Ministerie van Defensie
---
---
Koningin Beatrix spreekt troonrede uit
16-09-2003
Op prinsjesdag 2004 heeft koningin Beatrix traditiegetrouw de
Staten-Generaal geopend met het uitspreken van de troonrede. Over
Defensie sprak de vorstin de volgende woorden: De regering acht
versterking van de internationale rechtsorde, vrede en veiligheid van
groot belang. Met de inzet van ruim 2200 militairen in
crisisbeheersingsoperaties levert Nederland hieraan een grote
bijdrage. In Irak en Afghanistan zal Nederland zich blijven inzetten
voor de wederopbouw. Er worden extra middelen vrijgemaakt om de
Nederlandse militairen nog beter uit te rusten voor de taken die zij
onder moeilijke omstandigheden vervullen.
De integrale tekst van de Troonrede luidt als volgt:
Leden van de Staten-Generaal,
De internationale en nationale ontwikkelingen van het afgelopen jaar
hebben de onzekerheden in ons dagelijks bestaan doen toenemen.
Burgeroorlogen, aanslagen en andere vormen van geweld treffen iedere
dag weer vele onschuldige mensen. Dit roept de vraag op hoe Nederland
kan bijdragen aan duurzame vrede, veiligheid en armoedebestrijding.
Aardbevingen, overstromingen en droogte confronteren overal in de
wereld de mens met zijn beperkingen. Ook ons land is niet gespaard
gebleven voor de gevolgen van langdurige droogte, ondanks de grote
aandacht voor het waterbeheer.
De teruggang van de economie is in Nederland in alle scherpte voelbaar
geworden. Na jaren van voorspoed leidt dit voor veel burgers
onverwacht tot onzekerheid. Dagelijks worden honderden mensen
werkloos. De problemen van onze economie zijn niet alleen
conjunctureel van aard. Om tot duurzaam herstel te komen is het
noodzakelijk de economische structuur te versterken en de sociale
zekerheid grondig te herzien. De regering beseft dat dit in eerste
instantie voor veel mensen ingrijpende gevolgen zal hebben.
Er zijn ook grote zorgen om de cohesie in onze samenleving. De waarden
van verschillende bevolkingsgroepen blijken soms ver uit elkaar te
liggen en de integratie verloopt niet voorspoedig. Voorts zijn de
onveiligheid en overlast op straat en de aantasting van de
leefomgeving verontrustend. De grote steden zien zich geplaatst voor
een opeenhoping van problemen. De regering onderkent deze onzekerheden
en problemen en ziet het als haar opdracht om weer perspectief te
bieden. Zij wil bijdragen aan een sterke en duurzame economie, een
slagvaardige overheid, een levende democratie en een veiliger
samenleving. Dit perspectief vereist structurele hervormingen, waarbij
het resultaat voor de lange termijn belangrijker is dan de nadelige
gevolgen op de korte termijn. Met het oog op de toekomst van ons allen
acht de regering nu scherpe keuzes noodzakelijk.
De regering beoogt daarmee eveneens een cultuuromslag tot stand te
brengen. De overheid dient ruimte te laten aan het initiatief van
burgers en bedrijven. Daadwerkelijke verbeteringen zijn alleen
mogelijk indien iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt en meedoet in
onze maatschappij. De overheid kan niet de oplossing voor alle
vraagstukken bieden en behoort dat ook niet te doen. Zij moet juist de
randvoorwaarden scheppen om problemen oplosbaar te maken. Daartoe
dient zij minder regels te stellen en die regels beter te handhaven.
Deze uitgangspunten staan in het beleid van de regering centraal.
Nederland raakt steeds meer verweven met Europa, zowel in politiek als
in economisch opzicht. De Europese Unie is een waarde- en
rechtsgemeenschap. Zij heeft zich gaandeweg ontwikkeld tot een vrije
markt voor goederen, personen, kapitaal en diensten. Een
gemeenschappelijk handels-, landbouw-, en asielbeleid en één munt
versterken de integratie. Internationaal neemt het belang van de Unie
toe als factor van vrede en stabiliteit. Het aantal lidstaten van de
Europese Unie is sinds de oprichting sterk gegroeid. Naar verwachting
zal de Unie volgend jaar uit 25 landen bestaan. De uitbreiding is
verheugend maar stelt de spankracht van de Unie ook op de proef.
In oktober zal de Intergouvernementele Conferentie over de nieuwe
Grondwet voor de Unie van start gaan. De regering zal zich ervoor
inzetten dat de Unie slagvaardiger kan besluiten en optreden. Daartoe
zal de centrale rol van de Europese Commissie moeten worden versterkt
en de besluitvorming bij gekwalificeerde meerderheid worden
uitgebreid. Ook het democratisch gehalte dient te worden vergroot,
door de positie van het Europees Parlement te verstevigen. De Unie zal
er tevens voor moeten zorgen dat de uitgaven beheerst blijven en de
lasten eerlijk worden verdeeld. Alleen zo kan het draagvlak voor de
afdrachten behouden blijven. In de tweede helft van volgend jaar
bekleedt Nederland het voorzitterschap van de Europese Unie. De
regering zal actief bijdragen aan het streven van de Unie om de meest
concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld te worden.
Mede met het oog op de bestrijding van terrorisme zullen voorstellen
worden gedaan voor een verdergaande Europese samenwerking op het
gebied van buitenlands en veiligheidsbeleid. Bijzondere aandacht gaat
daarbij uit naar het continueren van de hechte relatie met de
Verenigde Staten.
De regering acht versterking van de internationale rechtsorde, vrede
en veiligheid van groot belang. Met de inzet van ruim 2200 militairen
in crisisbeheersingsoperaties levert Nederland hieraan een grote
bijdrage. In Irak en Afghanistan zal Nederland zich blijven inzetten
voor de wederopbouw. Er worden extra middelen vrijgemaakt om de
Nederlandse militairen nog beter uit te rusten voor de taken die zij
onder moeilijke omstandigheden vervullen.
De aandacht van de regering blijft tevens uitgaan naar Afrika, het
armste werelddeel, waar conflicten, ongelijkheid, regionale
instabiliteit, honger, aids en andere ziekten de ontwikkeling
belemmeren. Mede met het oog daarop is een apart fonds voor vrede en
stabiliteit ingesteld binnen de begroting van Buitenlandse Zaken. Voor
duurzame armoedebestrijding hebben ontwikkelingslanden niet alleen
hulp nodig maar ook vrije toegang tot de wereldmarkt.
Bezinning op de samenwerkingsrelatie binnen het Koninkrijk zal de
komende tijd veel aandacht vragen. De Nederlandse Antillen en de
afzonderlijke eilanden staan voor fundamentele vragen over de
financieel-economische problemen en de vormgeving van het bestuur. De
urgentie om te komen tot een daadwerkelijke aanpak is groot. De
regering acht structurele verbetering van rechtspleging en
rechtshandhaving in het gehele Koninkrijk noodzakelijk. Het
vijftigjarig bestaan in 2004 van het Statuut geeft aanleiding om
gemeenschappelijk te zoeken naar een nieuw perspectief voor het
Koninkrijk.
Om structurele hervormingen en een cultuuromslag in ons land tot stand
te brengen zijn een andere verhouding tussen bestuur en burger, een
duidelijke verbetering van de publieke dienstverlening en een
vernieuwing van ons democratisch bestel vereist. Om burgers en
bedrijven ruimte te geven, zijn deregulering en vermindering van
administratieve lasten cruciaal. Het streven is deze lasten de komende
vier jaar dan ook met een kwart te laten dalen. De overheid wordt
bovendien selectiever in wat ze tot haar verantwoordelijkheid rekent,
maar kerntaken behoren beter te worden uitgevoerd. Met het oog hierop
zullen taken, werkwijze en omvang van de overheid worden doorgelicht.
