ChristenUnie
Bijdrage debat Algemene Financiële Beschouwingen Dinsdag 30 September
2003 - 20:26
Alleen uitgesproken tekst geldt
André Rouvoet: MdV! De toon van de Miljoenennota is somber: al drie
jaar nauwelijks economische groei, snel stijgende werkloosheid en een
oplopend begrotingstekort. Dat er ooit een omslag moest plaatsvinden
na zeven vette jaren wekt geen verwondering, maar de omvang en de
snelheid waarmee dat gebeurt doet dat wel. De regering schrijft de
neergang dan ook terecht niet exclusief toe aan de internationale
conjunctuurdip. Nederland kampt ook met sterk gestegen arbeidskosten
en een zwakke productiviteitsontwikkeling, die ten koste gaan van onze
economische slagkracht. Het valt mij op dat in de analyse in de
Miljoenennota een verantwoording over het gevoerde begrotingsbeleid
ontbreekt. Ten onrechte! Ik citeer met instemming de Raad van State:
Het is van belang na te gaan hoe het komt dat Nederland onvoldoende
gebruik heeft gemaakt van de hoogconjunctuur om structurele
verbeteringen in de overheidsfinanciën aan te brengen, ondanks eerdere
waarschuwingen. Het contrast tussen de huidige situatie en eind jaren
negentig beschrijft de Miljoenennota in termen van de prijs van het
succes. Deze typering suggereert onvermijdelijkheid, waarmee wordt
vergoelijkt wat veeleer kritisch zelfonderzoek behoeft. De Raad geeft
voor dat zelfonderzoek een schot voor de boeg: Het pro-cyclisch effect
van het beleid uit die jaren roept nu een pro-cyclisch effect naar de
andere kant op. Het huidige, forse ombuigingspakket drukt door
bestedingsuitval op korte termijn de economische groei. Heeft minister
Zalm terugkijkend ook de indruk dat hij de goede economische tijden
onvoldoende heeft benut om buffers te vormen voor de slechtere? Ik
nodig de heer Zalm uit tot kritisch zelfonderzoek, en vraag hem ook of
pappen en nathouden voor dit onderdeel van het Paarse beleid gold.
Naar de mening van de ChristenUnie is een les in dit verband, dat de
automatische stabilisatoren aan de inkomstenkant volledig moeten
werken. In de vette jaren moet aan de magere gedacht worden, dus geen
vaststaand deel voor lastenverlichting bij inkomstenmeevallers meer.
Daarin verschillen we dacht ik niet met het huidige kabinet. Anders
ligt dat nu we in economisch slechtere tijden leven. Want nu er sprake
is van inkomstentegenvallers, leiden de afspraken uit het
Hoofdlijnenakkoord niet tot het laten oplopen van het
financieringstekort, omdat de grens van het EMU-tekort is gesteld op
2,5%BBP als veiligheidsmarge met het oog op het Stabiliteits- en
Groeipact. Opnieuw laat de heer Zalm de automatische stabilisatoren
dus niet volledig werken, maar kiest naast uitgavenbeperking- voor
lastenverzwaring. Het spreekt mij in het algemeen aan dat het kabinet
zich sterk maakt voor het Stabiliteits- en Groeipact, maar is het
economisch nog wel rationeel om krampachtig vast te houden aan zon
veiligheidsmarge als we weten dat het tijdelijke economische dal
hierdoor dieper wordt en het herstel trager verloopt? Is het
economisch niet rationeler om inkomstentegenvallers volledig in het
EMU-saldo te laten lopen? Dit zou ook de nodige souplesse opleveren in
de richting van de sociale partners, voor wie het al veel pijn zou
wegnemen als het kabinet bereid was de broekriem één gaatje (van zeg
0,1%) losser te zetten.
Een pikant detail in deze Miljoenennota vond ik dat voor het eerst
niet meer wordt uitgegaan van volledig aflossing in 2030, maar van een
staatsschuld van 15%BBP. Dat was jarenlang onbespreekbaar, dus graag
een nadere uitleg op dit punt, want het lijkt me een majeure
wijziging. Er zijn behalve schuldaflossing echter meer maatregelen
nodig om de gevolgen van de vergrijzing op te vangen. Bij het
Belastingplan komen we terug op de maatregelen om vroege uittreding
tegen te gaan, maar ik vraag het kabinet of het ook nadenkt over
maatregelen om aan het werk te blijven aantrekkelijker te maken,
bijvoorbeeld door flexibeler vormen van pensioen en de
pensioenleeftijd, demotiebeleid en herscholingsmogelijkheden? Voelt
het kabinet voor een verkennende notitie over opvang van de gevolgen
van vergrijzing? Ik verwijs daarbij ook naar wat de Europese Commissie
heeft geschreven over het antwoord op de vergrijzing en naar de Duitse
commissie-Rürup.
