SP

Bijdrage Marijnissen aan Algemene Beschouwingen

Eerste termijn Jan Marijnissen Algemene Beschouwingen Ontwerpbegroting 2004, 17 september 2003

(Gesproken tekst geldt.)

Ik wilde beginnen met een korte terugblik op mijn bijdrage aan het debat over het regeerakkoord. Er zijn toen grote woorden gebezigd en daarover heb ik reacties gehad. Waarom, meneer Marijnissen, heeft u het over asociaal beleid, kunt u dat wel waarmaken? En u zegt: het kabinet holt de solidariteit uit, het zijn zulke grote woorden. Een aantal van die mensen heeft mij teruggebeld en zegt nu: u had gelijk. Ze konden toen nog niet overzien wat die maatregelen concreet gingen betekenen.

En dan heb ik het over de WW; de vervolguitkering is afgeschaft, met terugwerkende kracht. De WAO wordt afgeschaft voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten: de regering gaat proberen hen aan het werk te helpen. Dat klinkt sympathiek. Maar de werkelijkheid zal zijn dat, zeker in deze tijd, de werkgevers juist van deze mensen af willen omdat zij een 'gemankeerde' arbeidsproductiviteit hebben. En dat betekent dat ze op termijn in de bijstand komen en dat is dus een regelrechte verslechtering.

De bijstand werd de nieuwe Wet Werk en Bijstand, die steeds vaker de Wet Water en Brood wordt genoemd. Het lokaal armoedebeleid is afgeschaft. We krijgen een feitelijke ontkoppeling, inclusief de AOW, moet ik richting CDA zeggen. Volgens mij had Brinkman daar toentertijd zijn verkiezingsnederlaag aan te danken. En nu schuift het zo voorbij... Je vraagt je af: mensen, wanneer word je wakker?

En opmerkelijk: het kabinet spreekt over groeiende werkloosheid, en terecht, een bron van zorg voor iedereen. Maar is het dan niet raar om nu de werkeloosheid oploopt, mensen een sollicitatieplicht te geven tot hun 65ste ?
Neem het voorbeeld van de bouwvakker die vanaf zijn 15e werkt, al 40 jaar nu, maar op zijn 55ste nu te horen krijgt dat hij niet met de VUT mag. Die mensen hebben ervoor gespaard, die hebben ervoor betaald, die mensen hun rug is versleten. Wat heeft het voor zin om tegen die mensen te zeggen: u gaat maar door en desnoods gaat u maar solliciteren? Is dat niet het kunstmatig creëren van een probleem om straks weer stemming te kunnen kweken, om te kunnen zeggen: zie je nou wel, het is dramatisch gesteld met dit land, we moeten wel.

Hetzelfde geldt de alleenstaande ouder met kleine kinderen die aan het werk gejaagd wordt, daar waar wat ook niet kan.

Tot zover wilde ik het hebben over het begrip 'asociaal', en dan heb ik het nog niet gehad over het Ziekenfonds, waar de pil uit gaat, IVF eruit, tandartscontrole eruit, zittend vervoer eruit, zelfzorgmiddelen eruit, fysiotherapie eruit. En collega Verhagen van het CDA zegt net: laten we die knaak voor elk recept nou eens niet doen. Verstandige woorden. Maar hij zei nog meer: hij zei: laten we daarmee de daling van de ziekenfondspremie ongedaan maken.
Voorzitter, dat is de essentie van solidariteit, van ons systeem! Waarom zouden we dan nog eigen bijdragen invoeren en eigen risico? Ik zou zeggen: meneer Verhagen, welkom terug in het Christendemocratisch kamp, waar solidariteit ooit nog iets betekende. Want daar gaat het om: Verhagen had het bij het goede eind!

Wat nu gebeurt met het uitkleden van het ziekenfonds en het uithollen van de solidariteit, vind ik een pregnant voorbeeld van de huidige situatie. Dit pakket wordt verkleind, in de veronderstelling dat de mensen zich wel gaan bijverzekeren. Maar wat lees ik, tot mijn grote woede? Nationale Nederlanden, Ohra en al die grote jongens weigeren gewoon ouderen een aanvullende ziektekostenverzekering te geven! Dan hebben we toch echt een probleem?! Dus over die acceptatieplicht moeten we vandaag of morgen echt overeenstemming bereiken.

Ik wil in dit verband ook wel een rechtstreekse vraag stellen aan de MP. Als u de trits zo dus ziet, met al die verslechteringen, wat is hier christelijk-sociaal aan? Een rechtsreekse vraag om dat we te maken hebben met de ontmanteling van de georganiseerde solidariteit tussen rijk en arm, tussen en gezond en ziek.

