Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Directie Voorlichting en Communicatie
Toespraak van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de heer H. Hoogervorst,
bij de officiële opening van de tentoonstelling MensBeeld in het Natuurmuseum Rotterdam
op 15 oktober '03
(Wijzigingen voorbehouden; alleen uitgesproken tekst geldt)
Dames en heren,
Ik vind het wel mooi om op deze manier een tentoonstelling te openen die "Kijk naar je
eigen" heet. Zo zie je er dus kennelijk van binnen uit - dat realiseer je je gelukkig niet elke
dag.
Het is een heel goed initiatief van het EMC en het natuurmuseum om samen zo'n
manifestatie te organiseren. Het probleem bij academische ziekenhuizen is dat er veel
belangrijk onderzoek wordt gedaan waar de buitenwereld niks van merkt. "Het is een ivoren
toren" is dan de uitdrukking; en als ik naar het gebouw van het EMC kijk, dan lijkt het of de
architect erg z'n best heeft gedaan om het er ook letterlijk zo uit te laten zien.
En dat is dus niet goed.
Ten eerste omdat het wetenschappelijk onderzoek dat in die toren plaatsvindt, door ons
allemaal betaald wordt. Het staat ook uiteindelijk ten dienste van ons allemaal, dus we
mogen best wat meer te zien krijgen van wat er gebeurt.
Maar belangrijker is de tweede reden: voor de toekomst van het medisch wetenschappelijk
onderzoek is het een dringende noodzaak dat jongeren kennis maken met wat dat inhoudt.
Want er dreigt een nijpend gebrek aan medische wetenschappers als scholieren niet veel
meer dan nu belangstelling tonen voor een studie in die richting.
De samenwerking tussen EMC en natuurmuseum helpt jongeren om zich een beeld van
wetenschap te vormen. En wel op een manier die hen aanspreekt. Door zo'n tentoonstelling
als deze kunnen jongeren zien dat wetenschap geen stoffig bedrijf is, waar alleen saaie
"nerds" werken - ze kunnen zien dat het nuttig is en interessant en ook soms echt
spannend.
De bio-wetenschap is spannender dan ooit. De laatste jaren steekt een verontrustend aantal
nieuwe virussen de kop op. Toen ik klein was had nog nooit iemand van AIDS, SARS, gekke
koeienziekte, Hongkong-griep of vogelpest gehoord. En als we alleen AIDS als voorbeeld
nemen: daarmee zijn op de wereld nu 40 miljoen mensen besmet.
De laatste jaren is het net alsof er elke paar jaar een nieuw virus wordt ontdekt. Ook de
minister van volksgezondheid stelt dit voor grote vragen. De AIDS-epidemie is in Nederland
nu wel redelijk onder controle en SARS heeft ons land dit voorjaar niet bereikt. Maar zijn wij
wel voldoende voorbereid om een nieuwe wereldwijde virusepidemie te lijf te gaan?
De uitbraak van vogelpest en de voorbereidingen op een mogelijke SARS-uitbraak in het
afgelopen jaar heeft ons wat dat betreft wel wat geleerd. De huidige structuur van de
infectieziektebestrijding is niet optimaal, zoals ik in de beleidsagenda ook heb geconstateerd. Toespraak
Parnassusplein 5 Doorkiesnummer Hebt u 's avonds of in het weekend dringend
Postbus 20350 (070) 340 60 00 een voorlichter nodig, belt u dan met het
2500 EJ DEN HAAG Fax (070) 340.62.92 ministerie, telefoon (070) 340 79 11. Daar
Telefoon (070) 340 79 11 regelt men dat u wordt teruggebeld.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- 2 -
Het accent ligt te veel bij de gemeenten en te weinig bij het rijk. Daar gaan we dus iets aan
doen. De aansturende rol van het Rijk zal sterker worden. Daarom is het van belang dat er
een sterk landelijk coördinatiecentrum komt.
Bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne willen we een organisatie
opzetten die een centrale rol krijgt in onder andere het verzamelen en beschikbaar stellen
van kennis over infectieziekten en het "vertalen" van beleid naar praktijk. En omdat
effectieve bestrijding van infectieziekten alleen kan door internationale samenwerking steunt
Nederland ook van harte het voorstel om in 2005 te komen tot een Europees Centrum voor
Ziektepreventie en Controle.
