ChristenUnie
Notaoverleg Prinsjesdagbrief en Personeelsbrief Defensie Maandag 20
Oktober 2003 - 15:18
Tineke Huizinga-Heringa: MdV! De ChristenUnie-fractie ziet de noodzaak
om de krijgsmacht te hervormen. De gevaren en bedreigingen in de
wereld zijn veranderd en toezeggingen gedaan in NAVO en EU verband
zijn niet vrijblijvend. Toch hebben we onze vragen bij de voorstellen
van het kabinet. Wij zijn het eens met de analyse van de
internationale situatie, wij hebben bedenkingen bij de vertaalslag van
die heldere analyse naar de gewenste capaciteit. Dit was ook de
kritiek van mijn fractie op de Defensienota 2000. Het stoort mij dat
de financiële taakstelling leidend is voor veel van de genomen
maatregelen, niet de visie op een nieuwe krijgsmacht. Voorbeelden? Er
liggen geen militair-strategische overwegingen ten grondslag aan het
schrappen van het derde bataljon mariniers, waartoe vier jaar geleden
op goede gronden werd besloten en ook niet aan het schrappen van
bijvoorbeeld de 10 Orions, of het afstoten van 6 Apaches. Ik kom
hierna nog terug op de afzonderlijke maatregelen.
Wij pleiten voor een krijgsmacht die goed is toegerust voor haar
taken. Bij zon krijgsmacht horen uitgaven die voldoende op niveau
zijn. Maar Nederland dat in 1995 nog op 2,5% van Bruto Binnenlands
Product zat, zit nu op 1,6% en zakt nog verder weg in 2007. Dat
terwijl andere NAVO-lidstaten juist forse verhogingen hebben
aangekondigd (1). Wordt Nederland op deze manier geen
achterhoedespeler in NAVO-verband?
Kwaliteit gaat boven kwantiteit, zal de minister mij nu willen
voorhouden. Jazeker, maar met een gebrek aan kwantiteit kun je ook
geen kwaliteit meer leveren. Dit brengt mij bij de vraag of de
Nederlandse krijgsmacht inderdaad onder een kritische ondergrens
dreigt te raken, zoals een aantal deskundigen hebben gesuggereerd. In
de Surveys van het Clingendael Center trof ik een onderbouwing aan
voor de stelling dat deelname aan vredes- of gevechtsoperaties is niet
langer mogelijk is zonder aantasting van andere nationale of
internationale- verplichtingen. Dat geldt met name voor de marine,
waar inzet van fregatten voor vredesoperaties ten koste zal moeten
gaan van taken op de Antillen. Daarnaast vermindert het
voortzettingsvermogen van uitgezonden troepen: met negen overblijvende
gevechtsbataljons van de landmacht, waarvan drie van de air manouvre
brigade, kan volgens CCSS de Nederlandse politieke ambitie van twee
vredesoperaties met een ongelimiteerde tijdsduur en één
gevechtsoperatie van een jaar tegelijk niet meer worden waargemaakt
(p.5/6). (Er zijn te weinig gevechtsbataljons voor overgebleven, en de
(logistieke en gevechts-) ondersteuning is er onvoldoende (2).)
Uitgaande van deze analyse is het van tweeën één: of de politieke
ambitie wordt alsnog bijgesteld, of we krijgen te maken met een
krijgsmacht die niet is toegerust voor de Nederlandse ambities. Ik
vraag de minister hierop te reageren.