Wat doet dit voor het vertrouwen van de mensen? Het vertrouwen van de mensen in de overheid, de rechterlijke macht, de democratie sijpelt weg. Ook de hoop dat het morgen beter wordt. Dat levert angstige mensen op.
Gevolg: ieder voor zich...
Ik wil vragen of de Minister President met dit effect van zijn beleid ook rekening houdt. Want hij heeft het steeds over 'meedoen', maar dat krijgt voor mensen een heel cynische klank als zij die reeks verslechteringen zien en amper nog mee kúnnen doen. En het is niet zo dat wij zeggen: o nee, er zijn geen problemen, er hoeft niet bezuinigd te worden. Maar regeren is meer. U moet mensen ook hoop en vertrouwen bieden dat het morgen beter wordt en u schiet op dat terrein echt tekort.

Ik wil niet alle problemen op het bordje schuiven van Balkenende, of van Paars. We hebben te maken met een langdurig proces. Veel problemen begonnen met de introductie van de neoliberale mens- en maatschappijopvatting, begin jaren tachtig. We kregen te maken met een opeenstapeling van verslechteringen onder de kabinetten Lubbers, onder de Paarse kabinetten en onder het rommelkabinet Balkenende I. Je kunt altijd wel ergens bezuinigen, maar je kunt niet twintig jaar lang structureel overal te weinig geld voor uittrekken. Het is voor een belangrijk deel de optelsom van deze kabinetten die heeft bijgedragen aan het wantrouwen van de burger.

Ik herinner mij nog als de dag van gisteren dat ik hier in 1994 stond, bij de begrotingsbehandeling van 1995, het begin van het paarse tijdperk. Ik waarschuwde voor Amerikaanse toestanden. Minder overheid, maar overal meer marktwerking. Privatisering, liberalisering, deregulering waren de kernwoorden. We kregen de afbraak van de sociale zekerheid, vergroting van de inkomensverschillen en een groeiende 'ikke, ikke en de rest kan stikken-mentaliteit'.

We hoeven niet meer te vrezen dat we ze krijgen: we hebben ze al!

Waar zijn de zegeningen van de liberalisering van de Taxiwet, van de Energiewet, de verzelfstandiging van de NS: waar zijn ze?

Marktwerking zou alles efficiënter en - nog belangrijker - goedkoper maken.
Onzin: alles wordt duurder, de service wordt slechter, er is minder leveringszekerheid, minder aandacht voor maatschappelijke belangen als milieu en veiligheid.

'Ja, leuk Jan, maar ben je dan tegen efficiëntie?' Nee, ik ben voor goede wetten en regels (minder maar beter), voor toezicht en controle, voor vergelijken: niet elkaars concurrent zijn, maar collega's waar van te leren valt. En vooral ben ik voor institutionele moraal. Met dat moeilijke woord bedoel ik dat het doel van de organisatie centraal moet staan, er moet bewustzijn aanwezig zijn van de verantwoordelijkheid voor de besteding van belastinggeld - te beginnen bij de top.

Voorzitter, de meest prangende vraag is: wat is er eigenlijk met ons land gebeurd?

We werden bijna 100% rijker in 20 jaar, maar we lijken wel armer geworden. De ziel lijkt eruit, de ambitie lijkt verdwenen.

We kachelen op alle terreinen achteruit: met het onderwijs, de zorg, het openbaar vervoer, met de sociale zekerheid, de geloofwaardigheid van de overheid en de democratie, de veiligheid, de integratie van nieuwkomers die niet echt wil lukken. Witte en zwarte wijken en witte en zwarte scholen illustreren de feitelijke apartheid, steeds meer kinderen komen in de problemen, de woningnood is weer terug, natuur en milieu krijgen een stiefmoederlijke behandeling, de openbare ruimte verloedert (in de stad en daarbuiten), de rechtelijke macht kan het niet meer aan, net als het OM en de politie, er is nog steeds geen fatsoenlijke regeling voor de asielzoekers die al jaren in de procedure zitten, Schiphol is een vrijstaat geworden die de omwonenden mag terroriseren.

Wat is er aan de hand, Minister-President?
Waar is al die rijkdom gebleven?

Voor 'n deel zeker in de zakken van een paar grote jongens die we snel rijk hebben laten worden zonder dat er veel arbeid tegenover stond. Ik ben blij dat Moberg tot inkeer is gekomen.

Uiteindelijk is iedereen zelf verantwoordelijk voor zijn eigen leven en geluk, uiteindelijk maakt iedereen zelf zijn of haar keuzes, maar de overheid heeft de plicht om de omstandigheden te creëren waarin mensen, alle mensen tot hun recht kunnen komen.

Ik zou graag willen dat mijn vader 'n paar keer in de week onder de douche kan in het verpleeghuis, i.p.v. zoals nu eenmaal in de drie weken.
Wat zegt Balkenende: Nee, dat kan niet.