Voor de kwaliteit van dat soort expertisecentra is natuurlijk één ding van wezenlijk belang:
er moeten goede wetenschappers werken. En die moeten we opleiden. Er moeten dus
voldoende jongeren zijn die er voor kiezen om medisch bioloog, viroloog, of epidemioloog te
worden.
Wat daarbij helpt is als jongeren een voorbeeld hebben, een "rolmodel" zoals dat heet.
Iemand die laat zien dat het vak van wetenschappelijk onderzoeker een geweldig vak is, dat
je met plezier en passie kunt vervullen.
Zo iemand is professor Osterhaus.
En je kunt één ding niet van hem zeggen en dat is hij zich voor de jongeren, of voor wie dan
ook,verstopt zou houden. Er hoeft maar een infectieziekte te dreigen, of Osterhaus treedt op
in alle tv-programma's tegelijk. Ik ben er overigens van overtuigd dat dat geen ijdelheid is. In
een interview van enkele maanden geleden las ik dat hij er zelf dit over zei: "Ik wil het
vakgebied over het voetlicht brengen. Ik wil mensen laten zien dat je door wetenschap
gigantisch leuke en praktische dingen kan doen." Dat waardeer ik zeer in een
wetenschapper.
Professor Osterhaus, laat ik een poging doen om nog iets meer over u te zeggen. Zonder
enige pretentie van volledigheid, want dan staan we hier vannacht nog.
De meeste mensen hebben u leren kennen als de dierenarts die in de jaren 80 onderzoek
deed naar de massale sterfte onder zeehonden in de Waddenzee.
Maar de interessante ontwikkeling in uw werk kwam daarna, toen u zich ging specialiseren
in de activiteiten van virussen zelf - en voor virussen, zo blijkt steeds vaker uit uw werk, is
er geen wezenlijk verschil tussen mens of dier. Zo is het niet vreemd dat de dierenarts
Osterhaus de volgende wapenfeiten op zijn naam heeft staan:
In 1997 identificeerde u het HongKong-griepvirus, een ontdekking die geleid heeft tot een
wereldwijde inzet van middelen om op een eventuele nieuwe influenza-pandemie voorbereid
te zijn. Een dreiging waarvoor u overigens al jaren waarschuwt.
In 2001 ontdekte u het humane metapneumo-virus - een virus dat vooral bij kinderen en
ouderen ernstige luchtweginfecties kan veroorzaken. Voor die tijd werden mensen met deze
klachten vaak met antibiotica behandeld, omdat de artsen dachten dat het om een bacteriële
infectie ging.
In 2002 was het de BSE-crisis die uw aandacht opeiste. U nam zitting in de
wetenschappelijke commissie van de Europese Unie die verspreiding van de BSE moest Toespraak
beheersen.
Begin dit jaar leverde u het bewijs dat de ziekte SARS veroorzaakt wordt door een tot dan
toe onbekend corona-virus.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- 3 -
Het aantal publicaties dat u op uw naam heeft staan is inmiddels bijna niet meer te tellen.
Het aantal jonge wetenschappers die u naar de doctorstitel heeft geleid is groot. Bovendien
slaagt u erin uw wetenschappelijke werk in het EMC te laten financieren door aanzienlijke
nationale en internationale onderzoekssubsidies.
Professor Osterhaus, ik zou u willen vragen even naar voren te komen en hier naast mij
komen staan. U weet niet wat er nu gaat gebeuren en uw collega's hadden mij al gezegd
dat ze het een erg leuk idee vonden dat u nu eens helemaal stil zou vallen.
Professor Osterhaus. Ik heb inmiddels al een paar dingen verteld over wat u de afgelopen
jaren heeft gepresteerd. U heeft inmiddels een internationaal toonaangevende positie binnen
de virologie verworven. U wordt beschouwd als één van de belangrijkste specialisten op het
gebied van virale luchtweg-infecties. Door uw uitzonderlijke maatschappelijke en
wetenschappelijke prestaties behoort u binnen uw vakgebied wereldwijd tot de absolute
top.
Het doet mij daarom heel veel genoegen dat ik u kan vertellen dat het Hare Majesteit heeft
behaagd u te benoemen tot commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Ik ga u
daarom nu de bijbehorende versierselen opspelden.
Toespraak
---- --
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport