Den Haag 29 oktober 2003
Bijdrage van Mariëtte Hamer (PvdA) aan het Algemeen Overleg inzake Tweede Fase havo/vwo - 29 oktober 2003
Voorzitter,
In 1998 en 1999 ging de Tweede Fase havo en vwo van start. Daarmee werd de bovenbouw van havo en vwo vernieuwd teneinde de aansluiting op het hoger onderwijs te verbeteren. De vrije pakketkeuze werd ingeperkt tot vier profielen: Natuur & Techniek, Natuur & Gezondheid, Economie & Maatschappij en Cultuur & Maatschappij en werd gewerkt naar zelfstandiger werkvormen, die werden aangeduid als het studiehuis. Toen kwamen er protesten. Voor het eerst verschenen er leerlingen op het Malieveld. Laatst kwam ik een van de deelnemers tegen. Hij is nu student en hij zei dat het het toch maar goed was dat hij het studiehuis had gehad. Sindsdien zijn herhaaldelijk verlichtingsmaatregelen genomen die beoogden om overladenheid van de programma's tegen te gaan. De hoeveelheid vakken die leerlingen buiten de profielen om moesten kiezen, liep terug van twee naar één. In juli van dit jaar schreef de minister een brief waarin zij conclusies formuleerde voor de herziening van de Tweede Fase. Met de mond belijdt zij dat er meer vrijheid moet komen voor de scholen, maar haar voorstellen houden zulke grote veranderingen in, dat ze schoolbesturen, docenten en leerlingen opzadelen met veel nieuw werk. Op basis van het algemeen overleg dat nu plaatsvindt, wil de minister een wetsvoorstel indienen dat dan in 2007 in werking zou moeten treden. Maar, voorzitter, is dit nu wel nodig?
Het probleem van overladenheid van de programma's wordt op dit moment niet meer zo ervaren. Uit sommige onderzoeken blijkt zelfs dat leerlingen nu beduidend minder tijd besteden aan school, dan voor de invoering van de Tweede Fase. Ook ouders melden dat zij nu liever enige rust in de structuur zien, dan dat de studiedruk via drastische ingrepen vermindert.
Docenten en leerlingen ervaren wel onvrede met deelvakken en in het bijzonder de deeltalen Frans1 en Duits1. De organisatie "De Heelmeesters" bepleitte daarom dat de verplichte deeltalen zouden worden vervangen door een verplichte keuze voor een "heeltaal" Frans1,2 of Duits1,2. Is deze oplossing niet makkelijk in te voeren zonder de hele structuur overhoop te halen?
Voorstellen die de minister heeft gedaan, leidden ertoe dat vooral vanuit de exacte vakken irritatie ontstond dat zij zozeer in uren achteruit zouden gaan dat de kwaliteit er ernstig onder zou leiden. Zo is er weer een groep docenten opgestaan, de "Boze Bèta's" die vinden dat de voorstellen van de minister niet moeten doorgaan en ik zeg hier: ik geef ze helemaal gelijk. Ook bij de kunstvakken, de vakken economie, maatschappijleer, geschiedenis en ANW hebben echter wensen die nooit allemaal tegelijkertijd kunnen worden ingewilligd.
De Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen stelt voor dat er vaste profielcommissies zouden moeten komen, die vakken in hun profielbrede context zouden moeten positioneren. Daarbij zou er binnen de profieldelen een onderscheid moeten komen tussen duurzame concepten en kernvaardigheden enerzijds en praktische contexten anderzijds.
Voorzitter,
Vanuit de PvdA-fractie was de houding totnogtoe dat er binnen de Tweede Fase zo min mogelijk overhoop zou moeten worden gehaald. Er liggen voorstellen om de inhoud van de vakken geschiedenis, aardrijkskunde, economie en scheikunde te vernieuwen en zoiets is ook prima, maar die vakinhoudelijke vernieuwing kan in het gedrang komen als de hele structuur opnieuw op de schop gaat. Ook de ontwikkeling, dat er nu eindelijk wordt samengewerkt bij werkstukken is op gang gekomen en zo zijn er meer positieve ontwikkelingen. De discussie wordt nu te zeer beheerst door de urenverdeling van verschillende vakken. Hoe moeten wij nu uurtjes gaan verdelen?
