Uitspraak Hoge Raad LJN-nummer: AI0831 Zaaknr: C02/080HR
Bron: Hoge Raad der Nederlanden 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 3-10-2003
Datum publicatie: 3-10-2003
Soort zaak: civiel - civiel overig
Soort procedure: cassatie
3 oktober 2003
Eerste Kamer
Nr. C02/080HR
RM/MD
Hoge Raad der Nederlanden
Arrest
in de zaak van:
---
wonende te ,
EISER tot cassatie,
advocaat: mr. M.F. Baltussen,
t e g e n
HET CENTRAAL ORGAAN OPVANG ASIELZOEKERS,
gevestigd te Rijswijk,
VERWEERDER in cassatie,
niet verschenen.
1. Het geding in feitelijke instanties
Eiser tot cassatie - verder te noemen: - heeft bij exploit van
22 juli 1999 verweerder in cassatie - verder te noemen: COA -
gedagvaard voor de kantonrechter te 's-Gravenhage en gevorderd voor
recht te verklaren dat ten onrechte niet is ingedeeld in de
door hem voorgestane functie van Opvangmedewerker B, schaal 6.
COA heeft de vordering bestreden.
De kantonrechter heeft bij vonnis van 7 juni 2000 de vordering
toegewezen.
Tegen dit vonnis heeft COA hoger beroep ingesteld bij de rechtbank te
's-Gravenhage.
In hoger beroep is namens pleidooi verzocht. Bij brief van 19
juli 2001 heeft de raadsvrouwe van dit verzoek nader
gemotiveerd.
Bij beslissing van 7 augustus 2001 heeft de rolrechter het verzoek om
pleidooi afgewezen, een datum voor het wijzen van een vonnis bepaald
en voorts bepaald, dat tegen deze uitspraak eerst nadat eindvonnis in
deze procedure is gewezen beroep in cassatie kan worden ingesteld.
Bij eindvonnis van 19 december 2001 heeft de rechtbank het bestreden
vonnis vernietigd en, opnieuw beslissende, de vordering van
alsnog afgewezen.
Beide vonnissen van de rechtbank zijn aan dit arrest gehecht.
2. Het geding in cassatie
Tegen zowel het tussenvonnis als het eindvonnis van de rechtbank heeft
beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan
dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
Tegen het niet verschenen COA is verstek verleend.
De zaak is voor toegelicht door zijn advocaat.
De conclusie van de advocaat-generaal J.L.R.A. Huydecoper strekt tot
vernietiging en verwijzing van de zaak.
3. Beoordeling van het middel
3.1 In cassatie is uitsluitend aan de orde de vraag of de rechtbank
tot pleidooi had moeten toelaten. Namens is in hoger
beroep om pleidooi verzocht. Bij beslissing van 7 augustus 2001 is dit
verzoek afgewezen omdat het pleidooiverzoek naar het oordeel van de
rolrechter niet strookte met de goede procesorde. Daartoe heeft de
rolrechter overwogen enerzijds dat niet valt te verwachten dat een
mondelinge toelichting bij gelegenheid van het pleidooi nieuwe
gezichtspunten zal opleveren en anderzijds dat de inleidende
dagvaarding dateert van 22 juli 1999.
3.2 Bij de beoordeling van het middel moet worden vooropgesteld dat
partijen op grond van het bepaalde in art. 144 (oud) Rv. ook in hoger
beroep in beginsel het recht hebben hun standpunten bij pleidooi toe
te lichten. Een verzoek om de zaak te mogen bepleiten zal slechts in
zeer uitzonderlijke gevallen mogen worden geweigerd. Daartoe is
noodzakelijk dat van de zijde van de wederpartij tegen toewijzing van
het verzoek klemmende redenen worden aangevoerd of dat toewijzing van
het verzoek strijdig zou zijn met de eisen van een goede procesorde
(zie HR 15 november 2002, nr. C02/052, RvdW 2002, 185). In elk van
beide hiervoor bedoelde gevallen zal de rechter zijn redenen voor de
afwijzing van het verzoek uitdrukkelijk moeten vermelden en zijn
beslissing daaromtrent deugdelijk moeten motiveren (zie HR 5 oktober
2001, nr. C00/248, NJ 2002, 514).