Het resultaat moet een toegankelijke, dienstverlenende en efficiënte
overheid zijn. Daartoe zal het programma tot modernisering van de
overheid aan u worden voorgelegd. De regering streeft ernaar dat in
2004 ongeveer de helft van de publieke informatie ook op internet
beschikbaar zal zijn, om zo de toegankelijkheid van de overheid te
verbeteren. Daarenboven zal de burger in de toekomst niet steeds
opnieuw, maar slechts één keer zijn persoonsgegevens aan de overheid
hoeven te verstrekken.
De regering wil de werking van de democratie versterken. Daartoe zal
de directe invloed van de kiezer op zijn vertegenwoordigers, en op
zijn gemeentelijk bestuur, worden vergroot. In 2004 zal de regering
wetsvoorstellen indienen voor een nieuw kiesstelsel met districten en
met ingang van 2006 voor de directe verkiezingen van burgemeesters.
Binnen de mogelijkheden die de Grondwet daartoe biedt, zullen u
voorstellen worden gedaan om de burgemeester een sterke, eigen positie
in het bestuur van de gemeente te geven.
Het doel van integratie is een toekomstperspectief te bieden en de
cohesie in de samenleving te versterken. Een te groot deel van de
allochtone bevolking neemt onvoldoende deel aan de maatschappij.
Integratie betekent meedoen, en dat vereist de kennis en vaardigheden
die nodig zijn voor zelfredzaamheid. Het aanbod van
inburgeringcursussen wordt vrijgelaten. Voor nieuwkomers geldt voor
toelating de voorwaarde dat zij over basiskennis van het Nederlands
beschikken. Behalve maatregelen om de integratie te vergroten, worden
ook verdere maatregelen genomen om de instroom van vreemdelingen te
beperken. De aanwezigheid in ons land van asielzoekers die reeds vele
jaren op de uitkomst van hun procedure wachten, is maatschappelijk een
probleem. Voor een afgebakende groep asielzoekers die aan toetsbare
criteria voldoet, zal eenmalig worden voorzien in een regeling tot
verblijf. Voor hen die geen recht hebben om zich hier blijvend te
vestigen zal een actiever uitzettingsbeleid gelden.
De Nederlandse economie is, na jaren van voorspoed en sterke
economische groei, dit jaar volledig tot stilstand gekomen. Volgend
jaar wordt een verdere forse stijging van de werkloosheid verwacht.
Veel mensen zullen hierdoor worden getroffen. Dat raakt niet alleen de
werkloze zelf, maar ook zijn familie en zijn omgeving. De loonkosten
zijn fors gestegen en de arbeidsproductiviteit is hierbij
achtergebleven.
Hierdoor presteert Nederland aanzienlijk slechter dan de meeste andere
landen in de Europese Unie. Bovendien zullen mensen behorend tot de
naoorlogse geboortegolf in de komende jaren de pensioengerechtigde
leeftijd bereiken, terwijl de groep mensen die de middelen voor de
oudedagsvoorzieningen moet opbrengen kleiner wordt. Dit alles noopt
tot nieuwe maatregelen om de structuur van de economie te versterken,
de lonen te matigen en de arbeidsparticipatie te verhogen. Een grotere
eigen verantwoordelijkheid vooral in de sociale zekerheid en het
terugbrengen van de staatsschuld zijn daartoe nodig. Tegelijkertijd
moet worden voldaan aan de afspraken in het kader van de Economische
en Monetaire Unie.
Door nú de economische en budgettaire problemen aan te pakken wordt
voorkomen dat huidige én volgende generaties de rekening
gepresenteerd, krijgen in de vorm van structurele werkloosheid,
blijvende economische problemen en de noodzaak om de
overheidsfinanciën alsnog op orde te brengen. Voor een perspectief op
herstel zijn moeilijke maatregelen nu nodig. Bijna alle burgers zullen
er komend jaar in koopkracht op achteruitgaan. De lasten zullen echter
zo veel mogelijk evenwichtig worden verdeeld. Bovenmatige stijging van
topinkomens in de marktsector en in de semi-collectieve sector wil de
regering met passende maatregelen tegengaan.
