Verantwoord omgaan met funerair erfgoed
Studiedag over beheer, instandhouding en ontwikkeling van (beschermde)
begraafplaatsen
17 september 2003
Schouwburg Kunstmin - Gemeentelijke begraafplaats en Crematorium
Essenhof te Dordrecht
Een begraafplaats is een bedrijf. Net als alle bedrijven dienen ook
begraafplaatsen economisch verantwoord te werken. De bedrijfsvoering
lijkt vaak in conflict te staan met de instandhouding van de
begraafplaats of delen daarvan. In de praktijk hoeft de exploitatie
van een begraafplaats echter niet strijdig te zijn met de
instandhouding, maar kan er zelfs baat bij hebben.
De problematiek van instandhouding en ontwikkeling van begraafplaatsen
staat centraal op deze studiedag, die bedoeld is voor bestuurders van
gemeenten; beleidsmedewerkers van gemeentelijke begraafplaatsen;
bestuurders van bijzondere begraafplaatsen; beleidsmedewerkers groen
en monumentenzorg van gemeente, provincie en rijk en beheerders van
begraafplaatsen.
De Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ) heeft onder meer in
overleg met de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB) en de
Terebinth, Vereniging voor Funeraire Cultuur een methode opgezet om
een visie te kunnen ontwikkelen voor de instandhouding en ontwikkeling
van een begraafplaats. De methode die tijdens de studiedag wordt
gepresenteerd, leidt tot een Plan voor Instandhouding en Ontwikkeling
van een beschermde begraafplaats (PIOBB-methode). Hiermee kunnen
verantwoorde beslissingen ten aanzien van de ontwikkeling van een
begraafplaats genomen worden, rekening houdend met de aanwezige
cultuurhistorische waarden en juridische en bedrijfsmatige aspecten.
De dag bestaat uit een plenair ochtendprogramma onder voorzitterschap
van prof. drs. A.L.L.M. Asselbergs, directeur van de RDMZ, met
sprekers vanuit de gemeente Apeldoorn, de gemeentelijke begraafplaats
Essenhof en Monuta B.V. In de middag wordt een bezoek gebracht aan de
Essenhof, waarvan het oudste gedeelte uit 1829 onlangs op de
rijksmonumentenlijst is geplaatst, en komen vraagstukken rond de
reikwijdte van de bescherming en vergunningverlening aan de orde.
De zorg voor het funerair erfgoed is niet alleen een zorg van overheid
en gemeenten, maar ook van particulieren, stichtingen, bestuurders en
vertegenwoordigers van verenigingen en andere organisaties. De
herziene en uitgebreide druk van de Terebinth-uitgave 'Begraafplaatsen
als cultuurbezit' is een praktische ondersteuning voor iedereen die
betrokken is bij het funerair erfgoed. Deelnemers aan de studiedag
ontvangen deze uitgave alsmede de RDMZ-brochure over de PIOBB-methode.
Deelname aan de studiedag bedraagt voor LOB- en Terebinthleden EUR
27,50, voor niet-leden EUR 35,-- en kan via bijgevoegd
aanmeldingsformulier.
De studiedag wordt georganiseerd door de LOB en de RDMZ, met
medewerking van de Terebinth, en wordt gesponsord door de gemeente
Dordrecht, "De oudste stad van Holland".
Programma
9.00 uur
Ontvangst met koffie
10.00 uur
Welkomstwoord door de heer B.A. van der Zwaan, wethouder van de
gemeente Dordrecht
10.05 uur
Openingswoord door de dagvoorzitter, prof. drs. A.L.L.M. Asselbergs,
directeur van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg
10.15 uur
Een gemeentelijke begraafplaats op de rijkslijst en dan?
door de heer A.C. van Kooten, directeur van de Gemeentelijke
begraafplaatsen en Crematorium Essenhof te Dordrecht
De begraafplaats de Essenhof is onlangs op de rijksmonumentenlijst
geplaatst. Maar hoe verhoudt zich deze aanwijzing met de praktijk van
alledag op de begraafplaats? Arie van Kooten brengt verschillende
facetten van de beheerproblematiek van een gemeentelijke begraafplaats
in beeld. In 2004 wordt een totaalplan voor instandhouding ontwikkeld,
gebaseerd op de PIOBB-methode, waarmee het karakter van drie eeuwen
grafcultuur binnen een bedrijfsmatige en kostendekkende exploitatie
kan worden gewaarborgd en in stand gehouden.
10.45 uur
De groene paraplu boven een rijksmonument
door de heer ing. K. Orth, landschapsontwerper team Ontwerp en
Realisatie, afdeling Groen van de gemeente Apeldoorn
Zichtlijnen van begraafplaatsen verdwijnen door het dichtgroeien van
beplanting. Hoofdpaden versmallen omdat er grafruimte nodig is. Het
assortiment aan beplanting verandert en daarmee de sfeer. Door dit
soort ingrepen verandert een begraafplaats en zijn het oorspronkelijke
ontwerp en er kan zelfs van aantasting gesproken worden. Karsten Orth
laat op beeldende en duidelijke wijze de ontwikkelingen van een
begraafplaats zien. Dit inzicht draagt bij aan de visievorming voor
een begraafplaats. Een visie op de vraag: hoe omgaan met het verleden
als basis voor de toekomst.
11.15 uur
Koffiepauze
11.45 uur
Een monumentale begraafplaats, een lust of een last?
door de heer C.A. Hollestelle, manager begraafplaatsen en crematoria
van Monuta B.V.
Bij het beheer van een cultuurhistorisch waardevolle begraafplaats is
naast kennis van het 'grijs, rood, groen en blauw' ook bekendheid met
de lokale geschiedenis en de personen die er begraven liggen van
belang. Kees Hollestelle, oud-manager van de begraafplaats Oud Eik en
Duinen te 's-Gravenhage, vertelt over zijn ervaringen binnen een
private onderneming. Hij zal onder meer ingaan op de kennis en
expertise binnen de organisatie, kwaliteitsnormen en nieuwe funeraire
ontwikkelingen.
12.15 uur
Lunchpauze
13.00 uur
Vertrek met bussen of eigen vervoer naar de begraafplaats Essenhof
13.45 uur
Excursie over de begraafplaats
14.45 uur
Theepauze
15.00 uur
Nut en noodzaak van een Plan voor instandhouding en ontwikkeling en de
PIOBB-methode
door de heer drs. L.A.H. Bok, medewerker planning en analyse
Actualisering Monumenten Register
Verantwoord behoud, beheer en gebruik van funerair erfgoed is een
gezamenlijke opgave. Een integrale visie op beheer en behoud van een
begraafplaats moet door alle partijen gezamenlijk worden gebundeld,
gedragen en bekrachtigd. De PIOBB-methode resulteert in een integrale
toekomstvisie voor een begraafplaats. Leon Bok zal in zijn bijdrage de
bouwstenen van een PIOBB belichten en ingaan op ervaringen met de
methodiek in het veld.
15.30 uur
Afsluiting met borrel en uitreiking van het boek 'Begraafplaatsen als
cultuurbezit'
16.00 uur
Busvervoer naar parkeerplaats bij Kunstmin
Rijksdienst voor de Monumentenzorg