3.3 Nu van de zijde van COA tegen het verzoek van om pleidooi
in het geheel geen bezwaar is gemaakt en ook hetgeen de rolrechter in
zijn beslissing van 7 augustus 2001 heeft overwogen ter zake van dat
verzoek niet de conclusie kan dragen dat toewijzing van het verzoek
strijdig zou zijn met de eisen van een goede procesorde, is het middel
terecht voorgesteld. Het hof waarnaar de zaak wordt verwezen zal
partijen tot pleidooi moeten toelaten.
3.4 Nu COA de bestreden beslissingen van de rolrechter c.q. de
rechtbank niet heeft uitgelokt of verdedigd, zullen de kosten van het
geding in cassatie worden gereserveerd.
4. Beslissing
De Hoge Raad:
vernietigt de vonnissen van de rechtbank te 's-Gravenhage van 7
augustus 2001 en 19 december 2001;
verwijst het geding naar het gerechtshof te 's-Gravenhage ter verdere
behandeling en beslissing;
reserveert de beslissing omtrent de kosten van het geding in cassatie
tot de einduitspraak;
begroot deze kosten tot op de uitspraak in cassatie aan de zijde van
op EUR 388,75 aan verschotten en EUR 500,-- voor salaris, en
aan de zijde van COA op nihil.
Dit arrest is gewezen door de vice-president R. Herrmann als
voorzitter en de raadsheren D.H. Beukenhorst en A.M.J. van
Buchem-Spapens, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer F.B.
Bakels op 3 oktober 2003.
*** Conclusie ***
Zaaknr. C02/080HR
Mr. Huydecoper
Zitting van 16 mei 2003
Conclusie inzake
---
eiser tot cassatie
tegen
Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers,
verweerder in cassatie
Feiten en procesverloop
1) De onderhavige zaak stelt - evenals zeven tegelijkertijd aanhangige
zaken waarin dezelfde klacht is geformuleerd(1) - opnieuw het recht op
pleidooi aan de orde. De Hoge Raad heeft daarover - betrekkelijk -
recent drie arresten gewezen: HR 15 maart 1996, NJ 1997, 341 m.nt.
HJS, HR 5 oktober 2001, NJ 2002, 514 m.nt. DA en HR 15 november 2002,
RvdW 2002, 185(2). Uit die arresten blijkt - ik zeg het maar op
voorhand - dat de rechtbank, die in de onderhavige zaak het verzoek om
pleidooi afwees, dat verzoek had behoren te honoreren.
2) Materieel gaat het in deze zaak om een geschil over de op de eiser
tot cassatie, , toepasselijk functie-indeling en
functiewaardering. heeft wat de verweerder in cassatie, COA,
daarover had beslist bij de kantonrechter aangevochten, en met succes.
Ik vermeld intussen al, dat de zaak in de eerste aanleg is behandeld
zonder een mondeling gehoor van partijen.
3) In hoger beroep is namens pleidooi verzocht(3). Dat verzoek
is - naar ik aanneem: op instigatie van de Rechtbank - schriftelijk
nader gemotiveerd. Uit de betreffende brief(4) citeer ik:
"Ofschoon de standpunten derhalve in diverse procedures op schrift
zijn vertolkt, lijkt het de advocaat van de werknemers nuttig, indien
ten pleidooie de kern van de geschilpunten nog eens worden uitgediept.
Aangetekend wordt in dit verband dat het belang van de procedures in
hoger beroep groot is, omdat het vonnis uiteraard ook van belang zal
zijn voor andere werknemers die dezelfde functie uitoefenen c.q. gaan
uitoefenen."
4) De (rol)rechter heeft het verzoek om pleidooi bij een beslissing
van 7 augustus 2001 afgewezen. In die beslissing wordt overwogen:
"2. Vooropgesteld wordt dat op grond van fundamentele beginselen van
procesrecht - mede ontleend aan art. 6 EVRM - er weliswaar vanuit
dient te worden gegaan dat een procespartij recht heeft om mondeling
gehoord te worden c.q. op pleidooi, doch dat dit geen absoluut recht
betreft. Onder bepaalde omstandigheden kan een verzoek om pleidooi
immers worden afgewezen. Dit brengt mee dat de rolrechter (in zekere
mate) het recht heeft om zo'n verzoek te toetsen.
Daarnaast zij opgemerkt dat een pleidooi in het algemeen dient om -
nadat partijen hun standpunten schriftelijk uiteen hebben gezet - die
standpunten nog eens mondeling toe te lichten, voorzover dit, met name
tegen de achtergrond van nadien nog verkregen inzichten en informatie,
redelijkerwijs vereist mocht zijn om tot een juiste beslissing te
komen.