Ik zou graag willen dat mijn zoon gewoon vijf dagen in de week naar school kan i.p.v. vier dagen.
Wat zegt Balkenende: Helaas, ook dat kan niet meer.

Mijn vrouw komt vaak te laat thuis voor het eten. Ze heeft steeds te maken met vertragingen van de treinen. Zou het mogelijk zijn ze op tijd te laten rijden?
Wat zegt Balkenende: U vraagt het onmogelijke!

Mijn opa heeft als bouwvakker meer dan veertig jaar keihard gewerkt. Hij heeft met zijn handen het land mee opgebouwd na de oorlog. Nu heeft hij als gepensioneerde zó weinig geld dat hij zijn kleinkinderen maar zelden kan zien. Het openbaar vervoer is zo duur. Zou hij er iets bij kunnen krijgen?
Wat zegt Balkenende: AOW'ers moeten ook op de nullijn en ik sluit zelfs achteruitgang niet uit.

Mijn nichtje staat al weken op de wachtlijst voor een operatie. Zou ze nu snel geholpen kunnen worden?
Wat zegt Balkenende: U weet dat dat niet kan.

U kunt zelf de lijst van eenvoudige verzoeken bijna eindeloos aanvullen. Wat is er met ons gebeurd? Wat is met onze rijkdom gebeurd? Wat is er met ons land gebeurd dat het Bruto Nationaal Product maar steeg en steeg, maar ons Bruto Nationaal Geluk zo verwaarloosd is?

Kunst en cultuur, wetenschap en educatie, democratie en recht, sociale zekerheid en zorg - allemaal peilers van onze beschaving. Op alle punten scoren we een min en zitten we in een crisis. We kúnnen er uit komen, maar dan hebben we wijsheid, visie en moed nodig. En geen megabezuinigingen: want het gaat om 20, 30 miljoen. Een klein deeltje maar van de bezuinigingssom, maar neem nu het NOCNSF: voor zo'n organisatie is dat een enorme klap. Ad Melkert sprak regelmatig van goedkoop en duurkoop, en daar hebben we hier mee te maken. En wederom ontneemt u de mensen perspectief.

Over de financien gesproken. De kaasschaaf wordt weer gehanteerd. Het gevolg: brandende pijn. Alles wat mooi is, alles wat ons land leuk maakt, wordt voor weinig geld vernietigd. Sportverenigingen, culturele instellingen, het landschap... Maar ook onmisbare instituten als de reclassering. Hoezo, willen voorkomen van recidive? Iedereen die verder kijkt dan zijn rekenmachine groot is, begrijpt welke rampzalige gevolgen dit kan hebben.

We kúnnen in dit land uit de problemen komen, maar dan hebben we wijsheid, visie en moed nodig.
Leiderschap dus: een ander leiderschap van dat van B II. We leiderschap nodig dat het goede voorbeeld geeft, rechtvaardig is, mensen vertrouwen geeft en daarmee vertrouwen oogst, én bovenal leiderschap dat de mens centraal stelt en niet willekeurige Europese afspraken over de overheidsfinanciën.

Veel voorstellen die de SP op tafel wil leggen, kosten geen geld, maar leveren juist op:

- kinderbijslag inkomensafhankelijk

- AWBZ: over alle schijven verdelen

- aanpakken torenhoge inkomens

- NS weer in overheidshanden

- Een Nationale Zorgverzekering

- Ecotax voor grootverbruikers

- WOZ niet afschaffen

- JSF afbestellen

- Geen subsidie voor lease-auto's

- Kwartje van kok niet weggeven

- Bureaucratie aanpakken

- Wachtgeldregeling voor ex-kamerleden.

Stabilteitspact houdt geen stand: zie de strijd tussen de grote en kleine landen.
Maar vooral: het zijn onzinnige, rigide afspraken. Investeren in de kwaliteit van de samenleving betaalt zich altijd terug! (Kijk maar naar het onderwijs

Ik feliciteer de Zweden met de uitkomst van het referendum van afgelopen zondag! Ondanks dure overheidscampagnes, propaganda van multinationals en de meeste media, hebben de Zweden zich niet laten verblinden door de dreigementen die werden uitgesproken. Dit kan inspirerend zijn voor een campagne tegen de Europese Grondwet, mochten wij die gaan voeren in onze poging Europa socialer en democratischer te maken.

Dan speelde deze week ook de WTO-top in Cancun. Deze is 'mislukt' en dat is goed omdat de derde wereldlanden voor het eerst één blok vormden en zich niet langer lieten intimideren door de VS en de EU. Investeringssubsidies en landbouwsubsidies mochten niet weg van de rijke landen, wat tekenend is voor hun hypocriete houding ten opzichte van de 'vrije' markt. Globalisering heeft tot nu toe de armste landen niets anders opgeleverd dan grotere armoede. Wat gaat ons land doen om de stem van de arme landen te versterken? Brinkhorst had mooie voornemens voor de WTO-top, maar koos uiteindelijk toch de kant van de VS en de EU. Was het arrogant of onbenullig dat Brinkhorst beter dacht te weten wat goed voor de arme landen was, dan die arme landen zelf?

