Persbericht Algemene Rekenkamer
- 23 oktober 2003 -
Geen garanties voor veiligheid; risico van illegaal verblijf
Systeem visumverlening werkt niet goed
Er worden jaarlijks ruim 400.000 visa aangevraagd. Toch is niet duidelijk
hoeveel vreemdelingen er jaarlijks daadwerkelijk Nederland en dus het
Schengengebied binnenkomen en ook weer verlaten. Dit komt omdat de
registratiesystemen tekortschieten. 95% van de visa wordt aangevraagd bij de
Nederlandse ambassades in het buitenland, de uitvoering van aanvragen en
toekenning van visa wisselt sterk in kwaliteit. Hierdoor zijn er nu nog
onvoldoende garanties voor het beperken van veiligheidsrisico's (terrorisme
en criminaliteit) en bestaat van het risico van illegaal verblijf. Dit staat
in het rapport Visumverlening in Schengenverband, dat de Algemene Rekenkamer
vandaag publiceert.
Bij de visumverlening zijn veel actoren betrokken, de zogenoemde visumketen.
Voor Nederland zijn de belangrijkste instanties: de ambassades en
beleidsdirecties van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de Immigratie-
en Naturalisatiedienst en de Visadienst van het Ministerie van Justitie, de
Vreemdelingendiensten, de Koninklijke Marechaussee en de Zeehavenpolitie.
Taken slecht op elkaar afgestemd
De uitvoeringstaken in de visumketen zijn slecht op elkaar afgestemd en
afspraken over de coördinatie ontbreken. Hierdoor voelt niemand zich
verantwoordelijk om signalen over gebreken op te pakken en hierop actie te
ondernemen.
Daarnaast verloopt de informatie-uitwisseling moeizaam. Dit komt omdat de
informatie- en registratiesystemen van de verschillende instanties niet op
elkaar aansluiten en er een gebrek is aan toegankelijke en betrouwbare
informatie. De samenwerking en de informatie-uitwisseling tussen de
verschillende Schengenlanden verlopen eveneens moeizaam.
Harmonisatie van wet- en regelgeving nodig
De wetgeving in Schengengebied is zo geformuleerd, dat Schengenlanden
verschillende interpretaties kunnen hanteren. Ook in Nederland en daarbuiten
geven de actoren in de visumketen een eigen invulling aan wettelijke eisen
en uitvoeringsafspraken.
De rechtsbescherming van visumaanvragers verschilt tussen de Schengenlanden.
In Nederland ligt motivering tot het weigeren van een visum bij de overheid.
In de praktijk is het moeilijk bewijsmateriaal voor weigeringen te
verzamelen. De verstrekte informatie is vaak niet hard genoeg om bewijs voor
een bezwaar- of beroepsprocedure te kunnen gelden. Dit geldt met name voor
het criterium 'gevaar voor nationale veiligheid'. Het gevolg is dat
Nederland een visum van een vreemdeling tegen wie slechts een verdenking
bestaat niet kan weigeren, terwijl dit in andere Schengenlanden wel mogelijk
is.
Ministers onderschrijven conclusies
De Ministers van Buitenlandse Zaken en voor Vreemdelingenzaken en Integratie
werken reeds aan een efficiëntere samenwerking, de totstandkoming van de
Visumwet en de ontwikkeling van betere informatie- en
automatiseringssystemen. Daarnaast zeggen zij toe dat harmonisatie van
regels onder het Nederlandse EU-voorzitterschap in 2004 de nodige aandacht
zal krijgen. Een concreet tijdpad voor deze toezeggingen is er (nog) niet.
Hoe individueel de beslissing ook is, het gaat uiteindelijk om een
bulkproces van 400.000 visumaanvragen per jaar. Bij een dergelijk
hoeveelheid zijn heldere en toepasbare criteria hoogst noodzakelijk. Sommige
andere onderdelen van de Rijksdienst zijn meer gewend om beslissingen ten
aanzien van individuen om te zetten naar gestructureerde besluitvorming.
Volgens de Algemene Rekenkamer heeft het zin om gebruik te maken van deze
ervaringen.
Feiten en cijfers
Door het sluiten van het Schengenakkoord (1985) werd het mogelijk
gemeenschappelijke binnengrenzen af te schaffen waardoor vrij verkeer van
goederen, diensten en personen tussen de deelnemende landen mogelijk werd.
Personen uit 133 landen moeten voor reizen naar het Schengengebied een visum
aanvragen. In 2002 zijn ruim 400.000 visumaanvragen voor het Schengengebied
bij Nederland ingediend. Hiervan zijn er 331.000 toegekend, 37.000
geweigerd, 11.000 buiten behandeling gesteld en 25.000 nog in behandeling.
Algemene Rekenkamer
Algemene Rekenkamer