3. In zijn pleitverzoek geeft aan dat de standpunten van
partijen reeds op schrift zijn vertolkt. Met een pleidooi beoogt
de kern van de geschilpunten nog eens uit te diepen. Wat de
toegevoegde waarde hiervan zal zijn maakt niet duidelijk. Nu
in het licht van het voorgaande niet valt te verwachten dat een
mondelinge toelichting bij gelegenheid van het pleidooi nog nieuwe
gezichtspunten zal opleveren, acht de rolrechter, mede in aanmerking
genomen dat de inleidende dagvaarding dateert van 22 juli 1999 het
pleidooiverzoek niet stroken met de goede procesorde."
Tussentijds beroep in cassatie werd in deze beslissing uitgesloten. Op
19 december 2001 heeft de rechtbank eindvonnis gewezen. Daarbij werden
de vorderingen van alsnog afgewezen.
5) heeft tijdig(5) cassatieberoep ingesteld. COA is in
cassatie niet verschenen. Het standpunt van is schriftelijk
toegelicht.
Bespreking van het middel
6) Een beslissing van de (rol)rechter waarbij pleidooi wordt geweigerd
moet worden aangemerkt als een vonnis, waartegen rechtsmiddelen
openstaan(6).
De beslissing waar het in deze zaak om gaat betreft (vooral) de
toepassing van art. 144 Rv. (oud, thans art. 134 Rv). Art. 144 Rv
(oud) gold ook voor zaken in hoger beroep, en ook als het hoger beroep
een beslissing van de kantonrechter betrof(7).
7) In de in alinea 1 hiervóór aangehaalde beslissingen(8) heeft de
Hoge Raad overwogen dat een partij op grond van het bepaalde in art.
144 Rv (oud) in beginsel het recht heeft om zijn standpunt bij
pleidooi toe te lichten. Een verzoek om een zaak te mogen bepleiten
zal slechts in zeer uitzonderlijke(9) gevallen mogen worden geweigerd.
Daartoe is noodzakelijk dat van de zijde van de wederpartij tegen
toewijzing van het verzoek klemmende redenen worden aangevoerd,
bijvoorbeeld dat de procedure door het pleidooi op onaanvaardbare
wijze zou worden vertraagd. De rechter kan het verzoek ook ambtshalve
afwijzen, doch alleen op de grond dat toewijzing van het verzoek
strijdig zou zijn met de eisen van een goede procesorde. In elk van
beide hiervoor bedoelde gevallen zal de rechter zijn redenen voor de
afwijzing van het verzoek uitdrukkelijk moeten vermelden en zijn
beslissing daaromtrent deugdelijk moeten motiveren (HR 15 maart 1996,
NJ 1997, 341, rov. 2.3, in de latere beslissingen telkens aangehaald).
8) Het middel klaagt - in het licht van de zojuist besproken
rechtsleer niet verrassend - over verkeerde toepassing van art. 144 Rv
(oud)(10), althans gebrekkige motivering van het oordeel daarover.
9) De motivering die de Rechtbank in deze zaak (en in de zeven vandaag
tegelijk aanhangige "parallelle" zaken) bij de afwijzing van het
verzoek om pleidooi heeft gebruikt, lijkt sterk op de motiveringen uit
de zaken die in HR 5 oktober 2001, NJ 2002, 514 en HR 15 november
2002, RvdW 2002, 185 zijn beoordeeld. A-G Verkade heeft uit de
rechtspraak van de Hoge Raad afgeleid dat een "stempelmotivering" niet
voldoende is om een beslissing waarbij een verzoek om pleidooi wordt
afgewezen, te dragen(11). Dat lijkt mij juist - de "verzwaarde"
motiveringseis die in de aangehaalde rechtspraak van de Hoge Raad
wordt benadrukt, is inderdaad met afdoening per "clause de style" niet
te rijmen.
Aan deze motiveringseis voldoet de in deze zaak door de Rechtbank
gegeven motivering niet - reeds het feit dat een inhoudelijk nagenoeg
identieke motivering in de recente uitspraken van de Hoge Raad te
licht werd bevonden neemt iedere twijfel daarover weg. De
motiveringsklacht van het middel is daarom volgens mij gegrond.
