Gemeente Amsterdam

Najaarstentoonstellingen Joods Historisch Museum 6 oktober 2003 - Anna-Carla Sprey

In het Joods Historisch Museum is de expositie 'Naar de Nieuwe Wereld. De Landverhuizers van Eugeen van Mieghem (1875-1930)' vanaf 24 oktober te zien. Ongeveer honderd werken van de Belgische kunstenaar Eugeen van Mieghem worden getoond. Zijn tekeningen, pastels en schilderijen variëren van havengezichten tot cafétaferelen, maar laten vooral emigranten zien in de haven van Antwerpen een eeuw geleden.

Emigranten

Vanuit deze havenstad vertrokken toen miljoenen mensen naar de Nieuwe Wereld, op zoek naar geluk. Onder hen bevonden zich honderdduizenden joden uit Oost-Europa en Rusland. De expositie in het JHM geeft met het werk van Van Mieghem, aangevuld met historisch materiaal, een beeld van de massale volksverhuizing naar Amerika. Erwin Joos, conservator van het Van Mieghem Museum in Antwerpen, stelde de tentoonstelling samen.

Onderdrukking

Dat er zich onder de emigranten zoveel joden uit Oost-Europa en Rusland bevonden was enerzijds het gevolg van het antisemitisme dat enorm was aangewakkerd na de moord op tsaar Alexander II (1881) en anderzijds door de heersende armoede. Joden werden verantwoordelijk gehouden voor deze sociale en economische crisis. Voortdurende onderdrukking en vervolging van joden leidden tot hun grootschalige vertrek naar het westen. Na een vaak wekenlange reis kwamen ze aan bij de grote havens van West-Europa. Antwerpen was een van de vertrekplaatsen naar hun einddoel, de Nieuwe Wereld.

Houtskool- of krijtstreken

Eugeen van Mieghem groeide op in de haven van Antwerpen. Zijn moeder had hier een café, recht tegenover het terrein van de rederij Red Star Line. Deze rederij, die inspeelde op de vele migranten en goedkope tickets aanbood, verscheepte tijdens haar bestaan zo'n drie miljoen emigranten naar Amerika. Van Mieghem keek dagelijks uit op wat zich rondom de gebouwen van de Red Star Line afspeelde: de drukte op de kaden met de vele migranten, wachtend op hun vertrek of op de strenge medische keuring die ze moesten ondergaan. Dit maakte grote indruk op hem en inspireerde hem om te gaan tekenen. In vaak grillige houtskool- of krijtstreken gaf hij de hoop en weemoed van de landverhuizers treffend weer.

Exclusief in JHM

Van Mieghems kunst werd door kunstcritici geprezen en vergeleken met kunstenaars als Kollwitz, Steinlen en Forain. Hoewel zijn oeuvre vanaf zijn dood in 1930 in de vergetelheid raakte, krijgt het de laatste jaren weer meer belangstelling. In 1983 werd de Stichting Eugeen van Mieghem opgericht en in 1993 het Eugeen van Mieghem Museum in Antwerpen. Verder waren er tentoonstellingen in het Ellis Island Immigration Museum in New York en in Duitsland en Engeland. Voor het eerst wordt nu in Nederland een expositie exclusief aan zijn werk gewijd.

Recente aanwinsten

Tegelijkertijd met Naar de Nieuwe Wereld is vanaf 24 oktober de tentoonstelling Gekocht en gekregen. Recente Aanwinsten Joods Historisch Museum te zien.

© Gemeente Amsterdam