Om groei van de werkgelegenheid te bereiken is matiging van loonkosten
essentieel. De overheid zal hieraan actief bijdragen door de
ontwikkeling van de ambtenarensalarissen en de uitkeringen te
beperken.
Werkhervatting en het vinden van passende arbeid is het uitgangspunt
in een nieuw WAO-stelsel. De periode waarin werkgevers bij ziekte loon
doorbetalen zal vanaf 2004 worden verlengd van één naar twee jaar.
Daarbij zal de inkomensvoorziening het tweede jaar beperkt blijven tot
70 procent. Alleen wie duurzaam en volledig niet meer in staat is om
arbeid te verrichten, krijgt een permanente inkomensbescherming. De
regering wil de toelatingseisen van de WW aanscherpen en acht de
afschaffing van de vervolguitkering geboden.
Eigen verantwoordelijkheid en arbeidsparticipatie staan ook in het
wetsvoorstel werk en bijstand centraal. Wie niet zelfstandig werk kan
vinden, krijgt ondersteuning in de vorm van een reïntegratietraject.
Zolang dat nodig is, wordt een bijstandsuitkering verstrekt. De
verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de gemeenten.Ook ouderen moeten
zo veel mogelijk blijven werken. De fiscale faciliteiten voor
vervroegd uittreden en prepensioen kunnen in dat licht niet worden
gehandhaafd. Vooral mensen in de leeftijd tussen 30 en 50 jaar hebben
dikwijls moeite om arbeid en zorg te combineren. De invoering van een
levensloopregeling zal dit gemakkelijker maken.
De productiviteit van de Nederlandse economie zal structureel worden
versterkt door te investeren in onderwijs, kennis en innovatie. Om een
impuls te geven aan de Nederlandse kenniseconomie heeft de regering
het Innovatieplatform ingesteld, waarin leden van het kabinet met
gezaghebbende deskundigen uit bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs
gezamenlijk ideeën ontwikkelen. Ruimte scheppen voor ondernemers is
eveneens wezenlijk voor de verhoging van de productiviteit. Mensen die
een onderneming willen starten zullen minder barrières ondervinden en
gericht worden ondersteund. De regering spant zich in om ook de
belangrijke agrarische sector een duurzaam en innovatief karakter te
geven.
De economie en de concurrentiepositie zullen tevens worden versterkt
door te investeren in onderhoud en beter gebruik van de bestaande
infrastructuur. Voor een betere doorstroming op de weg zal het
programma voor spitsstroken bij de ernstige knelpunten versneld worden
uitgevoerd. De regering acht daarnaast de ontwikkeling van de
luchthaven Schiphol en de haven van Rotterdam van wezenlijke
economische betekenis voor Nederland.
Voor sterke steden en dorpen is het van belang meer woningen te
bouwen. De regering zal de randvoorwaarden creëren waardoor de
achterblijvende woningbouwproductie kan toenemen en erop aandringen
dat ook de marktpartijen hun verantwoordelijkheid nemen.
Het is van groot belang dat de zorg in ons land toegankelijk,
hoogwaardig en betaalbaar blijft. De huidige economische situatie en
de vergrijzing dwingen echter ook op dit terrein tot het maken van
heldere keuzes. De kosten van de zorg zijn de laatste jaren fors
gestegen, terwijl de kwaliteit daarmee geen gelijke tred heeft
gehouden. Om die kosten te beperken wordt het wettelijk verzekerde
pakket verkleind en worden de eigen bijdragen verhoogd. De medisch
noodzakelijke zorg wordt bij deze maatregelen ontzien. Voor chronisch
zieken met een laag inkomen wordt een speciale compensatiemaatregel
getroffen. Om een goede, betaalbare gezondheidszorg op langere termijn
zeker te stellen moet de eigen verantwoordelijkheid van burgers,
instellingen en verzekeraars voorop staan. De overheid stelt daarbij
eisen en randvoorwaarden. De nieuwe standaardverzekering zal op deze
uitgangspunten gebaseerd zijn en wordt in 2006 ingevoerd. Minder
regels, meer doelmatigheid en efficiëntere organisatie zijn
noodzakelijk voor betere prestaties in de zorg.