In de Troonrede stond een passage over 'de hechte band' met de VS. Daarmee wordt, neem ik aan, de leiband bedoeld. Kok heeft misschien zijn excuses aangeboden, maar ik zal dat niet doen want ik kan niet anders dan concluderen dat Balkenende en De Hoop Scheffer van Nederland een schoothondje hebben gemaakt.

De VS zijn gekaapt door een club rabiate neo-conservatieven. Hun eigen belang staat voorop; de morele superioriteit is onbetwistbaar, gerechtigd komt slechts met het zwaard en de VS zullen met militaire macht haar wil opleggen aan de wereld. De VN wordt verwezen naar de mestvaalt van de geschiedenis.

Ons land moet kiezen: kiezen voor samenwerking in het kader van de VN of kiezen we voor de leiband.

Een vertoning zoals we die rond Irak hebben gehad, mag natuurlijk nooit meer voorkomen. Er kwam steun voor een oorlog die te doen was om massavernietigingswapens. Naar later is gebleken hadden de VS al lang besloten Irak te gaan aanvallen.

Toen de Veiligheidsraad de VS niet wilde volgen, kwamen er leugens. Nóg wilde VN niet volgen, en toch gingen de VS over tot de aanval, mét de vrijblijvende 'politieke steun' van Nederland. De massavernietigingswapens zijn nóg niet gevonden: de VS en het VK w¡sten zeker dat ze er waren en stelden zelfs tegenover de Veiligheidsraad dat ze wisten waar ze waren.

De Antillen staan nu in het brandpunt van de belangstelling. En dat is goed. Er zijn daar veel problemen. Eén ding wil ik erover zeggen: noch de corruptie, noch het fenomeen van de bolletjesslikkers, noch de overkomst van Antilliaanse jongeren naar ons land kan een halt worden toegeroepen als we niet eerst hoop en uitzicht bieden. Want boven alles is het de uitzichtloosheid die hen hierheen drijft.

Ik heb geen moeite toe te geven dat ik wel enig sympathie kon opbrengen voor de hoogleraar Balkenende, en later ook nog wel voor de lijsttrekker Balkenende die schreef:
(p.149): nieuwe politiek is vertrouwenwekkend, betrouwbaar, en bezielend.
Is dit dan nieuwe politiek?
Nee, want vertrouwenwekkend, betrouwbaar, en bezielend is het niet. Ik zie het niet.
Is hier sprake van mandaatmisbruik?
De CDA-kiezers hebben toch echt iets anders gewild en wijzen ook nu nog de mate van bezuinigingen af.

Tweederde van de mensen is ontevreden over de prestaties van de overheid.
Laat ik daar het volgende aan koppelen: van de mensen in verpleeghuizen is 25% depressief, de helft ongelukkig en somber. Dat vraagt om nieuwe politiek. Daar moeten we het over hebben. En over de toekomst van onze jeugd. Hoofdlijnen dus. Maar wederom worden gedwongen ons te richten op de enorme actuele bedreigingen.

Verandering is nodig, heel hard nodig.
Maar de verandering die ik nu zie, is verandering in de verkeerde richting: zonder hoop, zonder verwachting dat het morgen beter gaat, zonder perspectief, zonder dat vertrouwen van mensen hersteld wordt.

De MP heeft, net als eerder zijn voorganger, zijn ideologische veren afgeschud.

En dat is jammer, want we horen steeds minder over normen en waarden, en over het mens- en maatschappijbeeld van deze MP.

Nu houdt ie zich vooral bezig met plussen en minnen. Nu spreekt ie de taal van de minister van financiën, De man die in dit kabinet feitelijk de richting bepaalt. H¡j zit aan de knoppen en aan het stuur.

Laten we niet alleen spreken over Bruto Binnenland Product maar ook over Bruto Binnenlands Welzijn.
Laten we niet alleen kijken naar het nationaal inkomen maar ook naar het nationaal geluk.

Ik kies voor een sociale politiek. Sociale politiek brengt mensen bij elkaar. Zorgt dat iedereen naar vermogen kan bijdragen door het beste in zichzelf naar boven te brengen. Denkt niet alleen aan het financieringstekort van het volgende jaar, maar denkt vooral ook aan de lange termijn: wat voor samenleving willen wij? Die zorgt ervoor dat mensen vertrouwen hebben in de overheid, vertrouwen in elkaar en daardoor misschien ook vertrouwen in zichzelf. Daarmee voorkomen we dat de mensen beheerst worden door angst, kiezen voor hun eigen belang, en dat belang alleen.

17 sep 03 16:29

woensdag 17 september 2003