10) Ik denk overigens dat de bestreden beslissing in dit opzicht ook
van een verkeerde rechtsopvatting blijk geeft. De twee gegevens die de
Rechtbank daaraan ten grondslag heeft gelegd - die komen erop neer dat
niet is te verwachten dat pleidooi nog nieuwe gezichtspunten zal
opleveren, en dat de inleidende dagvaarding dateert van ongeveer twee
jaar vóór de beslissing van de Rechtbank - kunnen niet opleveren dat
zich een zeer uitzonderlijk geval voordoet zoals de Hoge Raad dat in
de aangehaalde rechtspraak heeft aangegeven, en kunnen (ook) niet
opleveren dat het verzoek om pleidooi als onverenigbaar met de goede
procesorde mag worden aangemerkt. In beide opzichten is de norm die de
Rechtbank heeft toegepast klaarblijkelijk aanzienlijk ruimer, dan met
de rechtspraak van de Hoge Raad spoort.
11) Ik ben het met de steller van het middel eens dat het slagen van
de klacht meebrengt dat ook het eindvonnis van de Rechtbank niet in
stand kan blijven. Na (vernietiging en verwijzing, en) pleidooi -
aangenomen dat partijen daar ook nu nog behoefte aan hebben - zal de
zaak opnieuw moeten worden beoordeeld.
Wat de kosten betreft zou kunnen worden overwogen, deze tot de
einduitspraak te reserveren. COA heeft de beslissing van de Rechtbank
die ik als onjuist beoordeel niet uitgelokt of verdedigd(12).
Conclusie
Ik concludeer tot vernietiging, en verwijzing van de zaak als
gebruikelijk.
De Procureur-Generaal bij de
Hoge Raad der Nederlanden
1 Deze zaken hebben de zaaknrs. C02/081 t/m 087HR. De schriftelijke
toelichting in de onderhavige zaak spreekt onder nr. 14 over "6 andere
collega's". Ik tel echter in totaal 8 zaken.
2 Voorts in: JOL 2002, 614, en rechtspraak.nl LJN-nummer AE8463.
3 Volgens de schriftelijke toelichting namens op de rol van 24
juli 2001.
4 Brief van 19 juli 2001.
5 Binnen 3 maanden ingevolge art. 402 lid 1 Rv (oud).
6 Een dergelijke beslissing is dus niet een "rolbeschikking", zie
bijvoorbeeld HR 29 september 1995, NJ 1997, 340, rov. 3.3.2 naast rov.
3.3.4 en HR 15 november 2002, RvdW 2002, 185, rov. 3.2.1.
7 Nogmaals: HR 15 november 2002, RvdW 2002, 185 rov. 3.2.1; HR 5
oktober 2001, NJ 2002, 514 m.nt. DA, rov. 3.3.2; zie ook al. 21 van
mijn conclusie voor dit arrest; HR 15 maart 1996, NJ 1997, 341, rov.
2.2 en 2.3.
8 In de zaak met nr. C02/066HR, waarin ik op 18 april jl.
geconcludeerd heb, zijn (vrijwel) dezelfde vragen aan de orde als in
de aangehaalde rechtspraak en in de onderhavige zaak. De zaak met nr.
C02/066 staat op de rol van 5 september 2003 voor arrest.
9 Ik ontleen de nadruk aan rov. 3.2.2. van HR 15 november 2002, RvdW
2002, 185, rov. 3.2.2.
10 Het middel doet niet rechtstreeks een beroep op art. 6 EVRM; maar
zoals de in dit verband besproken rechtspraak van de Hoge Raad
duidelijk maakt, kan de regel waarop het middel een beroep doet ook
aan die bepaling steun ontlenen. Daarbij is nog van belang dat in deze
zaak ook in de eerste aanleg geen mondelinge behandeling heeft
plaatsgevonden, zie bijvoorbeeld al. 25 van mijn conclusie voor HR 5
oktober 2001, NJ 2001, 514 m.nt. DA; zie ook de tamelijk recente
beslissingen EHRM 12 november 2002, appl.nrs. 38629/97 en 38978/97,
rov. 36, en EHRM 21 maart 2002, appl. nr. 32363/96, rov. 35 - 38 (te
raadplegen via de website van het EHRM, www.echr.coe.int/).
11 Alinea 3.5 van diens conclusie; zie daarvoor rechtspraak.nl
LJN-nummer AE8463.
12 Burgerlijke Rechtsvordering (losbl., oud), Korthals Altes, art.
419, aant. 7; Veegens - Korthals Altes - Groen, Cassatie in
Burgerlijke Zaken, 1989, nr. 171.
Hoge Raad der Nederlanden