PROGRAMMA OPEN MONUMENTENDAG 13 EN 14 SEPTEMBER 2003
Open Monumentendag 2003 vindt plaats in het weekend van 13 en 14
september en heeft als thema Boerenbouw. Er zal veel aandacht zijn
voor het landelijk gebied en de agrarische bouwkunst in het
bijzonder. Hieronder een overzicht van het programma in Uithoorn en
De Kwakel. Meer informatie vindt u op: www.openmonumentendag.nl.
1: Thamerkerk Amsteldijk-Noord 3
De naam Thamerkerk verwijst naar het buurtschap Thamen, dat lag ter
hoogte van de Europarei. Het ontvolkte toen de bewoners door de
vervening werden gedwongen hoger en droger langs de Amstel te gaan
wonen. In 1663 werd in de bocht van de Amstel een kerk gebouwd, die
in 1834 door het huidige gebouw werd vervangen. De Thamerkerk
onderging twee rigoureuze verbouwingen. De eerste begin twintigste
eeuw, toen het balkon werd aangelegd en het orgel, dat ouder is dan
de kerk, van achter naar voor verhuisde. De tweede verbouwing vond
begin jaren negentig plaats. De kerk is nog immer in gebruik bij de
hervormde kerk van Uithoorn, nu Samen-Op-Weggemeente. Daarnaast
exploiteert de Stichting Thamerkerk het gebouw onder de naam De
Oude Thamer.
Op Open Monumentendag kan men via de ingang die naar het orgel
voert en die te vinden is op het kerkhof over het tongewelf heen
naar het torentje klimmen, om van daaruit van een panoramisch
uitzicht over het dorp en de polders te genieten. In de kerk wordt
van tijd tot tijd het orgel bespeeld.
2: Het Oude Spoorhuis, Stationsstraat 41-45
In 1915 kreeg Uithoorn aansluiting op een spoorwegnet. In 1911 was
al een station gebouwd nabij een ijzeren spoorbrug die de Amstel
overspande. Het net van de Haarlemmermeerspoorlijnen liep van
Nieuwersluis en Alphen tot aan Haarlem en Amsterdam, waar het
eindpunt lag bij het Haarlemmermeerstation. De laatste
personentrein reed op 2 september 1950 en in 1973 was het ook met
het goederenvervoer gedaan. Het stationsgebouw is nu onderkomen
voor grand-café/bistro Het Oude Spoorhuis. Verder herinnert buiten
een oude rangeerlocomotief van de NS, die twee jaar geleden een
plekje op het voormalige emplacement kreeg, aan het
spoorwegverleden. In het station kan men iets gebruiken, rondkijken
en zich de monumentale details van het gebouw laten wijzen.
3: Sint-Jan de Doper, Schans 16
De met twee markante torens getooide parochiekerk van Sint-Jan de
Doper is deze Open Monumentendag voor het eerst te bezoeken.
Kerkschatten, liturgische gewaden en foto's worden geëxposeerd.
Daarnaast bespelen diverse organisten gedurende de dag het orgel en
wordt er uitleg gegeven over dit instrument. Drie koren zijn te
beluisteren. Om 11.00 uur kinderkoor Op Maat, om 13.00 uur Ackoord
en om 14.30 uur Sint-Caecilia. Op 21 december 1782 vond de eerste
mis plaats in de Schans. Het dorp was het jaar ervoor door een
grote brand verwoest en de percelen van een aantal roomse
plaatsgenoten waren hierdoor vrijgekomen voor de bouw van een kerk.
Was de brand er nooit geweest, dan zou het goed hebben gekund, dat
de kerk in de Mennonietenbuurt zou zijn neergezet. Want de pastoor
had zijn blik in zijn zoektocht naar de locatie voor de vervanger
van de noodkerk in De Hoef ook op die plek laten rusten. In de
Schans verrees een bescheiden houten kerk, waarvan de ingang via
een steegje te bereiken was en die in niets leek op het huidige
kloeke gebouw dat in 1868 in gebruik werd genomen. Aanvankelijk zou
het godshuis één toren krijgen, maar door een legaat was de
parochie in staat gesteld twee torens te bouwen. In 1884 was dat
werk geklaard.
4: Brouwerij De Schans, Schans 17-21
Na de brand die op 23 juli 1781 nagenoeg heel Uithoorn in as legde
werd dit rijtje van drie woonhuizen gebouwd. Na vele verbouwingen
door verschillende families werd het rijtje woningen eind vorige
eeuw nog eens goed onder handen genomen door de huidige gebruikers.
In 1996 werd de restauratie voltooid, waarmee het complex weer werd
teruggebracht tot de originele omvang. Ooit was het een groot
woonhuis, met iets rechts van het midden de hoofdingang en in de
steeg achter de poort links een dienstingang, waarvan nog sporen te
zien zijn in de buitenmuur. Het gemeentelijke monument werd
ingericht als ambachtelijke bierbrouwerij, ook op Open
Monumentendag in bedrijf, annex bierspeciaalzaak De Schans.
