Rotterdam, 17 september 2003
Nederlands Architectuurinstituut (NAi) en het Staatsmuseum voor de
geschiedenis van Sint Petersburg leggen een ongekende schat Russische
architectuurtekeningen bloot
Het onbekende Leningrad
constructivisme in een klassieke stad 1925-1932
* Tentoonstelling in Zaal 2 van 20 september 2003 - 18 januari 2004
* Lezingenmiddag op 20 september 2003 van 14.00 tot 16.00 uur
* Workshop voor medewerkers van Russische musea van 22 t/m 26
september 2003
De recentelijk gestarte meerjarige samenwerking tussen het NAi en het
Staatsmuseum voor de geschiedenis van Sint Petersburg doet dit najaar
voor het eerst van zich spreken. In de archieven van dit museum ligt
een ongekende schat architectuurtekeningen en aanverwant
archiefmateriaal van architecten van de constructivistische beweging
in het toenmalige Leningrad (1925-1932).
Het materiaal is in Rusland en daarbuiten nog maar weinig bestudeerd
en tentoongesteld vanwege een zeer beperkte toegankelijkheid van de
archieven en een niet aflatende aandacht voor de avant-gardistische
stromingen uit Moskou. Met de tentoonstelling 'Het onbekende
Leningrad: constructivisme in een klassieke stad 1925-1932' toont het
NAi nieuwe gebouwtypen voor de helden van de nieuwe arbeidersstaat in
de stad van de tsaren. Deze primeur vindt plaats tijdens de 'Days of
Dutch Culture. Window on the Netherlands' (15-30 september 2003) in
Sint Petersburg. De samenwerking tussen het NAi en het Staatsmuseum
bestaat verder uit het uitwisselen van kennis over behoud, beheer,
restauratie en presentatie van hun Russisch erfgoed.
Met een eerste kleine tentoonstelling over het constructivisme in het
toenmalige Leningrad staat het werk van toonaangevende architecten als
Alexander Nikolsky (1884 - 1953), Georgy Simonov (1893 - 1974) en Petr
Miturich (1887 - 1956) centraal. In een transparante
tentoonstellingsdrager worden vijftien kleurrijke tekeningen van groot
formaat tentoongesteld. Iedere tekening representeert een nieuw
gebouwtype. Tijdens het socialistische regime werd hieraan extra
aandacht besteed. De tekeningen zijn zowel in Rusland als in het
Westen niet eerder tentoongesteld en daardoor ook bij de kenners nog
onbekend.
Nieuwe uitdrukkingsvormen
De ontwikkelingen in architectuur en stedenbouw in Sint Petersburg
(vanaf 1924 heet de stad Leningrad) zijn sterk gekleurd door de
politieke en maatschappelijke omwentelingen in de eerste dertig jaar
van de twintigste eeuw. De grootste ommekeer werd door de
oktoberrevolutie in 1917 veroorzaakt. In de jaren daarna moesten voor
de nieuwe politiek-maatschappelijke ideologie geschikte
uitdrukkingsvormen in de kunsten gevonden worden.
In de jaren 1925 - 1927 vond in Leningrad de omwenteling richting het
constructivisme plaats. Binnen deze stijl werden gebouwen tot
geometrische basisvormen teruggebracht. De verschijningsvorm was een
directe afgeleide van de constructie die door grootschalige beglazing
openlijk getoond werd. De ontwerpen voor Leningrad hadden natuurlijk
een geheel andere achtergrond en noodzaak dan de plannen voor de
nieuwe hoofdstad Moskou (vanaf 1918). De bouwactiviteiten vonden
voornamelijk aan de rand van de stad plaats, waar nieuwe gebouwtypen
als communale woningbouw, cultuurhuizen, fabriekskeukens en scholen
voor de arbeiders werden gerealiseerd. Hoewel deze industriële en
commerciële gebouwen de eerste tekenen van een modernistische
bouwstijl vertoonden, bleef de classicistische vormentaal lang in de
bestaande ontwerpcultuur aanwezig. Deze stijl werd immers door veel
architecten met het statige karakter van de voormalige hoofdstad
geassocieerd.
De nationale monumentenlijst bevat momenteel slechts tien
constructivistische gebouwen uit Leningrad. Het gebouwde oeuvre vormt
echter maar een klein gedeelte van het totale gedachtengoed uit deze
periode; veel is door gebrek aan financiële middelen en technische
tekortkomingen niet gerealiseerd. In 1932 kwam aan het 'zoeken' naar
een nieuwe architectuur een definitief einde; door de sovjetregering
werd toen besloten dat alle kunsten volgens de regels van het sociaal
realisme vorm moesten krijgen. Het neoclassicisme keerde toen in alle
hevigheid terug.
Vijfdaagse workshop voor Russische conservatoren in het NAi
De samenwerking met het Staatsmuseum voor de geschiedenis van Sint
Petersburg is erop gericht om de collectie architectuurtekeningen daar
beter te ontsluiten en te beheren. Vervolgens zullen de vrijwel
onbekende architectuurtekeningen in een aantal presentaties aan een
groter publiek worden getoond.
Van 22 tot en met 26 september 2003 organiseert het NAi onder leiding
van medewerkers van de afdeling Collectie, een workshop over het
inventariseren, archiveren en restaureren van grote
architectuurcollecties. Daarbij worden ook andere archieven zoals het
Nationaal Archief in Den Haag en het Gemeentearchief in Amsterdam
bezocht. Bovendien wordt aandacht besteed aan de waarde die
architectuurtekeningen hebben bij het restaureren van gebouwen. Een
goed voorbeeld hiervan is het Rijksmuseum (1885) van P.J.H. Cuypers in
Amsterdam, waarvan het enorme archief op dit ogenblik door het NAi
geïnventariseerd wordt.
Russische archivarissen en curatoren uit het Staatsmuseum voor de
geschiedenis van Sint Petersburg, het Shusev State Museum of
Architecture in Moskou en het Kemerovo Historical and Architectural
Museum Krasnaya Gorka (Siberië) zullen aan de workshop deelnemen.
Lezingenprogramma
Op zaterdag 20 september is er van 14.00 tot 16.00 uur een
lezingenprogramma in het NAi over het constructivisme in Leningrad en
architectuurcollecties in Russische musea. Sprekers zijn onder andere
Andrey Vaytens, professor Architectuur aan de Universiteit van Sint
Petersburg en Marina Khrustaleva, onder meer werkzaam voor het Shusav
State Museum in Moskou.
De lezing vindt plaats in het auditorium (capaciteit 170 plaatsen).
Reserveren is noodzakelijk. Het programma is georganiseerd in
samenwerking met de Vereniging Vrienden van het NAi.
---
Voor nadere informatie en beeldmateriaal kunnen journalisten zich
wenden tot het team Marketing en Communicatie van het NAi:
Edwin Pelser (coördinator), tel 010-4401235
Elsbeth Grievink, tel 010-4401323
Martine Heijnen, tel 010-4401271
Astrid Karbaat, tel 010-4401260
Pepijn Lemmens, tel 010-4401253
fax 010-4366975, e-mail press@nai.nl
Publieksinformatie over Het onbekende Leningrad
Nederlands Architectuurinstituut