Katholieke Universiteit Nijmegen

Veel toekenningen voor breinonderzoek en levenswetenschappen Goede score Nijmeegse onderzoekers bij NWO vernieuwingsimpuls 2003 (VIDI's)
Tien jonge veelbelovende onderzoekers van de KU Nijmegen ontvangen een grote NWO subsidie van maximaal 600.000 euro om vijf jaar lang een eigen onderzoekslijn te ontwikkelen. Het betreft de zogeheten VIDI-subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.

De VIDI-subsidie is bestemd voor onderzoekers die na hun promotie een aantal jaren onderzoek op postdocniveau hebben verricht. De wetenschappers hebben daarbij vernieuwende ideeën gegenereerd en deze succesvol zelfstandig tot ontwikkeling gebracht. De onderzoekers behoren tot de beste tien à twintig procent van hun vakgebied. De subsidie biedt hun de mogelijkheid een eigen vernieuwende onderzoekslijn te ontwikkelen en één of meer onderzoekers aan te stellen. NWO betaalt bijna zeventig procent van elke subsidie. De universiteit of het instituut draagt ruim dertig procent bij. In totaal zijn er in het gehele land 79 onderzoeksprojecten gehonoreerd. De KU Nijmegen behaalde, samen met de Universiteit Utrecht, met 10 toewijzingende hoogste score.

Concentratie cognitieve neurowetenschappen en levenswetenschappen

Onder de Nijmeegse Vidi-toewijzingen bevinden zich zeven projecten van onderzoekers die behoren tot gerenommeerde onderzoeksscholen of
-zwaartepunten van de KU Nijmegen. Drie onderzoeksvoorstellen liggen op het gebied van de moleculaire levenswetenschappen. De Nijmeegse groepen op dit terrein zijn enkele jaren geleden samengebracht in één centraal laboratorium het Nijmegen Center for Molecular Life Sciences (NCMLS), een voor Nederland unieke bundeling van wetenschapsgroepen. Vier onderzoekers zijn verbonden aan het FC Donders Centre for Cognitive Neuroimaging, een internationaal instituut voor fundamenteel en toepassingsgericht hersenonderzoek. Centraal staat de werking van het brein bij het uitvoeren van cognitieve functies als praten, bewegen, waarnemen en onthouden.
Directeur Peter Hagoort, die zelf binnenkort de dr. Hendrik Muller Prijs voor Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de KNAW krijgt uitgereikt, is buitengewoon content met de score van zijn onderzoekers:
"Er is tegenwoordig veel aandacht voor hersenonderzoek. En dat is nodig ook, want we begrijpen nog maar 5 tot 10 % van de hersenen. We weten dus meer niet dan wel. Maar onze kennis gaat snel vooruit. Zo is het hersenonderzoek bij gezonde mensen en patienten met een hersenaandoening de laatste decennia in een stroomversnelling geraakt. De opening van ons onderzoeksinstituut in 2002 draagt bij aan de verdere vooruitgang van dit onderzoek. De omgeving met de nieuwste high-tech meetapparatuur, en veel jonge onderzoekers, heeft een enorme aantrekkingskracht op breinonderzoekers uit de gehele wereld. Ik denk ook dat onze goede score in deze NWO-subsidieronde het belang van het FCDC onderstreept. Sterker, zonder het FCDC hadden we deze resultaten nooit gehaald."

Honoreringen Vernieuwingsimpuls VIDI (geordend naar achternaam) Nijmeegse Vidi-Wetenschappers 2003

Help: levercysten in de familie!
Dr. J.P.H. (Joost) Drenth (Gastroenterologie/NCMLS) Cysten, enkelvoudige vochtblaasjes in de lever, komen regelmatig voor. Meervoudige lever-cysten worden echter slechts bij enkele families gevonden. De genetische oorzaak van deze ziekte is recent door de onderzoekers achterhaald. Zij willen nu nagaan hoe dit eiwit daadwer-kelijk levercysten kan veroorzaken.

Teamwerk in ons brein
Dr. P. (Pascal) Fries (FC Donders Centre for Cognitive Neuroimaging) Onze hersenen bevatten miljarden neuronen die een variatie aan taken volvoeren, zoals het verwerken van de informatie aangeleverd door de zintuigen, of het controleren van onze be-wegingen. Ondanks deze verscheidendheid in neuronen en hun specifieke takenpakket, hebben wij éénduidige waarnemingen en vertonen wij coherent gedrag. Dit duidt op een uiterste efficiënt mechanisme van neural samenwerking. Hersenactiviteit is teamwerk. Hoe komt dit teamwerk tot stand. De hypothese die in dit project getoetst wordt, is dat neuronen samenwerken door het ritmische gedrag dat ze spontaan vertonen onderling te synchroniseren. Dit zal worden onderzocht met behulp van Magneto-Encephalografie (MEG), waarbij de minuscule magneetvelden die onze hersenen genereren kunnen worden gemeten.
Meer informatie over het onderzoek van dr. Pascal Fries is te vinden in bijgaand artikel, dat verscheen in het bulletin van het Nijmeegs Institute for Neuroscience.