Voor de bevordering van de werkgelegenheid trekt het kabinet geen
middelen uit, maar zet het vooral in op loonmatiging en snoeien in de
sociale zekerheid. Ik mis beleid dat zich specifiek richt op
arbeidsparticipatie aan de onderkant van het loongebouw, waar heel
veel langdurige vacatures niet worden vervuld bij gebrek aan geschoold
personeel. Aan de andere kant zet het kabinet in op verbetering van de
productiviteit. Op dit punt ontbreekt het dit kabinet niet aan goede
wil, maar wel aan goede ideeën. Waarom mis ik bij alle dromerij over
innovatie en kenniseconomie de aandacht voor de opleiding van gewone,
maar onmisbare vakmensen in het middelbare beroepsonderwijs, waar met
name in het MKB en de maakindustrie grote behoefte aan is?
MdV! De kern van de kritiek van de ChristenUnie op de aanpak van het
kabinet zoals blijkt uit de Miljoenennota luidde dat onvoldoende
inspanning werd gepleegd om te voorkomen dat kwetsbare groepen over de
rand glijden. Het is duidelijk wat het zwaarst weegt voor het kabinet:
dat het begrotingstekort hoger uitvalt dan 2,5%BBP wordt meer gevreesd
dan het risico dat de kwaliteit van publieke sectoren zoals onderwijs,
zorg en veiligheid onder de maat raakt. Dat de rijksbegroting op orde
blijft weegt zwaarder dan dat individuele huishoudboekjes van gezinnen
en kwetsbare groepen rond het sociale minimum op orde blijven. We
hebben het hier uitgebreid over gehad tijdens de Algemene Politieke
Beschouwingen. Wat betreft de positie van chronisch zieken en
gehandicapten las ik met instemming dat de Tegemoetkomingregeling voor
buitengewone uitgaven inderdaad een open einde-karakter heeft. Mag ik
de zinsnede erna: Indien er overschrijdingen zouden optreden worden
deze betrokken bij het algemene budgettaire beeld vertalen met: dan
wordt het budget verruimt?. Graag reactie. Het is tijd voor
duidelijkheid over de medicijnknaak. Als die er onverhoopt zou komen,
zou het kabinet dan voelen voor een vrijstelling boven de 65 jaar?
MdV, in de NRC stond afgelopen zaterdag een portret van een
wijkverpleegkundige met een klein eigen autootje die er 80 euro per
maand op achteruit gaat als gevolg van het autopakket van het kabinet.
Daarnaast een portret van een senior manager met een glanzende
lease-auto die er 60 euro op vooruitgaat. Voorzitter, dit soort
effecten druisen in tegen het gevoel voor rechtvaardigheid. De
ChristenUnie stelt voor om de bijtelling op te trekken naar 22%, en
met de opbrengst soelaas te bieden voor beroepsgroepen die met hun
eigen auto hun zakelijke kilometers moeten maken.
MdV, gemeentebesturen krijgt meer taken toegeschoven -denk aan de
bijstand- maar leveren tegelijk fors in. De bezuinigingen lopen
volgend jaar op tot 630 mln. euro. Hanteert het kabinet
decentralisatie als bezuinigingsstrategie? Ik voorzie grote problemen
als zij over twee jaar ook nog hun belastinggebied ingeperkt zien met
de afschaffing van het OZB-gebruikersdeel. De ChristenUnie vraagt het
kabinet om de Raad voor de Financiële Verhoudingen een nieuw advies
vragen, waarin deze de eigen suggestie uitwerkt om tot een alternatief
belastinggebied voor gemeenten met een vergelijkbare omvang als de OZB
te komen.
Tot slot. Er is veel te doen over de subsidiekortingen op
vrijwilligerswerk. De overheid trekt zich terug en wil meer
verantwoordelijkheid geven aan de samenleving. Die beweging past in de
visie van de ChristenUnie ten aanzien van soevereiniteit in eigen
kring, maar als de samenleving meer verantwoordelijkheid krijgt voor
de financiering, dan moet de fiscus zich ook terugtrekken. De
ChristenUnie stelt daarom voor om in lijn met de commissie-Moltmaker
de successiebelasting en het schenkingsrecht voor algemeen nut
beogende instellingen geheel af te schaffen. Op dit punt heb ik een
amendement ingediend/overweeg ik een motie.
---