Najaarstentoonstellingen Joods Historisch Museum
6 oktober 2003 - Anna-Carla Sprey
In het Joods Historisch Museum is de expositie 'Naar de Nieuwe Wereld.
De Landverhuizers van Eugeen van Mieghem (1875-1930)' vanaf 24
oktober te zien. Ongeveer honderd werken van de Belgische kunstenaar
Eugeen van Mieghem worden getoond. Zijn tekeningen, pastels en
schilderijen variëren van havengezichten tot cafétaferelen, maar laten
vooral emigranten zien in de haven van Antwerpen een eeuw geleden.
Emigranten
Vanuit deze havenstad vertrokken toen miljoenen mensen naar de Nieuwe
Wereld, op zoek naar geluk. Onder hen bevonden zich honderdduizenden
joden uit Oost-Europa en Rusland. De expositie in het JHM geeft met
het werk van Van Mieghem, aangevuld met historisch materiaal, een
beeld van de massale volksverhuizing naar Amerika. Erwin Joos,
conservator van het Van Mieghem Museum in Antwerpen, stelde de
tentoonstelling samen.
Onderdrukking
Dat er zich onder de emigranten zoveel joden uit Oost-Europa en
Rusland bevonden was enerzijds het gevolg van het antisemitisme dat
enorm was aangewakkerd na de moord op tsaar Alexander II (1881) en
anderzijds door de heersende armoede. Joden werden verantwoordelijk
gehouden voor deze sociale en economische crisis. Voortdurende
onderdrukking en vervolging van joden leidden tot hun grootschalige
vertrek naar het westen. Na een vaak wekenlange reis kwamen ze aan bij
de grote havens van West-Europa. Antwerpen was een van de
vertrekplaatsen naar hun einddoel, de Nieuwe Wereld.
Houtskool- of krijtstreken
Eugeen van Mieghem groeide op in de haven van Antwerpen. Zijn moeder
had hier een café, recht tegenover het terrein van de rederij Red Star
Line. Deze rederij, die inspeelde op de vele migranten en goedkope
tickets aanbood, verscheepte tijdens haar bestaan zo'n drie miljoen
emigranten naar Amerika. Van Mieghem keek dagelijks uit op wat zich
rondom de gebouwen van de Red Star Line afspeelde: de drukte op de
kaden met de vele migranten, wachtend op hun vertrek of op de strenge
medische keuring die ze moesten ondergaan. Dit maakte grote indruk op
hem en inspireerde hem om te gaan tekenen. In vaak grillige houtskool-
of krijtstreken gaf hij de hoop en weemoed van de landverhuizers
treffend weer.
Exclusief in JHM
Van Mieghems kunst werd door kunstcritici geprezen en vergeleken met
kunstenaars als Kollwitz, Steinlen en Forain. Hoewel zijn oeuvre vanaf
zijn dood in 1930 in de vergetelheid raakte, krijgt het de laatste
jaren weer meer belangstelling. In 1983 werd de Stichting Eugeen van
Mieghem opgericht en in 1993 het Eugeen van Mieghem Museum in
Antwerpen. Verder waren er tentoonstellingen in het Ellis Island
Immigration Museum in New York en in Duitsland en Engeland. Voor het
eerst wordt nu in Nederland een expositie exclusief aan zijn werk
gewijd.
Recente aanwinsten
Tegelijkertijd met Naar de Nieuwe Wereld is vanaf 24 oktober de
tentoonstelling Gekocht en gekregen. Recente Aanwinsten Joods
Historisch Museum te zien.
© Gemeente Amsterdam
Gemeente Amsterdam