Te veel bezuinigingen, te weinig impulsen
Rabobank Nederland, 16/09/2003 15:15
---
Commentaar Rabobank-economen n.a.v. Miljoenennota: Het is goed dat het
kabinet bezuinigt en ombuigt, maar de omvang is te groot en de timing
verkeerd. Het kabinet bezuinigt meer dan nodig om een solide begroting
te kunnen presenteren.
Bovendien is de timing van de maatregelen ongunstig omdat de meeste
ombuigingen en lastenverzwaringen plaatsvinden in de conjunctureel
zwakste jaren. Meer impulsen zijn nodig om te voorkomen dat het
kwetsbare vertrouwen en de zwakke binnenlandse bestedingen leiden tot
een verdere verdieping van de laagconjunctuur, met een onnodige
verdere stijging van de werkloosheid tot gevolg. Het devies van de
economen van de Rabobank is dan ook dat niet meteen alle budgettaire
verslechteringen die het gevolg zijn van de lagere groei en daarmee
samenhangende lagere belastinginkomsten hoeven te worden opgevangen
met ombuigingen.
Herstel vertrouwen en binnenlandse bestedingen
De voortdurend gemaakte vergelijking met het begin van de jaren
tachtig heeft het Nederlandse consumenten- en producentenvertrouwen en
de koop- en investeringsbereidheid verlaagd tot historische
dieptepunten. Dit ondanks het feit dat het merendeel van het
Nederlandse bedrijfsleven en ook van de Nederlandse huishoudens er
financieel veel sterker voor staat dan destijds. Paul van de Ven,
hoofd Stafgroep Economisch Onderzoek Rabobank Nederland: "Het kabinet
vraagt vele offers van de burgers, maar stelt daar - ook psychologisch
- weinig tegenover. Dit verklaart mede waarom de door het kabinet
gewenste loonmatiging zo langzaam optreedt. Deze wordt dit keer niet
ondersteund door een gedeeltelijke lastenverlichting, zodat de burger
ook niet het gevoel heeft dat de lasten eerlijk worden gedeeld."
Volgens Van de Ven mist dit beleid hierdoor tevens haar beoogde
conjunctureel effect: "Loonmatiging is belangrijk om op korte termijn
de concurrentiepositie te versterken en het economisch herstel te
bespoedigen, maar is niet effectief op langere termijn vanwege de
geleidelijk verkrappende arbeidsmarkt."
Bedrijfsinvesteringen moeten omhoog
De economen van de Rabobank wijzen op de sterk achterblijvende
ontwikkeling van de bedrijfsinvesteringen. Het CPB voorspelt dat deze
in 2004 voor het vierde jaar op rij zullen dalen, waardoor de
investeringsquote verder wegzakt. Duidelijk is dat de
bedrijfsinvesteringen meebewegen met de conjunctuur, maar op dit
moment - anders dan bijvoorbeeld in de Verenigde Staten - geen
zelfstandige factor meer vormen voor het economisch herstel. Ook heeft
het bedrijfsleven last van de zwakke binnenlandse bestedingen.
Verbetering van het ondernemersklimaat en ondernemerschap en
vermindering van de administratieve lasten worden beschreven als
beleidsdoelen maar hebben nog nauwelijks tot concrete resultaten
geleid. Voor versterking van de kenniseconomie en innovatie geldt in
wezen hetzelfde.
Van de Ven juicht de oprichting van het Innovatieplatform toe evenals
het buiten schot blijven van het bedrijfsleven bij de
lastenverzwaringen. Maar hij stelt ook: "Geen woorden, maar forse
concrete impulsen zijn nodig om de bedrijfsinvesteringen weer een
stuwende factor achter het Nederlands groeivermogen te doen zijn."
Woningmarkt
De ontwikkelingen op de Nederlandse koopwoningenmarkt vormen een
belangrijke factor voor de Nederlandse conjunctuur. Een steeds groter
deel van het vermogen en de schulden van huishoudens zijn hiermee
immers verbonden. Nu de laagconjunctuur heeft geleid tot een forse
afkoeling op de koopwoningmarkt zijn de zorgen over de toekomstige
huizenprijsontwikkeling toegenomen. Daarbij lijkt er op dit moment een
delicaat evenwicht te bestaan tussen enerzijds een nog steeds krappe
woningmarkt door achterblijvende nieuwbouwproductie en anderzijds een
zeer afwachtende houding bij aspirant-kopers, een zwakke
inkomensontwikkeling en een wat gestegen rente. "Doorbreking van dit
evenwicht, bijvoorbeeld door kabinetsplannen gericht op het verder
beperken van de hypotheekrente-aftrek, zou de huizenprijsontwikkeling
in negatief vaarwater kunnen brengen. Hierdoor zou een zichzelf
versterkend proces kunnen ontstaan. Dit zou het economisch herstel in
ons land zware schade kunnen berokkenen. Het verdient dan ook de
voorkeur om eerst een integrale visie te ontwikkelen op de fiscale
behandeling van de eigen woning en deze te vertalen in een financieel
houdbaar, evenwichtig samenhangend pakket maatregelen, dat eerst met
alle betrokkenen wordt doorgesproken op haar effectiviteit", aldus
Paul van de Ven.
Uitvoerbaarheid van beleid
Het kabinet stelt een aantal regelingen voor die op korte termijn tot
uitvoering zouden moeten worden gebracht. Het gevaar bestaat dat
hierdoor een zorgvuldige en werkbare uitvoering in het gedrang wordt
gebracht. Te denken valt aan de invoering van de levensloopfaciliteit,
die voor het MKB en voor de beoogde uitvoerders/ aanbieders geen
onnodige administratieve rompslomp moet worden. Ook is het belangrijk
om het risico van eventuele wijziging of afschaffing van dit soort
faciliteiten in de toekomst te verkleinen.