Wie binnen rondkijkt kan met enige fantasie een indruk krijgen van
de sfeer van het oorspronkelijke woonhuis met uitzicht op de royale
tuin met tuinhuis. Concreter zijn de indrukken die men er op kan
doen van het bierbrouwproces.
5: Rechthuis, Schans 32
Dit massieve pand staat op een van de historisch gezien rijkste
plekken van Uithoorn, die zelfs als de oorsprong ervan kan worden
aangeduid. Reeds in de Middeleeuwen was hier een rechthuis annex
herberg te vinden. De schout-herbergier sprak er recht in kleine
geschillen en trad op als pontbaas voor reizigers die de Amstel
wilden kruisen op hun weg naar Utrecht. In 1636 werd er een brug
geslagen, pal naast het Rechthuis. In het Rampjaar 1672 kwam
Uithoorn aan het front te liggen. De overkant van de Amstel was
bezet door de Fransen. De burg werd gesloopt en het Rechthuis
diende als kazerne. Na de aftocht van de Fransen was het Rechthuis
geruïneerd. In 1678 werd het herbouwd. Op een nieuwe brug moesten
de Uithoornaars nog tot 1711 wachten. In 1781 was het weer
'rampjaar' voor Uithoorn. Een grote brand vernielde nagenoeg alle
huizen, ook het Rechthuis, dat werd herbouwd. Tot 1914 vergaderde
de gemeenteraad er, dat jaar kreeg de gemeente een eigen huis in de
Raadhuisstraat en werd het Rechthuis alleen nog gebruikt voor
plechtige bijeenkomsten, zoals de installatie van een nieuwe
burgemeester. In de Tweede Wereldoorlog was er een noodziekenhuis
in gehuisvest. Na de oorlog verdween de hotelfunctie en kreeg het
Rechthuis de rol van zalencentrum, restaurant en grand-café. Het is
nu gemeentelijk monument.
6: Boerderij Nooit Gedacht, Boterdijk 77
Dit rijksmonument is gebouwd rond 1900, doch de naam Nooit Gedacht
is al ouder, want in 1836 werd de verkoop vastgelegd van een hoeve
met deze naam en op deze plek aan Jan Harjes. Het huidige pand
heeft drie vensters aan de voorzijde. Achter het linkse raam gaat
de opkamer schuil. Onder dat venster zit het kozijn met luik van de
kaaskelder, een constructie die typerend is voor
veeteeltboerderijen in de Utrechts-Zuid-Hollandse grensstreek. De
boerderij en het bijbehorende zomerhuis zijn opgetrokken in een
traditionele architectuur, met eigentijdse elementen. Tegenwoordig
is een deel van het boerderijcomplex in gebruik als meubelmakerij.
Op Open Monumentendag kan men uitleg krijgen over het gebouw en de
activiteiten van de huidige bewoners. Als attractie is er een imker
aanwezig, die de geheimen van zijn hobby zal ontsluieren en
honingslingeren demonstreert.
7: Fort aan de Drecht, Grevelingen 30-66
Dwars door Uithoorn loopt het tracé van de Stelling van Amsterdam,
een eind negentiende/begin twintigste eeuw aangelegd
verdedigingswerk, bestaande uit een 135 kilometer lange dijk en een
veertigtal forten. Het gebied buiten de dijk, die een ruime cirkel
trok rondom de hoofdstad, zou in tijden van nood onder een laagje
water worden gezet. De forten bewaakten de droog liggende
toegangswegen tot de stad, waarover een aanvallend leger zou moeten
optrekken. Van augustus 1914 tot december 1916 was de Stelling van
Amsterdam op oorlogssterkte geweest, al zijn er geen
onderwaterzettingen geweest. De fortbezetting omvatte tijdens de
mobilisatie 178 man. In de ruimtes waar zij verbleven zijn nu onder
meer de werkplaatsen van Crea ondergebracht, galerie Het Fort,
bedrijfjes, een restaurant en heeft beeldhouwer Gerard van Hulzen
zijn atelier. In de keelkazemat, waar het geschut stond opgesteld,
heeft John van der Jagt bij de permanente expositie over het fort
en de Stelling van Amsterdam voor Open Monumentendag een
fototentoonstelling ingericht. Op Open Monumentendag geeft Gerard
van Hulzen twee rondleidingen in het fort, om 12.00 en 13.00 uur.
Onder leiding van gidsen van de Stichting Landschap Noord-Holland
kan men om 11.00 en 14.00 uur het natuurgebied rondom het fort
bezoeken. Bij Wijnproeverij Vinocerf kan men wijnproeven, eten en
drinken, in Galerie Het Fort is een expositie te zien (Dick van
Biemen - acryl, Petra Jobse - keramiek, Joek van Draanen -
sculpturen en maskers en Ma Hui - etsen en schilderijen), bij de
Stichting Crea zijn de creatieve werkplaatsen te bezichtigen,
Gerard van Hulzen heeft zijn atelier opengesteld en van trends op
het gebied van lifestyle en tuinaanleg kan men kennisnemen in de
bedrijfsruimtes van Iris by Booter Haar & Styling (beautyworkshops
om 11.00, 13.00 en 15.00 uur) en M. Pos Hoveniers- en
Bestratingsbedrijf.
Gemeente Uithoorn