Het Integraal personeelsplan zal diepe sporen nalaten: 12.000 banen
verdwijnen, waaronder 5000 gedwongen ontslagen. Het gaat om personeel
dat loyaal vele reorganisaties heeft doorstaan en mee helpen
uitvoeren, dat door zijn grote inzet de goede reputatie van Nederland
in internationaal verband heeft verworven en versterkt. De
ChristenUnie-fractie dringt aan op het tot het uiterste beperken van
het aantal gedwongen ontslagen. Ik vraag de minister of hij het aantal
gedwongen ontslagen zou willen beperken door de investeringsquote wat
langzamer op te laten lopen, bijvoorbeeld tot 19% in 2007. Ook dringen
wij aan op een maximale inzet van het kabinet om personeel te laten
instromen op de arbeidsmarkt. Een vraag voor de toekomst: hoe blijft
Defensie een aantrekkelijke werkgever? Hoe kunnen hoogwaardige
specialismes vastgehouden worden? Welke concrete voornemens heeft het
kabinet om het personeel gemotiveerd te houden en carrièreperspectief
te bieden?
Voorzitter, ik ga de verschillende krijgsmachtonderdelen bij langs en
begin bij de Luchtmacht. De voorgenomen afstoting van F-16s roept
vraagtekens op, niet in het minst vanwege de bijbehorende sluiting van
vliegbasis Twenthe. Sluiting van de basis bedreigt ook de
burgerluchtvaart, waarmee tot 2015 gebruikerscontracten waren
afgesloten. De klap voor de werkgelegenheid in de regio zal daarom
groot zijn. Werkt het kabinet aan een oplossing voor deze bijkomende
gevolgen? Ik vraag aandacht voor het alternatieve plan dat de
medezeggenschapscommissie heeft opgesteld om het 2e-lijnsonderhoud te
concentreren op Twenthe. Het lijkt mij veelbelovend. Wil de minister
dat plan onderzoeken vóórdat hij de basis sluit? Ik overweeg een
motie.
(Dan de groep geleide wapens. De ChristenUnie-fractie betreurt het
zeer dat de deal met Duitsland om financiële redenen wordt afgeblazen.
(3) Deze relatief eenvoudige mogelijkheid om de toegenomen dreiging
van tactische ballistische raketten het hoofd te bieden zou benut
moeten worden. )
Bij de Marine spitst onze kritiek zich toe op de afstoting van de
Orions en de daarmee gepaard gaande sluiting van vliegkamp Valkenburg.
Orions nu uitfaseren levert naast een bezuiniging ook een groot aantal
problemen op. De luchtverkenningstaken voor de kustwacht zullen immers
toch uitgevoerd moeten worden. De onbemande systemen die in de plaats
van de Orions zouden moeten komen, zijn nog lang niet operabel. Met de
sluiting van Valkenburg zullen de resttaken van dit vliegveld ergens
anders ondergebracht moeten worden. Los van de militaire kant van deze
beslissing zal de te bereiken bezuiniging interdepartementaal bekeken
behoorlijk tegen vallen.
Ik wil erop aandringen de optie om Orions met Duitsland te poolen
serieus te onderzoeken en Valkenburg hangende dat onderzoek niet te
sluiten. (4) Als overbruggingsfinanciering kan ik mij voorstellen dat
de bestelling van 20 NH-90-helicopters omlaag gaat met minstens 4 in
verband met het verlaagde aantal fregatten. Wat levert dat op, vraag
ik de bewindslieden? (5)
Ernstig is ook de situatie voor onze marinescheepsbouwwerven. Als de
M-fregatten pas na 2015 worden vervangen, ontstaat er discontinuïteit
bij de scheepswerven, dat bedreigt het bestaan van onze maritieme
industrie die internationaal hoog staat aangeschreven. Graag een
reactie op de optie om de M-fregatten eerder te vervangen door vier
korvetten, waarvan er twee voor kustwachttaken in de West kunnen
worden ingezet. Dat zou het behoud van de marinescheepsbouw kunnen
betekenen.
Ook kritisch is mijn fractie op het niet paraatstellen van het derde
mariniersbataljon. (Het besluit werd in de Defensienota 2000
aangekondigd, vervolgens drie jaar opgeschort, en nu helemaal
afgeblazen. Waarom moet dit zo?)