De rol van menselijke ritmische hersenactiviteit in sensatie en actie Dr. O. (Ole) Jensen (FC Donders Centre for Cognitive Neuroimaging) Menselijke hersenactiviteit wordt gedomineerd door sterke oscillaties in ´input´ en ´output´ gebieden in de hersenen. Deze oscillaties worden geproduceerd door ritmische activiteit van gro-te groepen hersencellen. Wat is de rol van deze oscillaties wanneer hersencellen visuele input en tast verwerken? Welke rol spelen deze cellen in het controleren van bewegingen? Door het meten van magnetische velden die geproduceerd worden door het werkende brein proberen we een antwoord te vinden op deze vragen. Op deze manier hopen we sommige van de algemene principes te vinden die belangrijk zijn voor de manier waarop hersencellen samenwerken om informatie te verwerken. Meer informatie over het onderzoek van dr. Ole Jensen is te vinden in bijgaand artikel, gepubliceerd in het bulletin van het Nijmeegs Institute for Neuroscience.

Virussen als onderdrukkers
Dr. F.J.M. (Frank) van Kuppeveld (Medische Microbiologie/NCMLS) Om een infectie te bewerkstelligen moeten virussen zich wapenen tegen afweermechanismen van de gastheer. Cellen reageren op een virale infectie door activatie van het immuunsysteem en een zelfmoordprogramma. Dit onderzoek gaat na hoe RNA-virussen deze cellulaire afweermechanismen weten te onderdrukken.

Virus als heelmeester
Dr. A.A.J. (Fons) van de Loo (Reumatologie)
Bij patiënten met chronische aandoeningen worden rustige periodes afgewisseld door periodes van grote ziekteactiviteit. Het afstemmen van medicatie is een blijvend probleem waarbij geldt dat overdaad schaadt. De onderzoekers streven naar het ontwikkelen van zelfwerkende moleculaire virusfabriekjes die lokaal medicatie op maat aanbieden.

Perceptie en actie in het menselijk brein
Dr. ing. W.P. (Pieter)Medendorp (FC Donders Centre for Cognitive Neuroimaging/NICI)
Onze zintuigen leveren het brein informatie over posities van objecten om ons heen. Maar hoe zet ons brein deze informatie om in handelingen gericht op deze objecten? Dit onderzoek richt zich op de gedragsmatige en neurale principes achter de informatieverwerking door de hersenen.

Waarom niet naar school?
Dr. J.P.J.M. (Jeroen) Smits (Economie/Managementwetenschappen)In ontwikkelingslanden gaan veel kinderen niet naar school. Dit project onderzoekt hoe dit komt en wat eraan gedaan kan worden. Factoren in de gezinssituatie en in de lokale, nationa-le en internationale context worden voor het eerst simultaan onderzocht.

Neurale dynamiek van bewegingen
Dr. I. (Ivan) Toni (FC Donders Centre for Cognitive Neuroimaging) In het dagelijks leven nemen we de wereld niet alleen waar, maar handelen we ook door middel van naadloze transformaties van sensorische informatie naar motorische handelingen. Hoe de transformatie van stimulus naar respons er in de hersenen uit ziet, is een vraag die veel wetenschappers bezighoudt. Dit onderzoek gaat uit van de gedachte dat sensorimotorische processen niet slechts stimulus-respons reflexen zijn, maar eerder een flexibel integratief proces. Om deze flexibele sensorimotorische transformaties mogelijk te maken moeten onze hersenen werken met hogere-orde representaties van stimulus en respons. Deze representaties zijn belichaamd in neurale activiteit die gerelateerd is aan sensorimotorische fenomenen, maar onafhankelijk van activiteit die opgewekt wordt door puur sensorische of motorische stimulatie. In dit project houden we ons bezig met het karakteriseren van de neurale dynamiek van deze abstracte sensorimotorische processen, die ons in staat stellen in het dagelijks leven flexibel te functioneren.
Meer informatie over het onderzoek van dr. Ivan Toni is te vinden in bijgaand artikel, dat verscheen in het tijdschrift Journal of Neuroscience.

Waarom ontwikkelen kikkers zich anders dan gisten? Dr. G.J.C. (Gert Jan) Veenstra (Moleculaire Biologie/NCMLS) Elk organisme bezit DNA als bouwsteen van het leven. Maar niet elk organisme blijkt dit erfe-lijk materiaal op dezelfde manier tot eiwitten te vertalen. De onderzoekers gaan kikkerembryo´s vergelijken met jonge gisten. Zo willen ze meer te weten komen over hoe ziektes ont-staan en over hoe een organisme zich normaal ontwikkelt.

Bindend eiwit als sleutel tot medicijn Alzheimer Dr. ir. M.M. (Marcel) Verbeek (Neurologie)
De onderzoekers bestuderen het eiwit amuloïdebètaproteïne (AbP) dat in de hersenen van Alzheimerpatiënten samenklontert tot plaques. Kennis van de mogelijke bindingen van het eiwit moet leiden tot een nieuwe therapie die een combinatie is van twee recente therapieën tegen de ziekte.
30-9-2003