Ik stel een alternatief traject voor. Laten we vandaag vaststellen dat er langs de volgende randvoorwaarden aan vernieuwing en verbetering moet worden gewerkt:
Voorkom dat de politiek de beleidsruimte voor de scholen verkleind en geef ze de ruimte.
Breng meer samenhang en diepgang binnen de profielen en geef vanuit dat perspectief de vakken daarbinnen een plaats.
Geef vakken de tijd en gelegenheid om zich inhoudelijk te vernieuwen.
Stap over van de nadruk op verlichting naar vernieuwing, waarbij vwo en havo zich moeten onderscheiden als eigenstandige onderwijsvormen.
Een vernieuwing zoals die van de herziening van de Tweede Fase kan onmogelijk een succes worden als de minister er helemaal geen geld voor uittrekt.
Laat de docenten vooral - in samenspraak met deskundigen aan de slag gaan in profielcommissies. Laat de huidige voorstellen nog even liggen en laten we dan in 2005 op basis van wat in het veld is ontwikkeld, kijken of de voorgestelde veranderingen nog steeds wenselijk zijn. Een uitzondering betreft de deeltalen. Schaf die direct af. Daarover is iedereen het eens.
Als er echter toch veranderingen worden doorgevoerd, dan stellen we de volgende wijzigingen voor:
Met enkele elementen in de voorstellen van de minister kunnen we akkoord gaan: de vervanging van de twee deeltalen Frans1 en Duits1 door één heeltaal, de handhaving van maatschappijleer als klein maar algemeen vak in het gemeenschappelijke deel en het vasthouden aan vier vakken in het profiel Natuur en Gezondheid.
Het vak wiskunde mag meer op maat worden gemaakt: minder wiskunde voor de uitgesproken alfaleerling (C&M) en veel voor de uitgesproken bètaleerling (N&T). Het profiel Natuur en Techniek moet een zwaarder bèta-accent krijgen en mag een vierde vak krijgen onder de naam voortgezette wis- en natuurwetenschappen. Het is onbegrijpelijk hoe er nu wordt omgegaan met de bètavakken. Er blijft te weinig verschil met het profiel Natuur & Gezondheid. Het is onduidelijk waarom het ene profiel (N&G) wel zoveel uren krijgt en het andere (N&T) niet.
De economische vakken (economie en management & organisatie) verdienen erkenning als maatschappijvak en moeten een plaats kunnen krijgen binnen de beide maatschappijprofielen.
De kunstvakken (ckv2,3) verdienen een serieuzere kans en daarom moet geschiedenis niet worden gekwalificeerd als een cultuurvak waarmee de kunstvakken de concurrentie aanmoeten, maar er moet meer geschiedenis komen in het algemene deel.
Algemene Natuurwetenschappen moet ook op havo gehandhaafd blijven. Een zekere basis van natuurwetenschappelijke vorming moet voor iedereen aanwezig zijn in de tweede fase.
Ten slotte wil ik nog twee zaken noemen
Bij alle vakken moet linksom of rechtsom sprake zijn van een zekere kwaliteitsbewaking. Centrale examinering kan daartoe een middel zijn. Als centrale examinering ontbreekt, moet er wel een alternatieve vorm van kwaliteitsbewaking komen.
Een combinatiecijfer voor kleinere vakken moet er niet komen: zoiets maakt de studielast van de diploma's ongelijkwaardig en doet geen recht aan bijvoorbeeld de waarde van het profielwerkstuk als meesterproef.
---- --
Partij van de Arbeid