Persberichten september 2003
Promotie juriste Elies van Sliedregt
Internationaal oorlogsstrafrecht is volwassen geworden
De verantwoordelijken voor oorlogsmisdrijven kunnen met het huidige
internationaal (oorlogs)strafrecht passend gestraft worden. Dit geldt
zowel voor de daadwerkelijke plegers van de misdrijven als voor hen
die achter de schermen aan de touwtjes trokken. Het internationaal
oorlogsstrafrecht is volwassen geworden, stelt juriste Elies van
Sliedregt die op vrijdag 19 september promoveert in Tilburg.
Genocide, misdrijven tegen de menselijkheid en oorlogsmisdrijven
worden bijna altijd op massale schaal en in de context van
systematisch geweld gepleegd. Deze groepscriminaliteit brengt vaak
meerdaderschap met zich mee. Toch is iedere dader individueel
aansprakelijk: het staatshoofd dat aanzet tot etnische haat, de
burgemeester die zijn burgers niet beschermt en de commandant die zijn
soldaten niet weerhoudt van wandaden.
Juriste Elies van Sliedregt onderzocht de reikwijdte en inhoud van de
individuele aansprakelijkheid in het internationale strafrecht. Zij
analyseerde hiertoe literatuur en rechtspraak van onder andere de
Joegoslavië en Rwanda Tribunalen en het Statuut van het onlangs
opgerichte Internationale Strafhof. Ze concludeert in haar
proefschrift dat individuele strafrechterlijke aansprakelijkheid op
internationaal niveau niet fundamenteel afwijkt van dat op nationaal
niveau. Op onderdelen uit Van Sliedregt echter ook kritiek. Zo maakt
het Joegoslavië Tribunaal niet altijd expliciet duidelijk waarom de
verdachte persoonlijk aansprakelijk wordt gehouden voor de misdrijven
die hem of haar ten laste zijn gelegd.
Van Sliedregt signaleert een ontwikkeling naar een meer verfijnd,
volwassen strafrechtsysteem. Werd bij het Neurenberg Tribunaal
aansprakelijkheid nog gebaseerd op een ruim en feitelijk
aansprakelijkheidsbegrip, bij de Joegoslavië en Rwanda Tribunalen
wordt deelneming uitgesplitst naar pleger en medepleger/medeplichtige
via het Angelsaksische concept 'accomplice liability'. Het Statuut van
het recent opgerichte Internationale Strafhof gaat weer een stap
verder met een uitsplitsing in pleger, medepleger, uitlokker en de
medeplichtige. Volgens Van Sliedregt doet deze verfijning meer recht
aan het beginsel van individuele aansprakelijkheid.
Het proefschrift biedt een raamwerk voor juristen om de individuele
aansprakelijkheid voor genocide, misdrijven tegen de menselijkheid en
oorlogsmisdrijven te begrijpen en te beoordelen. Onder andere door een
aantal basisbegrippen uit te diepen. Zo analyseert Van Sliedregt het
begrip 'command responsibility' oftewel strafbaar leidinggeven.
Volgens de juriste is strafbaar leidinggeven gebaseerd op drie
peilers: een functioneel element (in zijn of haar positie had de
leidinggevende de misdrijven kunnen voorkomen), een cognitief element
(de leidinggevende had op de hoogte moeten zijn van de misdaden) en
een operationeel element (de leidinggevende heeft nagelaten de
misdrijven te voorkomen). De praktijk bij het Joegoslavië Tribunaal om
ook niet-militaire commandanten (politici en het staatshoofd
Miloseviæ) aan te klagen op basis van strafbaar leidinggeven faalt met
name op het cognitief element, vandaar dat de aanklager steeds meer
haar toevlucht zoekt in het ruimere begrip 'joint criminal
enterprise'.
Bijzondere aandacht is er in het proefschrift voor
strafuitsluitingsgronden in het internationaal oorlogsstrafrecht.
Jarenlang was handelen op bevel geen uitsluitinggrond, nu noemt het
Statuut van het Internationaal Gerechtshof ook stoornis der
geestesvermogens, intoxicatie, noodweer en psychische overmacht als
strafuitsluitingsgronden. Een doorbraak in het strafrecht, aldus Van
Sliedregt. "Ondanks de beperkte strekking van sommige
uitsluitingsgronden, lijkt het erop dat het Spartaanse strafrecht van
het Neurenberg en Tokyo Tribunaal heeft plaatsgemaakt voor een meer
'menselijk' oorlogsstrafrecht."
Mr.drs. Elies van Sliedregt (1971) is sinds juli 2003 docent en
onderzoeker internationaal recht aan de faculteit Rechtsgeleerdheid
van de Universiteit Utrecht. Zij studeerde van 1990-1998 rechten en
Italiaans in dezelfde stad. In 1998 startte zij haar bovenbeschreven
promotieonderzoek aan het T.M.C. Asser Instituut te Den Haag en het
Schoordijk Instituut van de Universiteit van Tilburg. Van Sliedregt
was ook legal assistent bij het Joegoslavië en Rwanda Tribunaal en
werkte gedurende een jaar parttime bij Sjöcrona Van Stigt Advocaten te
Rotterdam.
Noot voor de pers
De promotieplechtigheid vindt plaats op vrijdag 19 september 2003 om
14.00 uur in de aula van de Universiteit van Tilburg. Promotoren zijn
prof.mr. N. Keijzer, prof.mr. W.J.M. van Genugten en prof.mr. G.L.
Coolen. Het proefschrift is getiteld 'The criminal responsibility of
individuals for violations of international humanitarian law' (ISBN
90-6704-166-1). Journalisten kunnen een exemplaar opvragen bij de
Afdeling Voorlichting en Externe Betrekkingen van de UvT, tel: 013 466
2000, e-mail: voorlichting@uvt.nl. Elies van Sliedregt is bereikbaar
via tel: 06 48416412 en e-mail: E.vanSliedregt@law.uu.nl.
Tilburg, 11 september 2003
Laatst gewijzigd: donderdag 11 september 2003
bullet Meer zoekmogelijkheden
bullet Wetenschap en onderzoek
Zie ook
Contact
E-mail: M.M.C.Hanssen
Universiteit van Tilburg