De Marine houdt dure onderzeeboten aan, terwijl daarvan een overschot
is binnen NAVO-verband. Graag een nadere toelichting, ook gezien het
negatieve advies van het IBO-rapport. Van het nut van de aanschaf van
Tomahawk-kruisraketten om de LC-fregatten ook land-attack capability
te geven ben ik niet overtuigd. Deze raketten zijn erg duur, in
NAVO-verband hebben de Amerikanen en Britten ze al en het verbeteren
van oude capaciteit zou boven nieuwe gaan, zo schrijft de minister
zelf. Ook vraag ik me af of het niet teveel van het goede is om de
LC-fregatten daarnaast ook nog uit te rusten met anti-raketsystemen
(TMD (6)) zoals aangekondigd?
Bij de Landmacht kunnen we het verkleinen van de hoeveelheid tanks
billijken., Verder worden verstandige keuzes gemaakt bij de
vernieuwing van de pantserinfanterie en het Soldier Modernisation
Programme, de wissellaadsystemen en modernisering van verbindings- en
commandovoeringssystemen (BMS (7) en Titan). Ook de uitbreiding met 80
commandos juichen we toe.
Wat de binnenlandse veiligheid betreft: wordt de nationale reserve nu
oproepbaar, zodat deze in noodsituaties voor binnenlandse taken kunnen
worden opgeroepen? Dat zou passen bij het zwaardere accent dat de
derde hoofdtaak althans in de analyse krijgt.
Wij waarderen het feit dat de geestelijke verzorging ongemoeid gelaten
wordt.
Tot slot een opmerking over het besturingsmodel. Het lijkt ons onjuist
als het advies van de commissie-Franssen om de Chef Defensiestaf
nevengeschikt te laten zijn aan de SG niet wordt opgevolgd. De
ChristenUnie pleit voor invoering van het driehoeksmodel
Minister-SG-CDS.
Voorzitter, tot slot: Wat mijn fractie betreft worden nu onder invloed
van toevallige financiele krapte onverantwoord grote ingrepen in de
krijgsmacht gepleegd. Groter dan verantwoord is gezien de politieke
ambities die Nederland terecht heeft ten aanzien van haar rol op het
wereldtoneel.
Voetnoten:
1 Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Noorwegen en Portugal
2 Redenering: Er zijn negen parate landmachtbataljons, waarvan zes
deel uitmaken van de twee resterende gemechaniseerde brigades. Voor
een gevechtsbataljons zijn twee reservebataljons voor de aflossing na
6 maanden nodig (1:3), maar voor een ongelimiteerde periode moet je er
drie voor de aflossing hebben (1:4). Zoniet, dan wordt de uitzenddruk
te hoog!
3 Zie Prinsjesdagbrief, laatste alinea bij Luchtstrijdkrachten en
antwoord 85 e.v.
4 Er zijn goede argumenten voor openhouden Valkenburg: internationale
VIPs, vestiging Internationaal strafhof; verder ruimtelijke ordening:
openhouden ecologische buffer tussen Duinen en Groene Hart.
5 Alternatief voor financiering: De investeringsquote zal in de
planperiode worden verhoogd van 18 naar 20%. De hoogte van de
taakstellingen uit het Strategisch Akkoord en het Hoofdlijnenakkoord
zou, zonder structurele ingrepen, binnen deze kabinetsperiode leiden
tot een verhouding van ongeveer 14 procent aan investeringen tegenover
86 procent aan exploitatielasten. Ik kan me voorstellen dat de
investeringsquote omhoog moet, maar waarom moet dit nu 20% worden? In
hoeverre kan een temporisering (bijv. van 20 naar 19%) leiden
bijdragen tot een reductie van het aantal gedwongen ontslagen?
6 Theatre Missile Defense, oftewel luchtafweerraketten om lange
afstandsraketten uit de lucht te schieten
7 Battle Managment System; maakt Network Centric warfare mogelijk, dus
betere aansluiting met de VS
---