Leger des Heils

Hulpverlening op maat betekent hulpverleners op straat


- September 1, 2003 - 12:21 PM

Hulpverlening op maat betekent hulpverleners op straat Gedeelte van de 70.000 dak- en thuislozen in Nederland verstoken van zorg

Almere, 1 september 2003 Hulpverlening is voor een deel van de dak- en thuislozen onbereikbaar. Hulpvraag en hulpaanbod zijn onvoldoende op elkaar afgestemd. Er wordt (te) veel eigen initiatief van deze zorgmijdende dak- en thuislozen verwacht. Volgens het Trimbos-instituut heeft de reguliere zorg hierop geen afdoende antwoord. Om toch met deze mensen in contact te komen heeft het Leger des Heils zelf werkwijzen ontwikkeld. Veldwerkers gaan actief op zoek naar deze zorgmijders en vullen daarmee gaten op in de zorg.

In 2002 deden 24.068 dak- en thuislozen (unieke personen) een beroep op het Leger des Heils. Het Leger des Heils schat het totale aantal dak- en thuislozen in Nederland in 2002 op ca. 70.000.

Aantal dak-/thuislozen dat in kalenderjaar beroep deed op Leger des Heils:
2002: 24.068
2001: 22.658
2000: 19.715
1999: 16.762
1998: 13.574

Het zijn zeker niet altijd dezelfde mensen die jaar in jaar uit dak- of thuisloos zijn. In 2002 registreerde het Leger des Heils 6.607 nieuwe (!) dak- en thuislozen. Net zoals in voorgaande jaren gaat het volgens het Leger des Heils landelijk gezien om ca. 20.000 nieuwe dak- en thuislozen. Deze mensen zijn voor een kortere of langere periode dak- en/of thuisloos.

Aantal dak- en thuislozen dat zich voor het eerst bij het Leger des Heils heeft aangemeld:
2002:
Totaal - 6.607
Man - 4.441
Vrouw - 1.630
Kind
2001:
Totaal - 6.891
Man - 4.669
Vrouw - 1.709
Kind
2000:
Totaal - 7.065
Man - 4.641
Vrouw - 1.863
Kind
1999:
Totaal - 6.805
Man - 4.689
Vrouw - 1.645
Kind
1998:
Totaal - 5.680
Man - 4.118
Vrouw - 1.227
Kind
Een groot deel van de dak- en thuislozen weet de weg naar verschillende instellingen te vinden en ontvangt hulp. Voor anderen is die hulp echter onbereikbaar. De groep voor wie de reguliere hulpverlening onvoldoende toegankelijk is, zijn de zorgmijdende dak- en thuislozen. Ze zijn dakloos, verslaafd, hebben psychische problemen, lichamelijke klachten en schulden. Juist de verschillende regels op die terreinen zitten elkaar dwars. Deze mensen, die weinig kracht hebben, hebben al veel loketten gezien en kastjes en muren waar ze naar toe zijn gestuurd. Het lijkt op een ontmoedigingsbeleid, aldus lt.-kolonel mw. drs. C.A. Voorham, directeur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg.

De hulpvraag en het hulpaanbod zijn voor deze groep in slechte omstandigheden verkerende dak- en thuislozen onvoldoende op elkaar afgestemd. Het Leger des Heils streeft er naar om toch met deze mensen in contact te komen en heeft daarom outreachende werkwijzen ontwikkeld. Daarbij gaan veldwerkers actief op zoek naar de doelgroep. Door het op straat leggen en onderhouden van contacten met moeilijk bereikbare dak- en thuislozen wordt gestreefd naar bijvoorbeeld het bieden van praktische hulp of het verbeteren van de gezondheid. De hulpverleners vormen als het ware een brugfunctie tussen de cliënt en hulpverleningsinstellingen.

In opdracht van het Leger des Heils deed het Trimbos-instituut een beschrijvend onderzoek naar projecten gericht op zorgmijdende dak- en thuislozen (Veldwerk). Het betreft het gelijknamige project Veldwerk in Rotterdam en het project Verkeerd Verbonden in Utrecht. Het Leger des Heils heeft daarnaast vergelijkbare projecten in Amsterdam, Zwolle en op Schiphol.

Cliënten met veel problemen
De bereikte doelgroep van Veldwerk bestaat voor het merendeel uit alleenstaande mannen van gemiddeld veertig jaar. Het opleidingsniveau is laag. Bijna een zesde van hen is allochtoon. Een aanzienlijk deel van de bereikte mensen heeft meervoudige en complexe problemen. De bij het onderzoek betrokken veldwerkers geven aan dat verslaving aan en problematisch gebruik van harddrugs het meest voorkomende (73%) probleem is bij de cliënten. 87% heeft twee problemen of meer.

