheer wordt uitgegeven beschikbaar komen voor aankoop.
- Terugdringen aantal robuuste verbindingen. De robuuste verbindingen zijn essentieel voor de realisatie van de EHS. De EHS bestaat op basis van het uitgangspunt dat de natuur zich bij een stijgende temperatuur over een aangesloten structuur kan verplaatsen. Hierbij zijn robuuste verbindingen onmisbaar.

Nog wat losse flodders:

- Concluderend, de PvdA zet sterke vraagtekens bij het aandeel 'beheer' door derden. De PvdA voorziet het ontstaan van vertraging en een lagere gerealiseerde kwaliteit dan noodzakelijk. Dus pleit de PvdA voor tempo, maatwerk en een stappenplan.
- Realisatie van de EHS in 2018 is mogelijk als we er gezamenlijk snel en adequaat aan werken.
- Op basis van de doelen zoals vastgelegd in de Natuurdoelenkaart is gebiedsgericht maatwerk nodig.
- Per aan te pakken gebied zijn vier stappen nodig: als kwaliteitsdoel bekend is, bepalen wat er moet gebeuren (noodzakelijk inrichtingsniveau), hoe dit moet worden uitgevoerd (gewenst beheerplan) en tot slot bepalen wie daartoe het best in staat is.
- Tot slot, volgend najaar is Nederland voorzitter van de Europese Unie. Dit betekent dat de minister het voortouw kan nemen in voorstellen voor het behoud en de ontwikkeling van hotspots die belangrijk zijn in het kader van de mondiale ecologische hoofdstructuur.

---- --