Partij van de Arbeid

Den Haag, 11 september 2003

Bijdrage van Thea Fierens aan het Algemeen Overleg over beleidskader gemeentelijke herindeling - 11 september 2003

Achtergrond
Op 18 december 2002 heeft Minister Remkes het beleidskader gemeentelijke herindeling aangeboden aan de Kamer. Dit beleidskader bevat een uitwerking van de in het strategisch akkoord opgenomen uitgangspunten m.b.t. de gemeentelijke herindeling. In de grondwet is bepaald, dat gemeenten kunnen worden opgeheven en worden ingesteld. Dit wordt verder uitgewerkt in de Wet algemene regels herindeling. Het Kabinet heeft het voornemen zelf geen gemeentelijke herindelingen meer te entameren, wel kunnen "van onderop" (gemeenten of provincies) herindelingen tot stand komen. Het kabinet staat, in de nu gepresenteerde visie, aldus niet aan het begin van het proces van herindeling, maar komt aan bod als er een wetgevingstraject moet worden doorlopen. Om die verantwoordelijkheid te kunnen nemen, heeft de Minister een aantal criteria ontworpen om voorstellen aan te toetsen.

In 1995 werd door het eerste Kabinet Kok het kabinetsstandpunt Vernieuwing bestuurlijke organisatie uitgebracht. Kern van het beleid toen: een knelpuntenbenadering en aandacht voor de centrumgemeenten. Dit beleidskader werd later nog verder aangescherpt in de beleidsnotitie gemeentelijke herindeling.

Een belangrijke wijziging in dit kader betreft de grote nadruk op het maatschappelijke en bestuurlijke draagvlak voor de herindelingvoorstellen.

De beoordelingscriteria van het kabinet zijn vervolgens: Draagvlak (bevolking)
Bestuurskracht (toegerust voor de toekomst)
Duurzaamheid (in een keer goed regelen)
Interne samenhang nieuwe gemeenten (natuurlijke identiteit) Regionale samenhang ( evenwichtig in de regio, voorkomen restproblematiek) Planologische ruimtebehoefte (onvoldoende eigen grondgebied)

Onze inbreng:

De PvdA staat voor sterke, autonome gemeenten. Het is immers de bestuurslaag, die dicht bij de burger staat en die aldus slagvaardig moeten kunnen opereren. We willen ook sterke centrumgemeenten hebben, die een openhartige regionale functie vervullen. En tot slot moeten de gemeenten ruimte hebben voor bedrijvigheid en voor wonen. Al sinds Thorbecke wordt de discussie gevoerd over de schaal van de gemeenten, maar de kern daarvan is vooral de bestuurlijke context (tijdsgewricht en inhoud). Herindeling is in ieder geval emotie: burgers willen veelal de bestuurlijke inrichting houden zoals die is en dat vergt grote zorgvuldigheid in definiëringen, processen, transparantie van criteria, maar ook een daadkrachtige eigen verantwoordelijkheid en rol van de Minister. De PvdA is er een voorstander van om alternatieve modellen op een goede manier te ontwikkelen. Herindelingen alleen als het werkelijk moet, maar dan wel goed inzetten en geen half werk.

De criteria, zoals door het Kabinet geschetst, zijn consistent en wijzen op houdbaarheid en samenhang. Echter, het stuk is op enkele punten voor meerdere uitleg vatbaar en worden enkele fundamentele uitgangspunten niet genoemd.

onduidelijk zijn de definiëringen over draagvlak en "van onderop". De gemeenten interpreteren dat al snel, van als de burgers niet willen gaat de herindeling niet door. Daarmee wordt de bestuurlijke inrichting van ons land en de soms zo noodzakelijke herindeling onmogelijk gemaakt. de rol van de Minister: m.i. kan niet uitgesloten worden, dat het Kabinet nimmer het initiatief zal nemen. Als de bestuurlijke slagvaardigheid (lees: slappe knieën) van gemeenten (en provincie) onvoldoende is, kan het zo zijn, dat de Minister toch het initiatief moet nemen. De samenhang met de inhoud: het gebied heeft een toekomstvisie en daar hoort een bestuurlijke vorm bij (vorm volgt inhoud) Een belangrijk kernpunt, namelijk stad en ommelanden, de positie van de centrumgemeente wordt niet genoemd. En daar zit hem nu net vaak de kneep. De omringende gemeenten profiteren ruimhartig van de centrumgemeenten, maar keren diezelfde centrumgemeente de rug toe als het gaat om het nemen van verantwoordelijkheden. Dat kan dodelijk zijn wat betreft economische, culturele of planologische toekomst van een regio.

Motto van de PvdA is daarom: Duurzaam herindelen (indien werkelijk nodig), met het oog op de toekomst van wonen, werken en groen. Niet sturen op de gevoelens van vandaag, maar toekomstgericht. Dit kader zal als toetsingskader gaan fungeren voor de aanstaande herindeling Achterhoek. Politiek overleg met andere partijen is gaande. T.a.v. de Achterhoek ligt het in de bedoeling tot een voorstel te komen samen met VVD en CDA.


---- --