Nanotechnologen krijgen Körberprijs voor moleculaire motor
UT-hoogleraar Niek van Hulst in internationaal onderzoeksteam
Voor een onderzoeksvoorstel om een nanomachine te ontwikkelen,
ontvangt een internationaal team van wetenschappers de Körber European
Science Award 2003. Het team bestaat uit prof. dr. Niek F. van Hulst
(Universiteit Twente), prof. dr. Ben L. Feringa (Rijksuniversiteit
Groningen), prof. dr. Martin Möller (Rheinisch-Westfälischen
Technischen Hochschule, Aken) en prof. dr. Justin E. Molloy (National
Institute for Medical Research, Londen). De Körberprijs wordt 8
september 2003 uitgereikt in Hamburg. Aan de prijs is een bedrag van
750.000 euro verbonden.
In het onderzoekvoorstel wordt niet van een machine gesproken, maar
van een `walker'. Het voorbeeld uit de natuur voor deze walker is het
motor-eiwit myosine, een biomolecuul dat zich bij het samentrekken van
een spier over de spiervezels voortbeweegt. De nano-walker die het
team wil ontwikkelen, zal worden aangedreven door licht. De walker
moet aan- en uitgezet kunnen worden, van richting kunnen veranderen en
in staat zijn om zich in een aangegeven richting over een oppervlakte
te verplaatsen. "Nanotechnologie is inmiddels volwassen genoeg om
individuele moleculen zichtbaar te maken en hun gedrag in de tijd te
volgen," zegt de Twentse natuurkundige Van Hulst. "De uitdaging nu is
om de moleculen actief aan te sturen onder condities die relevant zijn
voor toepassingen." Van Hulst is hoogleraar Optische Technieken aan de
faculteit Technische Natuurwetenschappen.
Allereerste stappen
De walker zal een heel andere motor worden dan de moleculaire
propeller-motor die de onderzoeksgroep van de Groningse chemicus
Feringa in 1999 ontwikkelde. Feringa: "Dat was een rotatiemotor,
terwijl dit een lineaire motor moet worden, iets dat zich voortbeweegt
met een soort pootjes."
Een machientje of voertuig van nanoformaat zou bijvoorbeeld medicijnen
door het lichaam kunnen vervoeren of behulpzaam kunnen zijn bij
onderzoek binnenin een cel. "In de toekomst zal zoiets mogelijk zijn,"
zegt Feringa. "Daar ben ik van overtuigd. Maar dat is wel de verre
toekomst. Waar we nu mee bezig gaan, zijn echt niet meer dan de
allereerste stappen." Ook Van Hulst benadrukt dat het onderzoek nog in
de startfase zit. "Vooralsnog zouden we al heel blij zijn als ons
moleculair lopertje zijn eerste stapjes maakt".
Specialisaties
De leden van het team hebben in de afgelopen jaren op verschillende
terreinen ervaring opgedaan met nanotechnologie. Van Hulst is
gespecialiseerd in het met licht manipuleren van moleculen, Feringa
publiceerde in 1999 in het wetenschappelijk blad Nature de ontdekking
van een molecuul dat zich onder invloed van licht gedraagt als een
soort propeller. Hij is daarmee de uitvinder van de eerste door licht
aangedreven nanomotor., Möller weet veel over binding van moleculen
aan oppervlakten en Molloy doet onderzoek aan myosines.
Spannend perspectief
De Körberprijs wordt op 8 september uitgereikt door de Körberstichting
in Hamburg. Behalve voor wetenschap zijn er ook Körberprijzen voor
kunst en cultuur. Feringa: "Er zit dus een maatschappelijke component
bij. Dat vind ik het aardige eraan. Het is een prijs voor fundamenteel
onderzoek, maar het is wel onderzoek met een spannend
toekomstperspectief. Het heeft de belofte in zich om nieuwe
technologie aan te dragen voor de maatschappij van morgen."
Zie ook de site van de Körber-Stiftung, www.stiftung.koerber.de
Contactpersoon voor de pers: Wiebe van der Veen, tel (053) 4894244
Laatst gewijzigd op 25-08-2003 © Universiteit Twente
Universiteit Twente