IP/03/1345
Brussel, 6 oktober 2003
Commissie bereikt doorbraak met Gazprom en ENI over territoriale
beperkingsclausules
De voor concurrentie bevoegde diensten van de Europese Commissie
hebben met de Italiaanse olie- en gasonderneming ENI en de Russische
gasproducent Gazprom overeenstemming bereikt over een aantal
beperkingsclausules in hun bestaande contracten. Volgens deze
overeenkomst is het ENI niet langer verboden het gas dat zij van
Gazprom koopt aan afnemers buiten Italië door te verkopen. Verder mag
Gazprom zijn product aan andere afnemers in Italië verkopen zonder
toestemming van ENI. ENI heeft zich er tevens toe verplicht
aanzienlijke gasvolumes aan afnemers buiten Italië aan te bieden,
hetgeen gunstig is voor de mededinging op de Europese gasmarkt.
Tenslotte heeft ENI ingestemd met een verhoging van de capaciteit van
de pijpleiding die Russisch gas via Oostenrijk naar Italië
transporteert. De onderneming zal eveneens de invoering van een
overeenkomst ondersteunen die de toegang van derden tot deze
pijpleiding vergemakkelijkt. De overeenkomst vormt een belangrijke
mijlpaal wat de toepassing van de mededingingsregels in deze sector
betreft en voor de totstandbrenging van een Europese gasmarkt.
Verwacht wordt dat soortgelijke clausules in een aantal andere
Gazprom-contracten evenals in contracten tussen de Algerijnse
onderneming Sonatrach en haar Europese afnemers binnenkort eveneens
zullen worden geschrapt ten gunste van de mededinging en de
gasgebruikers in de EU.
De met concurrentie belaste commissaris Mario Monti juichte de
overeenkomst toe waarbij hij opmerkte: "Ik ben verheugd dat we
uiteindelijk deze kwestie tot een goed einde hebben kunnen brengen.
Wij hopen dat Gazprom zijn contracten met enkele andere Europese
importeurs in overeenstemming zal brengen met de EU-wetgeving. Wij
moedigen Sonatrach aan dezelfde stappen te nemen. De Commissie beoogt
met haar actie de mededinging tussen de Europese gasleveranciers te
bevorderen ten gunste van de Europese afnemers, zonder dat afbreuk
wordt gedaan aan het vermogen van de producenten om hun gas in de Unie
te verkopen op basis van langetermijncontracten. Integendeel, de
overeenkomst vergroot de rechtszekerheid van deze contacten".
Het Directoraat-generaal Concurrentie van de Commissie onderzoekt
reeds enige tijd de territoriale verkoopbeperkingen in
leveringscontracten tussen gasproducenten en Europese
groothandelsondernemingen. De clausules verbieden
groothandelsondernemingen om het gas buiten de landen waar zij
gevestigd zijn te verkopen, hetgeen een schending van de Europese
mededingingswetgeving vormt en de totstandbrenging van een Europese
gasmarkt ondermijnt.
Het onderzoek betreft de Russische onderneming Gazprom, het Algerijnse
Sonatrach en een groot aantal Europese afnemers van deze bedrijven. In
december 2002 bereikte de Commissie overeenstemming in een
soortgelijke zaak met betrekking tot de Nigeriaanse gasproducent
Nigeria LNG Ltd (zie IP/02/1869).
Het bereiken van overeenstemming in de Gazprom/ENI-zaak is van groot
belang gezien de enorme gasvolumes die hiermee gemoeid zijn. ENI is
een van de grootste Europese afnemers van Gazprom; de onderneming
koopt circa 20 miljard kubieke meter gas per jaar in en is de eerste
Europese importeur die overeenstemming heeft bereikt met Gazprom, de
grootste externe gasleverancier van Europa. Hetzij rechtstreeks tussen
de ondernemingen onderling, hetzij tussen de ondernemingen en de
diensten van de Commissie werden de volgende afspraken gemaakt:
* De territoriale verkoopbeperkingen worden uit alle bestaande
gasleveringscontracten geschrapt. De gewijzigde contracten
voorzien in twee leveringspunten voor Russisch gas in plaats van
een in het verleden. ENI mag het gas vanaf deze twee
leveringspunten naar alle bestemmingen van haar keuze
transporteren.
* In nieuwe gasleveringscontracten worden de omstreden clausules
niet meer opgenomen. In verband hiermee heeft ENI zich verplicht
dergelijke clausules of bepalingen van soortgelijke strekking
(zoals gebruiksbeperkingen en winstdelingsmechanismen) niet meer
in haar toekomstige aankoopovereenkomsten op te nemen, ongeacht of
deze betrekking hebben op via pijpleidingen getransporteerd gas of
gas in vloeibare vorm (LNG). Gazprom had er vorig jaar reeds mee
ingestemd de clausules niet meer in toekomstige contracten met
Europese importeurs op te nemen.