De komende jaren zal veel aandacht besteed worden aan medisch-ethische
vraagstukken. In 2004 zal de wetgeving op het gebied van euthanasie en
afbreking van zwangerschap worden geëvalueerd. Uitgangspunt daarbij is
dat de geldende regels daadwerkelijk worden nageleefd.
Ondanks de moeilijke budgettaire situatie stelt de regering extra
middelen beschikbaar om de kwaliteit van de samenleving op
verschillende terreinen te verbeteren. Onderwijs draagt in grote mate
bij aan het goed functioneren van de maatschappij, zowel nu als in de
toekomst. Op dit moment verlaten nog te veel jongeren de school zonder
diploma. Om deze schooluitval fors terug te dringen zullen leerlingen
en studenten intensiever worden begeleid. Het lerarentekort wordt
eveneens aangepakt. Scholen krijgen meer ruimte om ondersteunend
personeel aan te nemen en leraren krijgen betere mogelijkheden om zich
voor te bereiden op nieuwe eisen die aan hen worden gesteld.
Diversiteit en toegankelijkheid blijven in het cultuurbeleid centraal
staan.
De milieueffecten van productie en consumptie van goederen en diensten
worden nog onvoldoende onderkend. Het stimuleren van duurzame
innovaties moet leiden tot een efficiënter gebruik van grondstoffen.
Ecologische en landschappelijke waarden bepalen de leefbaarheid van
onze maatschappij. Daarom zijn extra middelen uitgetrokken voor de
verwerving van natuur en behoud van een vitaal platteland.
De kwaliteit van de samenleving zal verder verbeterd worden door het
terugdringen van geweld en overlast op straat. Toezicht en controle in
de openbare ruimte worden vergroot. Veelplegers worden met voorrang
aangepakt. Voor meer veiligheid zijn preventie en toezicht
onontbeerlijk, evenals een effectief optreden van justitie en politie.
Daartoe zijn verruiming van bevoegdheden en organisatorische
aanpassingen dringend gewenst. Voor de openbaar aanklager, de rechter
en het gevangeniswezen worden extra middelen ter beschikking gesteld
opdat wangedrag snel en rechtvaardig kan worden berecht. Ontwikkeling
en handhaving van de rechtsorde is één van de kerntaken van de
overheid. Deze moet worden onderhouden en zo nodig aangepast aan een
veranderende samenleving. Het uitgangspunt daarbij is een rechtsorde
die ruimte biedt waar mogelijk en kaders stelt waar vereist. Partijen
moeten allereerst zelf een oplossing zoeken voor hun geschillen.
Hiertoe zijn heldere rechtsnormen geboden. Een slagvaardige
rechtspraak is als sluitstuk onmisbaar. In de komende regeerperiode
zullen u voorstellen worden voorgelegd om regelgeving, handhaving en
rechtspraak hierop te laten aansluiten.
Leden van de Staten-Generaal,
De regering acht het van groot belang dat het voorgenomen beleid in
overeenstemming met de Staten-Generaal zo spoedig mogelijk wordt
omgezet in concrete uitvoering. Zij vertrouwt erop dat met de
voorziene structurele hervormingen, gericht op een sterke en duurzame
economie, Nederland perspectief wordt geboden om aansluiting te vinden
bij de aantrekkende wereldconjunctuur. Met haar voorstellen wil de
regering bijdragen aan een slagvaardige overheid, een levende
democratie en een veiliger samenleving en daarmee de sociale samenhang
in ons land versterken.
De regering doet deze voorstellen in het besef dat resultaten alleen
te bereiken zijn met gemeenschappelijke inspanning van alle geledingen
van de samenleving. De regering wil met u haar doelstellingen
realiseren en ziet daarom uit naar een vruchtbaar overleg.
Op u rust een verantwoordelijke en zware taak. U mag zich daarbij
gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met
mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.