GroenLinks

GroenLinks Tweede-Kamerfractie Nieuwsbrief 2 september 2003 17:23
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Initiatiefwet geeft rechters ruimte om wetgeving aan Grondwet te toetsen

( 2 september 2003)

Namens GroenLinks dient Femke Halsema vandaag de initiatiefwet constitutionele toetsing in bij het bureau wetgeving van de Tweede Kamer. Het ontwerpwetsvoorstel ontving reeds eerder positief en ondersteunend advies van de Raad van State, de Hoge Raad, de Raad voor de rechtspraak en de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak. Het wetsvoorstel verleent - voor het eerst sinds 1848 - aan de rechter een beperkte bevoegdheid om wetten te toetsen op hun grondwettigheid. Wettelijke bepalingen die de rechter strijdig acht met één van de vrijheidsrechten van burgers, bijvoorbeeld vrije meningsuiting of vrijheid van onderwijs, kunnen buiten werking worden gesteld.

Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat een dakloze in reactie op de bepaling uit de nieuwe Wet Werk & Bijstand dat zijn uitkering in natura wordt uitbetaald (de zogenaamde broodbonnen) een rechterlijke procedure start op basis van artikel 1 Grondwet (gelijkheidsbeginsel) en artikel 20 lid 3 (recht op sociale bijstand). Als de dakloze in het gelijk wordt gesteld dan dient de overheid deze bepaling buiten werking te stellen. Een tweede voorbeeld. Een demonstrant die heeft vastgezeten als gevolg van bestuurlijke ophouding voert bij de rechter aan dat dit strijdig is met artikel 113 van de grondwet, waarin bepaald wordt dat vrijheidsbeneming als straf alleen door de rechter kan worden opgelegd. De rechter kan zich dan buigen over de vraag of de bestuurlijke ophouding wel grondwettelijk houdbaar is.

Volgens Halsema is constitutionele toetsing noodzakelijk en gewenst om:
- grondwettigheid van wetgeving te bevorderen;
- individuele rechtsbescherming van burgers tegenover de overheid te vergroten;
- constitutionele ontwikkelingen in de Europese Unie beter te volgen.

Bovenal draagt constitutionele toetsing er toe bij dat de grondwet een levende wet wordt die volop onderdeel is van het publieke debat. Botsende waarden en grond-rechten, tussen wetgever en burger (bijvoorbeeld over de vrijheid van onderwijs), kunnen in het publieke forum van de rechtszaal worden belicht en bediscussieerd. De veelkleurige en pluriforme Nederlandse samenleving is bovendien gediend met de grondwettelijke rechtsbescherming van individuen en minderheden tegenover algemene wetgeving die sterk ingrijpt in de persoonlijke levenssfeer.

Introductie van constitutionele toetsing betekent wijziging van artikel 120 van de grondwet, waardoor het wetsvoorstel in twee lezingen door tweederde van het parlement moet worden goedgekeurd.

Femke Halsema

P.S. De relevante stukken zijn digitaal verkrijgbaar via het bureau voorlichting van GroenLinks

Den Haag,
25 augustus 2003


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -