1red13418
2003-10-10, NOS, Met het oog op morgen, Radio 1, 23.07 uur
MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE
MINISTERRAAD OVER HET NIET INDIENEN VAN DE TOESTEMMINGSWET
VOOR HET HUWELIJK TUSSEN PRINS JOHAN FRISO EN MABEL WISSE SMIT
CARASSO:
Poeh poeh.
BALKENENDE:
Ja, het was een heftige dag denk ik voor iedereen en ook een moeilijk besluit uiteraard voor een
regering.
CARASSO:
U zei vandaag niet volledig en niet juist te zijn geïnformeerd. Maar als ik de verklaringen van
Mabel Wisse Smit van eind augustus en vorige week naast elkaar leg, dan lijkt me eerder sprake
van een toespitsing dan van tegenstrijdigheid.
BALKENENDE:
Wanneer het betreft de verklaring is het natuurlijk wel zo, dat staat ook in de brief van prins
Friso, hij gebruikt de woorden dat `wat betreft de aard, frequentie en duur van de contacten
tussen mevrouw Wisse Smit en de heer Bruinsma', de zaak toch wat anders is geworden wat
betreft de informatie dan in juni bekend was.
CARASSO:
U zei dat u vorige week vrijdagavond toen u nog een keer met haar hebt gesproken, dat u toen
nieuwe feiten heeft gehoord. Wat was er nieuw voor u?
BALKENENDE:
Ik noem even heel bewust dat de woorden die prins Friso heeft gebruikt in zijn brief, dat het
aanvankelijke beeld van `er is sprake van zeilcontacten', dat dat toch anders blijkt te zijn.
CARASSO:
Ze hebben ook andere dingen gedaan?
BALKENENDE:
Vriendschapsband, gelogeerd bij de heer Bruinsma, intensievere contacten. Daarmee was het
beeld echt anders dan wij destijds wisten.
CARASSO:
Wat heeft toen de doorslag gegeven? Dat ze close is geweest met een topcrimineel of dat ze
heeft gelogen?
BALKENENDE:
De kern is niet de inhoud van de contacten. De kern voor de regering vandaag is geweest dat er
sprake was van het schaden van het vertrouwen.
CARASSO:
Als ze het wel had gezegd was het geen probleem geweest?
BALKENENDE:
Dat zeg ik niet. Dat zou een andere afweging zijn geweest. Die had op eigen merites
beoordeeld moeten worden, maar dat is eigenlijk achteraf praten. Waar we nu vandaag voor
stonden is eigenlijk niets anders dan: hoe is de informatiestroom gelopen, waar zijn zaken fout
gegaan en welke conclusies verbinden we aan het feit dat die informatie onvolledig en onjuist
was.
CARASSO:
U heeft een paar keer met Mabel over deze kwestie gesproken. Vond u het gênant om dat te
doen, om te vragen naar haar privé- en liefdesleven?
BALKENENDE:
Laat ik niet te zeer ingaan op de inhoud van de gesprekken, maar op zichzelf zijn het natuurlijk
lastige gesprekken omdat het gaat over iets wat lange tijd geleden is gebeurd.
CARASSO:
En u moet haar naar iets intiems vragen.
BALKENENDE:
Ja, maar goed, dat hoort erbij omdat je wel moet weten wat de aard van de contacten zijn
geweest. Nu speelde in juni toch vooral het punt: het zijn zeilwedstrijden geweest en veel meer
was er toen niet bekend. De laatste weken hebben we te maken gehad met een andere
informatiestroom waardoor het beeld ook anders is geworden.
CARASSO:
Denkt u dat ze wel een liefdesrelatie heeft gehad?
BALKENENDE:
Ik ga uit van de juistheid van de mededeling in de brief van prins Friso, waarin wordt gezegd:
"Er was geen sprake van zakelijke contacten aan de ene kant, en er was geen sprake van een
liefdesrelatie aan de andere kant."
CARASSO:
En dat gelooft u?
BALKENENDE:
Ik ga uit van de juistheid van die mededeling.
CARASSO:
Ze is eerder dus niet eerlijk geweest, maar de AIVD heeft ook een onderzoek gedaan. U schrijft
aan de Kamer dat de AIVD geen beletselen heeft gevonden voor de verloving, voor het
huwelijk. Is er eigenlijk wel onderzoek gedaan naar die connectie met Klaas Bruinsma, die al
heel lang bekend was?
BALKENENDE:
De vraag die aan de AIVD wordt gesteld is natuurlijk geen andere en dat behoort altijd gedaan
te worden in dit soort omstandigheden van: zijn er belemmeringen, zijn er beletselen die het
vragen van toestemming aan het parlement in de weg zouden kunnen staan? Dat is de
algemene formule. Vervolgens gaat de AIVD zelf aan de slag, verricht het onderzoek en dan
krijgen we de conclusie daarvan te horen.
CARASSO:
Zegt dat wel iemand in de tussentijd: "Let eventjes op, er is een connectie met Klaas
Bruinsma"?
BALKENENDE:
Laten we nu even niet ingaan op datgene wat de AIVD allemaal weet. Het is natuurlijk wel zo
dat wanneer er sprake is geweest van contacten met Bruinsma, dat er een extra reden is om
alert te zijn.
CARASSO:
Dus daar hebben ze naar gekeken?
BALKENENDE:
Er wordt onderzoek gedaan naar het verleden van mevrouw Wisse Smit en dan komt ook
onder andere het punt van de contacten met Bruinsma aan de orde.
CARASSO:
Heeft de AIVD ook met Mabel zelf gesproken?
BALKENENDE:
Ik ga zelf niet in op de methode van werken van de AIVD. Dat vind ik onverstandig. Het is
een veiligheids- en inlichtingendienst. Die moeten hun werk kunnen doen en dat betekent dat
je op de inhoud van het onderzoek niet verder in kunt gaan.
CARASSO:
Remkes suggereerde vorige week in Buitenhof dat de AIVD slechts een beperkte
onderzoeksopdracht had gekregen, alsof ze maar eigenlijk heel weinig oppervlakkig wat dingen
konden uitzoeken.
BALKENENDE:
Laten we nu verder niet teveel over het onderzoek zeggen. Ook om deze reden. We hebben te
maken gehad met de situatie in juni. Het tweede is dat we de laatste weken, en dan zeker in
mijn gesprek op drie oktober, meer dingen te horen hebben gekregen. Ik heb toen vorige week,
nog voordat trouwens het gesprek met mevrouw Wisse Smit plaatsvond, gezegd dat er verder
onderzoek zou worden verricht. Dat vindt op het ogenblik plaats en ik wacht daar de resultaten
van af.
CARASSO:
Gelukkig dat we ondertussen alerte journalisten hebben als Peter R. de Vries in Nederland.
BALKENENDE:
De kern was nog niet eens zo zeer de vragen die Peter de Vries stelde. Het zat hem vooral in de
antwoorden die mevrouw Wisse Smit heeft gegeven, maar vooral ook datgene wat ik van
haarzelf hoorde in het gesprek op drie oktober.
CARASSO:
Dat was natuurlijk nooit gebeurd als De Vries niet met Charlie da Silva in Chili was gaan
praten.
BALKENENDE:
Laten we de zaak niet teveel ophangen alleen aan Peter R. de Vries. Voor het zelfde geld was
het een andere journalist geweest. Dat zijn zaken, daar kunnen we alleen maar over speculeren.
Het is gewoon een feit.
CARASSO:
Het is natuurlijk al een keer eerder gebeurd met de affaire Bijlhout. Ook toen werd de AIVD
door de commerciële omroep verslagen. Die haalden iets boven wat de AIVD niet boven
haalde, waardoor u eigenlijk nu twee keer in uw hemd gezet bent door deze vrouwen. Moeten
dit soort onderzoeken dan gewoon niet anders worden opgezet voortaan?
BALKENENDE:
U aanduiding `in uw hemd gezet' daar zou ik maar eens verder afstand van willen nemen.
Wanneer ik te maken heb met het verstrekken van onjuiste en onvolledige informatie is dat
fout. Precies om die reden hebben prins Friso en mevrouw Wisse Smit ook excuses
aangeboden. Ze hebben gezegd: "Ons gedrag was naïef en onverstandig. Het is fout wat we
hebben gedaan een daarom bieden we excuses aan. Sterker nog, we verbinden ook daar de
consequentie aan dat wij het verzoek om toestemming, dat we dat verzoek feitelijk
terugtrekken."
CARASSO:
Had u dat niet van de AIVD willen horen in plaats van vorig jaar RTL 4 en dit jaar SBS6?
BALKENENDE:
De AIVD kent natuurlijk ook zijn beperkingen. We hebben niet te maken met een
inlichtingendienst die ongelimiteerd alles kan doen. We weten dat er zorgvuldig gewerkt moet
worden. U weet allemaal wanneer bijvoorbeeld bepaalde handelingen moeten worden verricht,
dat daar soms de toestemmingen van ministers voor nodig zijn. Er moet zorgvuldig worden
gewerkt. We kennen in Nederland het recht op privacy. Met andere woorden: de AIVD kan
niet ongelimiteerd haar gang gaan. Dat is wel de context waarin gewerkt moet worden. De
vraag is wanneer we ongelimiteerd zouden zeggen: Laat de inlichtingendienst maar doen wat er
gedaan moet worden, dat zou ook wel eens bezwaren kunnen opleveren. Misschien dat we die
discussie nog wel eens krijgen.
CARASSO:
Maar misschien moet dat wel want dan wordt u niet meer verrast.
BALKENENDE:
Verrast, ik vind het een hele pijnlijke situatie. Ik heb in drie gesprekken uiteraard doorgevraagd
over een en ander. Dat heeft toen niet geleid tot andere bevindingen. Dat is nu wel het geval.
Toen ik merkte dat de gegevens onvolledig en onjuist waren, toen heb ik ook uiteraard mijn
conclusies getrokken.
CARASSO:
Het contact met Bruinsma was al in 2001 bekend. Ver voor de begrafenis van prins Claus toen
zij de grafkelder in ging. Had voor die tijd niet het onderzoek door de AIVD moeten worden
afgerond?
BALKENENDE:
We moeten de zaken denk ik wel in een goed perspectief plaatsen. Het was bekend dat er
contacten waren geweest, maar niet meer dan die oppervlakkige contacten die ook in juni aan
de orde zijn geweest. Daar komt iets anders bij. Op dat moment was niet duidelijk hoe de
relatie tussen prins Friso en mevrouw Wisse Smit zich zou gaan ontwikkelen. Op dat moment
was er nog geen sprake van een voorgenomen huwelijk. We weten allemaal dat de zaak in een
stroomversnelling komt wanneer die gegevens wel bekend worden, wanner wel wordt
gesproken over het kenbaar maken van verloving en aankondiging van een voorgenomen
huwelijk. Daar was vorig jaar geen sprake van. Wel in juni. Dat is ook de reden waarom we
toen in juni de gesprekken hebben gevoerd en ook het verzoek hebben gedaan tot nader
onderzoek.
CARASSO:
U voelt zich niet in uw hemd gezet, zegt u, zowel niet door mevrouw Bijlhout als Mabel Wisse
Smit. Toch vraag ik me af, deze dames hebben u niet de waarheid verteld. Wanneer gaat u uw
naïviteit verliezen?
BALKENENDE:
Een belachelijke vraag. Het heeft niets te maken met naïviteit. Ik vind dat je te maken hebt met
volwassen mensen. Iedereen die hier in Den Haag werkt, maar dat geldt voor tal van andere
plaatsen, en die verantwoordelijkheid draagt, die weet dat je eerlijk moet zijn, dat je integer
moet zijn. iedereen wet ook dat wanneer je informatie geeft die niet klopt, dat er consequenties
zijn. Ik weet nog heel goed in mijn rol als formateur, dan zeg je altijd tegen iemand eerst vraag
je allerlei zaken, er wordt onderzoek verricht en dan komt de belangrijke vraag: zijn er nog
andere zaken die we moeten weten om te voorkomen dat we in de problemen zouden kunnen
komen? Op het moment dat iemand dan zegt dat er verder niets aan de hand is, er zijn geen
problemen, dan weet je dat vanaf dat moment het risico ligt bij de persoon die onjuist
informeert.
CARASSO:
Heeft het u verrast dat er binnen het Koninklijk Huis zo onverstandig is gehandeld? Dat zou je
toch niet verwachten uit de familie van Beatrix?
BALKENENDE:
Ik heb ook gezegd: het is een pijnlijke situatie en ik denk dat niemand dit graag had gewild. Het
is voor iedereen heel erg triest. Het is buitengewoon vervelend dat dit nu is opgetreden, niet in
de laatste plaats voor de Koningin zelf. Maar we moeten wel verder.
CARASASO:
U mag niets zeggen over de gesprekken met haar, maar hoe trof u haar aan? Een boze
Koningin of een teleurgestelde moeder?
BALKENENDE:
Ik ga geen opmerkingen maken over mijn contacten met de Koningin. We hebben uiteraard
intensief contact gehad over deze zaak. In de brief van prins Friso wordt ook gezegd dat het
onvolledig en onjuist informeren ook betrekking heeft op de Koningin. Dat geldt ook voor de
minister-president. In die zin hebben we te maken met een vergelijkbare situatie en dat vinden
we allemaal zeer te betreuren.
CARASSO:
Dus zal zij waarschijnlijk teleurgesteld zijn. U zegt: we moeten wel verder. Aan de andere kant,
dit is het zoveelste incident, ze zijn niet allemaal vergelijkbaar, binnen het koningshuis. Is die
monarchie eigenlijk nog wel te handhaven?
BALKENENDE:
Ik denk dat de monarchie en het Koninklijk Huis kunnen rekenen op een breed draagvlak
binnen de Nederlandse bevolking. Ik vind dat de Koningin geweldig werk doet. Ze zet zich
zeer in voor de Nederlandse samenleving. Dat geldt overigens ook voor anderen van het Huis.
Ik denk dat we het Huis nodig zouden missen. Wel van belang is dat je geen situatie moet
krijgen waarin er problemen ontstaan, waarin er vragen rijzen.
CARASSO:
Kan Mabel Wisse Smit na alles nog wel tot de koninklijke familie behoren?
BALKENENDE:
Dat betreft de vraag naar het onderzoek dat nu wordt verricht. We weten allemaal dat wanneer
iemand in de buurt van de Koningin komt, dat er dan sprake zal zijn van onderzoek. Dat vindt
nu plaats. Ik ga nog niet vooruit lopen op de bevindingen daarvan.
CARASSO:
Het feit dat nog steeds of opnieuw onderzoek gedaan wordt, terwijl ze zo'n uitgebreide brief
hebben geschreven, mag ik daar de conclusie uit trekken dat ze nog steeds niet worden
geloofd?
BALKENENDE:
Zo moet u het niet zien. Ik heb vorige week gezegd: er is sprake van nieuwe omstandigheden
en feiten. Dat betekent dat het onderzoek vervolgd moet worden.
CARASSO:
Maar ze hebben nu alles verteld.
BALKENENDE:
Daarom is het ook goed dat je dat laat vaststellen.
CARASSO:
Check, check, dubbel check?
BALKENENDE:
Zo hoort het.
CARASSO:
U bevestigde vandaag dat het paar op 24 april gaat trouwen. Gaat u naar het huwelijk?
BALKENENDE:
Ik weet niet hoe de gastenlijst zal zijn samengesteld. Laten we daar even niet op vooruit lopen.
CARASSO:
Of u nog wel een uitnodiging krijgt?
BALKENENDE:
Zo moet u het niet formuleren. Zij zijn nu aan zet. Ze zullen het nu verder gaan organiseren.
We wachten verder alles af.
CARASSO:
Zou u er graag bij willen zijn?
BALKENENDE:
Ik wacht eerst de uitnodiging af.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, RD)