Problemen (N=75):
Verslaving aan en problematisch gebruik van harddrugs - 73% Minstens twee maal per jaar wisselende of ontbrekende eigen woonruimte
- 59%
Sociaal isolement - 40%
Problemen met instanties - 40%
Ernstige en/of langdurige psychische problemen - 36% Verslaving aan en problematisch gebruik van alcohol - 35% Dreigende uithuiszetting - 9%
Problemen met buren en/of buurt - 8%
Schulden (> 5000 euro) - 8%

Contacten onderhouden is moeilijk
In 80% van de gevallen kwam het contact met de op straat levende mensen tot stand op initiatief van de werkers. De contacten ontstonden onder bruggen, in het bos, in caravans, slooppanden, portieken, enzovoorts. Daarnaast worden contacten gelegd via daklozenvoorzieningen, ambulante verslavingszorg, politie en de Gemeentelijke Sociale Dienst.

Het onderhouden van contacten is niet altijd eenvoudig en eist veel van de vaardigheden van de veldwerkers. Ook de omstandigheden spelen mee. Sommige gemeenten hanteren een opjaagbeleid waarbij het met name verslaafden verboden wordt samen te scholen op één plek. Zij worden van hun vaste stek verjaagd waardoor zij zich verspreiden over een groter gebied. Het is dan voor de werkers fysiek onmogelijk om met alle mensen in contact te blijven.
Ook speelt de omvang van de doelgroep een rol. Hoe groter het aantal (potentiële) cliënten, hoe lastiger het is om met allen in contact te komen en te blijven.

Er zijn
Veldwerkers bieden de volgende hulp:
Vaak tot heel vaak: Case finding; Emotionele steun Regelmatig tot vaak: (toeleiden naar) Medische zorg; Zorgcoördinatie; Crisiszorg
Soms: Bemiddeling, pleitbezorging; Materiële hulp; Begeleiding bij dagelijks functioneren

Het vaakst zijn werkers bezig met het actief zoeken van en contact leggen met nieuwe cliënten. Ook het bieden van emotionele steun (er zijn) komt veel voor. Tijd hebben voor iemand en het bieden van een luisterend oor vormen belangrijke onderdelen van het outreachwerk.

Ter illustratie de cijfers over 2002 van het veldwerkproject van het Leger des Heils in Rotterdam:

Veldwerk Rotterdam, 2002
Bezoeken locaties: 2.263
Contacten met cliënten: 4.134
Verstrekte lunchpakketten/ koffie enz.: 1.173
Unieke slaaplocaties (vindplaatsen): 120
Unieke cliënten (buitenslapers): 530
Cliënten geplaatst in nachtopvang: 34
Intensieve begeleiding aan cliënt: 6

Knelpunten
De veldwerkers van het Leger des Heils ervaren de volgende knelpunten:


- De omvang van de actuele en potentiële doelgroep is te groot;
- Samenwerkingsproblemen bij opname en ontslag van cliënten uit psychiatrisch ziekenhuis;

- Een onjuist beeld van Veldwerk bij andere instellingen;
- Problemen bij het leggen en onderhouden van contact met cliënten.

Conclusie
Het Trimbos-instituut concludeert dat de meerwaarde van het Veldwerk van het Leger des Heils voornamelijk zit in een hulpaanbod zonder verplichtend karakter en de gemakkelijke bereikbaarheid van de werkers. Er worden geen eisen gesteld aan de dakloze mensen en de werkers zijn altijd flexibel in hun tijd. Door deze drempelloze benadering onderscheidt Veldwerk zich van andere laagdrempelige zorg, aldus het Trimbos-instituut.
Hoewel veel cliënten reeds contacten hebben met de reguliere hulpverlening, lukt het hen vaak niet de benodigde zorg te krijgen en het contact te blijven onderhouden. Er wordt (te) veel initiatief van de cliënten verwacht. Volgens het Trimbos-instituut heeft de reguliere zorg hierop geen afdoende antwoord. De veldwerkers zijn vaak bezig met het opvullen van deze gaten in de zorg. Het Trimbos-instituut beveelt dan ook aan om na te gaan in hoeverre personele uitbreiding kan bijdragen aan een groter bereik van de zorg voor zorgmijdende dakloze mensen op straat.