* Een bepaling die Gazprom verplicht toestemming van ENI te vragen
alvorens gas aan andere afnemers in Italië te verkopen wordt
geschrapt, ook al beweert ENI dat zij deze bepaling nooit heeft
toegepast. De ondernemingen hebben deze wijziging reeds toegepast,
zodat Gazprom zijn product aan de concurrenten van ENI in Italië
kan verkopen.
Naast deze contractuele vraagstukken heeft ENI er ook mee ingestemd
gedurende een periode van vijf jaar aanzienlijke gasvolumes aan buiten
Italië gevestigde afnemers te verkopen. De voornaamste begunstigden
zullen waarschijnlijk afnemers in Oostenrijk en Duitsland zijn, waar
ENI onlangs samen met Energie Baden Württemberg (EnBW) - een
beheersend belang heeft verworven in de Zuid-Duitse onderneming GVS
(zie IP/02/1905); ENI zou deze onderneming kunnen gebruiken voor haar
expansiestrategie in Duitsland. Indien ENI gedurende de eerste helft
van de periode waarvoor de verplichtingen zijn aangegaan en die op 1
oktober 2003 is ingegaan, onvoldoende volume heeft verkocht, zal zij
een veiling organiseren waarbij in Baumgarten, aan de grens tussen
Oostenrijk en Slowakije waar Russisch gas aan een aantal Europese
afnemers wordt geleverd, een bepaalde hoeveelheid gas wordt
aangeboden. Al deze maatregelen moeten de liquiditeit in de Europese
gasmarkt verbeteren.
ENI heeft eveneens toegezegd de transportcapaciteit van de Trans
Austria Gasleitung (TAG), waarin zij een meerderheidsbelang heeft, te
zullen verhogen; deze pijpleiding loopt door Oostenrijk en
transporteert al het Russische gas dat voor de Italiaanse markt
bestemd is. De capaciteitsuitbreiding moet tussen 2008 en 2011
voltooid zijn, afhankelijk van bepaalde ontwikkelingen op de
Italiaanse markt.
Tenslotte heeft ENI aangeboden de toegang van derden tot de
TAG-pijpleiding te verbeteren (TPA-overeenkomst). Deze toezegging
omvat ondermeer de invoering van éénmaandelijkse transportcontracten,
een effectief congestiebeheerssysteem, de invoering van een secundaire
markt en de regelmatige bekendmaking van de beschikbare capaciteit op
internet. De nieuwe TPA-overeenkomst zal berusten op de gedragscodes
die ontwikkeld zijn door de Europese Commissie, de Europese
regelgevende instanties en de Europese gasindustrie ("Forum van
Madrid").
Gezien deze voordelen voor de Europese gasverbruikers is het onderzoek
naar territoriale verkoopbeperkingen, welke in de
gasleveringscontracten tussen Gazprom en ENI waren vervat, beëindigd.
Andere zaken
Daarnaast besloten de diensten van de Commissie hun onderzoek inzake
de betrekkingen op het gebied van gaslevering tussen Gazprom en
Gasunie uit Nederland af te sluiten, nadat zij hadden vastgesteld dat
de contracten geen territoriale verkoopbeperkingen bevatten en Gasunie
expliciet bevestigd had dat zij het door Gazprom geleverde gas kon
doorverkopen waarheen zij maar wenste. In dit verband zij opgemerkt
dat het gas aan de Duits-Nederlandse grens aan Gasunie wordt geleverd.
De voor concurrentie bevoegde diensten van de Commissie zetten evenwel
hun onderzoek voort met betrekking tot andere contracten waarbij
Gazprom betrokken is. Maar zij vertrouwen erop dat Gazprom en de
betrokken importeurs, met name twee ondernemingen in Duitsland en
Oostenrijk, binnenkort een overeenkomst zullen sluiten waarbij de
omstreden clausules zullen worden geschrapt.
Het Algerijnse Ministerie voor Energie en Sonatrach hebben de diensten
van de Commissie onlangs meegedeeld dat Sonatrach in haar toekomstige
gasleveringscontracten met Europese importeurs geen bepalingen meer
zou opnemen die de grensoverschrijdende verkoop beperken. De diensten
van de Commissie juichten deze constructieve stap toe, en gingen ervan
uit dat deze verbintenis zowel betrekking heeft op territoriale
verkoopbeperkingen als op de zogeheten winstdelingsmechanismen, die de
afnemer verplichten een deel van de winst met Sonatrach te delen
wanneer zij het gas buiten het traditionele toeleveringsgebied
verkopen.
Sonatrach heeft zich tevens bereid verklaard de wijziging van de
bestaande contracten met haar Europese afnemers te bespreken, maar de
vorderingen zijn tot dusverre traag geweest. De diensten van de
Commissie hebben er daarom bij de partijen op aangedrongen hun
onderhandelingen te goeder trouw te intensiveren en een ambitieus
tijdschema op te stellen om binnenkort een overeenkomst te bereiken.
European Commission