Voorlopig koudste nacht: ook De Bilt heeft zijn eerste vorstdag
Zaterdag 18 oktober is voor het KNMI de eerste vorstdag van het najaar geworden; De Bilt noteerde een minimum van -0,4 graden. De 13e oktober daalde de temperatuur op de vliegbasis Twenthe al iets onder nul. Op andere plaatsen is het inmiddels nog kouder geweest met -2,9 graden op 18 oktober in Hupsel als laagste temperatuur. Op 10 centimeter boven de grond noteerde de vliegbasis Twenthe -5,4 graden. Vorig jaar was in De Bilt 10 november de eerste vorstdag. (actuele kaartjes minimumtemperatuur/ kou in oktober)
Eerste vorstdag soms pas in december
De eerste vorst na de zomer wordt in het binnenland meestal in oktober en vlak langs de kust niet eerder dan november waargenomen. In de 20e eeuw werd de eerste vorstdag in De Bilt drie keer al in september geregistreerd, het vroegst op 16 september in 1971. In 2000 daalde de temperatuur in De Bilt op 17 december het eerst onder nul. Zo'n lange vorstvrije periode is sinds het begin van de metingen in 1854 niet eerder voorgekomen. Het record van de laatste vorstdatum stond op naam van 1970 toen het in De Bilt op 11 december begon te vriezen. Ook landelijk is een nieuw record geboekt: op 16 december 2000 werd in het zuiden van ons land de eerste vorst geregistreerd; het landelijk record stond op naam van 15 november 1984 toen Leeuwarden, Eelde en Twenthe de eerste vorst boekten.
Van een vorstdag is sprake wanneer de temperatuur op de standaard waarnemingshoogte van anderhalve meter boven het maaiveld onder het vriespunt daalt. Onder extreme omstandigheden zijn in ons land eerder deze eeuw in september minimumtemperaturen gemeten tussen -2 en -4 graden. De uiterste minima in oktober liggen tussen -6 en ruim -8 graden. Oktober telt normaal (dat is gemiddeld over het tijdvak 1971-2000) landinwaarts een tot drie vorstdagen; in november worden in het binnenland gemiddeld zeven of acht vorstdagen genoteerd, maar soms wordt in die maand al het dubbele aantal gehaald.
Vlak boven de grond, op een waarnemingshoogte van 10 centimeter, daalt de temperatuur veel vaker tot onder het vriespunt. Vorst aan de grond, ook wel nachtvorst genoemd, kan zelfs midden in de zomer voorkomen. In het oosten en noorden van ons land daalt de temperatuur vlak boven het aardoppervlak in oktober op gemiddeld vijf of zes dagen tot onder nul, maar soms wordt dat aantal in september al overschreden.
Laatste wijziging: 18 oktober 2003
Harry Geurts, PR & Voorlichting KNMI
Copyright © KNMI
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut